Treny Kochanowskiego:
Zbiór trenów traktujemy jak jedno wielkie dzieło, ponieważ ich kolejność i układ nie są przypadkowe.
Tren - gatunek żałobny (funeralny), poświęcony zwykle bardzo ważnej osobie zmarłej.
W swoich trenach Kochanowski łamie tę zasadę - utwory poświęca swojej córeczce Urszuli - kilkuletniemu dziecku. Poeta tworzy dwa obrazy: pierwszy - portret Urszulki i wspomnienie o niej. Drugi to ojciec i jego rozpacz po stracie ukochanego dziecka.
Światopogląd Kochanowskiego w Pieśniach opiera się na założeniach filozofii renesansu, czyli na: harmonii, cnotliwym życiu, spokoju, sielanki, piękna i dobra. W trenach przekonania poety robią zwrot o 180 stopni. Kochanowskiemu umiera ukochana córeczka Urszulka i poeta nie może poradzić sobie z tą tragedią - jego światopogląd załamuje się. Wszystkie wyznawane do tej pory wartości tracą sens. Śmierć córki uczyniła pustki nie tylko w domu poety, ale także w jego duszy i jego uporządkowanym świecie. Krach musiał być potężny, skoro Kochanowski czuł się jak „ze stopni ostatnich zrzucony”, posuwa się nawet do zwątpienia w życie przyszłe i do zwątpienia w Boga. Kryzys mija, przychodzi uspokojenie zwieńczony maksymą: „ludzkie przygody ludzkie noś”, co oznacza: znos po ludzku. Budowa klasycznego trenu:
-pochwała cnót zmarłego,
-pokazanie ogromu straty po zmarlym,
-demonstracja swojego żalu,
-pocieszenie i pouczenie.
Kochanowski wszystkie te elementy rozmieścił nie w jednym trenie, ale w całości 19 trenów, czyli:
Pierwsze treny są opisowe, poeta przywołuje obraz córeczki,
Swoje cierpienie opisuje najbardziej w trenach IX i X,
Uspokojenie przynosi tren XIX (Sen).
Treny są traktatem filozoficznym - obrazem światopoglądowego renesansowego poety. Zwracają uwagę ze względu na swoją mistrzowską kompozycję.
Światopogląd Kochanowskiego - porównanie:
W Pieśniach |
w Trenach |
OPTYMIZM |
PESYMIZM(wyjątek Tren XIX(sen)-uspokojenie, optymizm) |
Uważał Boga za przyjaciela |
jego wiara została zachwiana |
Wieś dawała mu poczucie bezpieczeństwa |
stracił poczucie bezpieczeństwa |
Cenił cnoty |
wie, że cnoty nie obronią człowieka przed rozpaczą |
Szczęśliwy |
zrozpaczony |
Uważał, że świat jest zbudowany harmonijnie i jeżeli człowiek potrafi zachować umiar, wszystko będzie w porządku |
jego porządek świata został zburzony |
Poszukiwał złotego środka |
wie, że żadna filozofia nie zapewni mu wsparcia w obliczu tragedii |
Humanizm |
załamanie humanistycznego poglądu, postawa buntownicza |
Treny pokazują, że w prawdziwym życiu rady na nic się nie zdadzą; człowiekowi w obliczu tragedii nie pomoże żadna mądra filozofia ------> FILOZOFIA A ŻYCIE
Tren I:
- polemika ze stoicyzmem..
Tren V:
Tym razem Urszulka zostaje porównana do zbyt wcześnie ściętego drzewka - znowu zachwiana równowaga w przyrodzie.
Tren IV:
Urszulka zostaje porównana do niedojrzałego owocu, który spadł na ziemię - równowaga z naturze zostaje zachwiana
Tren IX:
Kochanowski kpi z Mądrości, która nie uchroniła go przed bólem i cierpieniem.
Tren X:
Kochanowski szuka swojej zmarłej córeczki w różnych miejscach- zaświatach z różnych religii. Wątpi w istnienie Boga: „gdzieśkolwiek jest, jeśliś jest”.
Tren XI:
Bóg jako Istota Groźna „nieznajomy wróg” - tak nazywa go poeta. Dla wszystkich ludzie, bez względu na ich pobożność, Bóg jest taki sam, jego zamiary są tajemnicą.
Tren XVII
Kochanowski polemizuje z Cyceronem (pisarzem i filozofem z Iw. Który był gorliwym wyznawcą stoicyzmu. Zwraca się do niego z gorzka ironią, ze potrafił dawać rady innym, a sam nie potrafi sobie poradzić w chwili próby (u Kochanowskiego: śmierć córki, u Cycerona: wygnanie z Rzymu).
Tren XIX:
Kochanowski opisuje swój sen, w którym matka Urszulki mówi mu, że córka jest w niebie, blisko Boga, szczęśliwa. Wyraża nadzieję, że czas zagoi rany i poeta nie będzie już cierpiał. Cierpienia trzeba znosić po ludzku. Człowiek, nie jest kamieniem, jest istota żywą, wrażliwą, może czasem się pogubić.
*(MNC)*