„Trudności wychowawcze w wieku przedszkolnym
oraz sposoby ich przezwyciężenia”
Opracowały: Drobina Marzena, Lach Klaudia
Plan:
Wstęp
Pojęcie i rodzaje trudności wychowawczych
Przyczyna powstawania trudności wychowawczych
Sposoby przezwyciężania trudności wychowawczych
Podsumowanie
Wnioski
Bibliografia
Wstęp:
W naszym rozważaniu będziemy poruszać problem nieprawidłowości w zachowaniu dzieci w wieku przedszkolnym, które przez psychologów potocznie nazywamy trudnościami wychowawczymi.
Każdy z nas będąc rodzicem chciałby aby jego dziecko było grzeczne, uprzejme
i uczuciowe. Jednak nasze starania aby tak było często zawodzą. Istotną rolę
w kształtowaniu pozytywnych zachowań u dzieci odgrywają nauczyciele, którzy
również biorą udział w procesie wychowawczym.
1. Pojęcie i rodzaje trudności wychowawczych:
Trudności wychowawcze, które często są też określane mianem niedostosowania społecznego lub zaburzeniami zachowania zazwyczaj określają dziecko, które
nie zachowuje się tak, jak by sobie tego życzyli dorośli.
Wielu psychologów w bardzo różny sposób definiuje pojęcie trudności wychowawczych.
Często dziecko zachowuje się źle tylko w pewnej grupie rówieśniczej lub też poza nią.
Według Władysława Okonia dziecko trudne to takie, które ma trudności
z przystosowaniem się do wymagań rodziców, nauczycieli czy też opiekunów.
Przyczyn takich zachowań należy się doszukiwać we wczesnych okresach dzieciństwa.
Według A.Lewickiego „trudności wychowawcze to sposoby postępowania dzieci, które są niezgodne z kierunkiem wychowania i dlatego utrudniają pracę wychowawczą. Zachowanie człowieka, którego uważamy za społecznie przystosowanego, powinno spełniać dwie podstawowe funkcje:
- zaspokajać potrzeby osobiste
- spełniać wymagania społeczne w sposób akceptowany przez dane środowisko
O zaburzeniach w zachowaniu mówi się wtedy, gdy nie spełnia ono obydwu lub jednej
z wyżej wymienionych funkcji. Jednak zakres ten obejmuje nie tylko zjawiska psychopatologiczne jak i formy zachowań, których nie zalicza się do żadnej kategorii psychopatologicznej.
Lewicki wyróżnia dwa zasadnicze typy dzieci z trudnościami wychowawczymi:
- dzieci agresywne, złośliwe
- dzieci lękliwe, nieśmiałe
Ze względu na stopień złożoności trudności wychowawcze dzielimy na:
- jedno-objawowe ( jedna manifestacja zaburzeń )
- wielo-objawowe ( stwierdzenie kilku objawów )
Według Z.Krzysztoszka „jeśli zamierzone rezultaty dydaktyczne i wychowawcze nie są osiągane, jeśli w różnych okresach życia dziecka zaczynają pojawiać się rozbieżności między tym czego się od niego oczekuje, a rzeczywistymi postawami, jeśli wychowanek nie tylko nie postępuje tak ,jak powinien w myśl uznanych społecznie norm mówimy wówczas o trudnościach wychowawczych”.
Z kolei J.Konopnicki wyróżnia cztery rodzaje trudności wychowawczych:
- intelektualne
- emocjonalne
- społeczne
- szkolne
Ponadto Konopnicki wyróżnia trzy fazy zaburzeń w zachowaniu:
- I faza: dziecko reaguje bezpośrednio na warunki środowiska lub ich zmianę;
- II faza: dziecko reaguje na warunki zewnętrzne w sposób bardzo skomplikowany;
- III faza: dziecko izoluje się od pozostałej grupy;
M.Grzegorzewska uważa, że „trudności wychowawcze to trudności w dostosowaniu
się do powszechnie uznanych i przyjętych norm społecznych, do uznanych wymogów określonych zwyczajami, obyczajami, zasadami postępowania i przepisami prawnymi. Dziecko trudne to takie, które ma wewnętrzne trudności w dostosowaniu się do wymogów środowiska społecznego i którego formy postępowania nie są zgodne z panującą opinią społeczną.
Często o dzieciach z trudnościami wychowawczymi mówi się, że są niegrzeczne.
Należy pamiętać, że dzieci z natury sa ruchliwe i ciekawe świata i nie można ich energii zbyt drastycznie tłumić. Trudności często są spowodowane niekorzystnymi zewnętrznymi lub wewnętrznymi warunkami rozwoju i skutkują trudnościami
w dostosowaniu się do normalnych warunków społecznych.
2. Przyczyny powstawania trudności wychowawczych:
Przyczyn takich problemów może być wiele, ale wyróżniamy dwie zasadnicze grupy:
czynniki psychofizjologiczne
czynniki społeczno-wychowawcze
Jednym z czynników psychofizjologicznych powodujących trudności wychowawcze jest
nierównomierność w rozwoju dziecka. Rozwój typowy dla większości dzieci nazywamy
rozwojem normalnym lub typowym. Jednak u niektórych dzieci możemy zaobserwować
przyspieszenie lub opóźnienie w pewnych okresach rozwojowych. Mogą one dotyczyć:
rozwoju fizycznego i ruchowego
rozwoju słowno-pojęciowego
rozwoju emocjonalnego
Przyczynami trudności wychowawczych mogą być również choroby okresowe oraz ogólny zły stan zdrowia dziecka.
