SOCJOLOGIA W POSZUKIWANIU PRAWDZIWEGO OBRAZU RZECZYWISTOSCI napotyka na co najmniej 3 rodzaje problemów:1.kłopot z definicją, określeniem tego co jest rzeczywistością społeczną, albo inaczej to co jest przedmiotem badań socjologii.-Comte socjologia o społeczeństwie, a głównym elementem jest rodzina, -wg Durkheima socjologia zajmuje się faktami społecznymi, -wg Webera działaniami społecznymi, -wg Interakcjonizmu procesami komunikowania -etnometodologia zakłada, że istotą rzeczywistości jest to, że jest ona stworzona w sposób spontaniczny poza świadomością ludzką. W rezultacie mamy do czynienia z wieloma różnymi obrazami rzeczywistości, z których żaden nie powinien pretendować do miana obrazu prawdziwego. Całkiem nie dawno w okresie PRL do miana jedynej prawdziwej teorii społeczeństwa pretendował marksizm. 2. Różnorodność Metod : w zależności jaka metoda będzie zastosowana, są różne zastosowania rzeczywistości metody:- ankieta, metoda sondażu-metoda eksperymentalna - metoda obserwacji-analiza treści- analiza materiałów zastanych. W instytucjach prowadzących badania praktyczne np. badania reklamy stosuje się zasadę, że wykorzystywane są różne metody, by porównać uzyskiwane w ten sposób różne dane o rzeczywistości społecznej. 3)Pozycja badacza- W socjologii poszukiwano takiego punktu widzenia pozycji badacza, która umożliwiłaby uzyskanie prawdziwego obrazu np. marksizm uważał, że takim punktem widzenia jest przyjęcie interesów klasy robotniczej gdyż tylko klasa robotnicza jest zainteresowana budową sprawiedliwego społeczeństwa. Z kolei twórca socjologii wiedzy. Mannheim uważał iż obiektywnym punktem widzenia jest pozycja inteligencji (naukowców, ludzi wykształconych). Aktualnie uważa się, że nie ma żadnego punktu widzenia, żadnej pozycji, która mogłaby pretendować do poznania jednej prawdy do rzeczywistości społecznej.
ROZWÓJ NAUKI: Dysponujemy dwoma podst. teoriami: Kuhn: a)Nauka rozwija się poprzez rewolucję, b)Nauka nie rozwija się stopniowo, c)Podczas rewolucji tworzą się nowe paradygmaty: rozbudowane założenia teoretyczne, nowe teorie, pewne specyficzne metody (np. paradygmat Arystotelesa, funkcjonalizm, marksizm), d) Okres nauki normalnej (rozwój paradygmatu). Gdy rozwój osiągnie poziom maksymalny, dochodzi do rewolucji. Rozwój nauki jest cykliczny; Popper: a)Krytyka nauki normalnej Kuhna, b)Bezkrytyczny rozwój danego paradygmatu, c)Nauka powinna charakteryzować się stałą krytyką (ciągle i zawsze), d)Nauka poddana jest ciągłym zmianom (nauka normatywna),e)Środowisko wg Poppera powinno być otwarte (wzór): - otwarte na zmiany,- liberalne,- tolerancja (każde proponowane rozwiązanie, teoria może się pojawić jako przedmiot swobodnej dyskusji); f) Istotne w uprawianiu nauki było odróżnienie odkrycia i kontekstu uzasadnienia; odkrycie - nie ma znaczenia skąd pochodzi jego źródło, uzasadnienie - musi podlegać kryteriom obowiązującym w danym momencie w metodologii naukowej.
ETAPY PROCESU BADAWCZEGO: Proces badawczy jest określonym sposobem zdobywania wiedzy, który może być rozpatrywany w kilku wymiarach:- podstawowy wymiar klasyfikacji to wymiar typu oraz modelu badań, - drugi wymiar to metody, techniki i narzędzia badawcze. Etapy procesu badawczego: Problem, Hipotezy, Plan badawczy, Pomiary, Zbieranie danych, Analiza danych, Uogólnianie (generalizowanie). Cechy procesu badawczego: Cykliczność - rozpoczyna się od postawienia problemu, a kończy się na wstępnych wnioskach (uogólnieniach), wnioski sformułowane w ramach jednego cyklu stanowią początek cyklu następnego; Samokorekcja - testowane są wstępne wnioski czy hipotezy, a jeśli zostaną one odrzucone wprowadza się nowe;
CELE NAUK SPOŁECZNYCH: 1.Eksploracja - odkrywanie czegoś. Mamy do czynienia z nowym obiektem badanym - należy wstępnie go zbadać czyli eksplorować (np. rozwój Internetu - badanie pod względem społecznym); 2.Opis - po wstępnym rozpoznaniu naszego obiektu, opisuje się go (w miarę dokładne opisanie danej rzeczywistości); 3.Wyjaśnianie - związane z rozwojem nauki nowożytnej (wiek XVII i XVIII). Hume (przedstawiciel angielskiego empiryzmu): celem nauki jest wyjaśnianie - szukanie wzajemności pomiędzy zdarzeniami, same opisy nie są wystarczające. Analiza następstw (powiązań między zdarzeniami) - w ten sposób nauka zaczęła ustalać prawa nauki (w postaci twierdzeń ogólnych lub statystycznych);Wyjaśnienia możemy podzielić na: a)wyjaśnienie idiograficzne - wymieniamy możliwie jak najwięcej czynników, które mogą wywołać zjawisko, zgodnie z naszą wiedzą, np. dlaczego upadła Polska szlachecka - można wymienić wiele czynników; b) wyjaśnienie nomotetyczne - analiza niewielkiej ilości czynników, które według naszej wiedzy powodują, są przyczynami danych procesów, zjawisk, są ograniczone (odrzucamy mniej istotne czynniki). Badamy zależności pomiędzy wybranymi czynnikami; nomotetyczny czyli taki, którego celem jest określenie pewnych praw; 4.Przewidywanie - jest logiczną konsekwencją wyjaśniania i jego odwrotnością. Pozwala na sformułowanie prawa nauki. Prawo nauki możemy zapisać logicznie - jako A powoduje B (proste zdanie logiczne): A→B W wyjaśnianiu interesuje nas, dlaczego pojawiło się B - pojawiło się, gdyż było A (a A powoduje B), w przewidywaniu natomiast interesuje nas co będzie gdy pojawi się A - mogę przewidywać, że pojawi się B (to jest właśnie odwrotność); 5.Rozumienie - w szczególności dotyczy ono nauk społecznych. Jest to poznanie dokładnego mechanizmu (w warunkach przyrodniczych) wcześniej stwierdzonych następstw (zdarzeń). Verstehen (Weber) - niem. rozumieć; problem rozumienia związany jest z koniecznością interpretacji ludzkich działań - należy wnikać w sens i motywację ludzkich działań. Główne narzędzia pozwalające na verstehen to typy idealne (pewne konstrukty pojęciowe, w rzeczywistości praktycznie niespotykane, a składające się z istotnych aspektów badanej rzeczywistości).