Spośród przyczyn powstawania trudności wychowawczych natury psychofizjologicznej i anatomicznej warto zwrócić uwagę na czynniki uszkadzające centralny układ nerwowy w okresie płodowym lub okołoporodowym:
- alkohol, narkotyki, leki
- choroby zakaźne
- konflikt serologiczny rodziców
- niewłaściwe odżywianie przyszłej matki
- urazy mechaniczne, niedotlenienie w czasie ciąży lub porodu
- zapalenie opon mózgowych, wstrząs mózgu, urazy czaszki w okresie dziecięcym
Do najpoważniejszych przyczyn trudności wychowawczych należy niedorozwój umysłowy nazywany oligofrenią. Powstaje on wskutek uszkodzenia ośrodkowego układu nerwowego. Uszkodzenie to może być wrodzone lub nabyte.
W grupie czynników społeczno-wychowawczych, które przyczyniają się do trudności wychowawczych są;
- brak opieki nad dzieckiem
- struktura rodziny
- atmosfera w rodzinie
- złe warunki materialne i mieszkaniowe
- wadliwe metody wychowawcze
3.Sposoby przezwyciężania trudności wychowawczych
W razie wystąpienia u dzieci trudności wychowawczych obowiązkiem zarówno rodziców jak nauczycielki jest niezwłoczne zastosowanie środków mających na celu zapobieganie dalszemu rozwojowi i pogłębianiu już istniejących trudności wychowawczych. Kiedy dziecko sprawia trudności wychowawcze należy usunąć źródło, które przyczyniło się do ich powstania. W celu ustalenia tych czynników nauczycielka w przedszkolu może posłużyć się dokładnym wywiadem z rodzicami lub opiekunami umożliwiającymi wgląd w historię badanego oraz obserwacje dziecka w przedszkolu.
Oto kilka wskazówek do pracy indywidualnej z dzieckiem z zaburzeniami w zachowaniu:
-dziecku nadpobudliwemu należy pomóc w kończeniu jednej czynności , zanim przejdzie do następnej oraz zorganizowanie mu spokojnych, stabilnych, regularnych warunków bytowania
-dzieciom z trudnych warunków środowiskowych należy sprawić, aby w przedszkolu poczuło się dobrze, umożliwić im odzyskanie utraconej radości oraz zaspokoić najważniejsze potrzeby materialne i uczuciowe
-z dzieckiem opóźnionym rozwoju trzeba dużo rozmawiać, w żadnym wypadku nie ośmieszać dziecka za nieudolność
- dzieciom słabym emocjonalnie trzeba stwarzać sytuacje sprzyjające pozytywnym przeżyciom
-dziecko apatyczne trzeba włączyć do atrakcyjnych zabaw
-dzieci nadwrażliwe uczuciowo należy chronić przed nadmiarem wrażeń, stwarzać atmosferę ciszy i spokoju
Przy wszystkich przejawach trudności wychowawczych możliwość ich przezwyciężania związana jest ściśle z prawidłową organizacja całokształtu pracy w przedszkolu oraz z wiedzą, umiejętnościami metodycznymi, wyczucie sytuacji oraz współpracy z rodziną. Jednak jeśli dziecko czuję się kochane, ma poczucie bezpieczeństwa w kontakcie z najbliższymi, jeśli wie, że z każdym problemem może zwrócić się do rodziców, zaufać im- to nie trzeba obawiać się o rezultaty wychowania.
4.Podsumowanie
Należy już od najmłodszych lat dążyć do wszechstronnego rozwoju dziecka, aby w przyszłości wywiązywały się z zadań jakie postawi im rzeczywistość. Poważymy i najczęściej spotykanym źródłem trudności jest rodzina oraz nieprawidłowy proces wychowania. Należy więc pamiętać, aby wychowanie było prawidłowe, świadome i celowe. Właściwa atmosfera wokół dziecka prowadzi do tego, że czuje się ono potrzebne, bezpieczne, ma stworzone warunki do dobrego rozwoju fizycznego i psychicznego. Życzliwość najbliższych, ich cierpliwość i zrozumienie prowadzi do wychowania dziecka zdrowego, szczęśliwego i pogodnego. Do takiego wychowania powinni dążyć opiekunowie i nauczyciele. Jeżeli jednak rodzina ma trudności z wychowaniem dziecka, powinna zwrócić się o pomoc np. do psychologa.
5. Wnioski
Poprawy w zachowaniu dziecka następują, jeżeli stosuje się skuteczne sposoby przezwyciężania trudności. Trzeba pamiętać, że w przypadku dziecka trudnego należy podjąć jednolity front oddziaływań wychowawczych: przedszkole-środowisko rodzinne. Należy podejmować prace indywidualną i wyrównawczą w celu przezwyciężania tych trudności. Podstawą postępowania z dzieckiem trudnym wychowawczo powinna być życzliwość i serdeczność. Zaufanie dziecka zyskuje się przez okazywanie zainteresowania jego kłopotami i traktowanie prawdziwie jego trudności.. Musimy pamiętać, że praca z dzieckiem z trudnościami wychowawczymi powinna cechować się cierpliwością, stanowczością, konsekwencją i umiejętnością czekania na rezultaty.