Borówka czarna (Vaccinium myrtillus L.) - gatunek rośliny wieloletniej z rodziny wrzosowatych (Ericaceae). Ma wiele zwyczajowych nazw: jagoda, czernica, czarna jagoda, czarna borówka. Występuje w Europie i Azji, powszechnie w Polsce.
Krzewinka dorastająca do 20 - 35 cm wysokości.
Gałązki ostro kanciaste, nagie, zielone, gęsto rozgałęzione.
Ulistnienie skrętoległe, liście z zewnątrz połyskujące, od spodu jaśniejsze, cienkie, podługowato-jajowate, na brzegach drobno piłkowane, zaostrzone na szczycie. Ogonki krótkie. Na zimę opadają.
Kwiaty
Pojedyncze, zwisające w kątach liści na szypułkach długości 3-5 mm. Korona różowozielonkawa do białaworóżowej o beczułkowatym kształcie, cztero- lub pięciokrotnie wrębna. Posiada 10 pręcików i słupek złożony z 4-5 owocolistków. Kwitnie od kwietnia do czerwca. Kwiaty są zapylane przez owady.
Owoce
Czarna jagoda z niebieskawym, woskowym nalotem. Czas od zapylenia do pełnej dojrzałości owocu wynosi ok. 2 miesiące.
Roślina lecznicza
Surowiec zielarski : Owoc - Fructus Myrtilli (Farmakopea - Fructus Vaccinii), liść - Folium Myrtilli. Owoce zawierają garbniki (do 15%), kwasy (bursztynowy, jabłkowy i cytrynowy), pektyny, antocyjany, witaminy C i B1, karotenoidy. Liście zawierają glikozydy flawonowe, glikozydy fenolowe (gł. arbutynę), garbniki, antocyjany, olejek eteryczny.
Świeże owoce mają działanie rozluźniające przy zaparciach i jednocześnie przeciwbiegunkowe. Owoce suszone działają tylko przeciwbiegunkowo, antyseptycznie, przeciwgorączkowo, dawniej używane również jako środek antyrobaczycowy. Liście stosuje się w stanach zapalnych układu moczowego i przewodu pokarmowego oraz jako środek pomocniczy przy leczeniu cukrzycy.
DZIAŁANIE LECZNICZE: owoce - przeciwbiegunkowe, przeciwkrwotoczne, dezynfekujące, przeciwrobacze; liście - przeciwbiegunkowe, przeciwcukrzycowe.
Od wieków używano owoców borówki czernicy (jagody) przeciwko biegunkom. Zawarte w tych owocach substancje czynne: zmniejszają wydalanie ze stolcami wody, działają przeciwzapalnie i przeciwkrwotocznie,hamują przepuszczalność błon śluzowych, niszczą w przewodzie pokarmowym wiele rodzajów bakterii chorobotwórczych, łącznie z tymi, które są oporne na antybiotyki,uszczelniają ściany naczyń włosowatych.
Warto wiedzieć, że znajdujące się w owocach borówki czernicy karotenoidy poprawiają widzenie, zwłaszcza w nocy. Wiążą one także toksyny bakterii oraz inne toksyny w przewodzie pokarmowym.
Z kolei świeże owoce mogą być pomocne w walce z glistami i owsikami. Poza tym u ludzi starszych i prowadzących siedzący tryb życia wykazują one działanie regulujące wypróżnienia. Przykładane na skórę rozgniecione owoce mogą być dobrym lekiem w chorobach skóry (np. wyprysku).
Liście borówki czernicy, dzięki zawartości garbników, są skutecznym lekiem w biegunkach i nieżytach jelit. Są one zalecane przede wszystkim dla najmłodszych dzieci i niemowląt. Wywary z nich mogą być używane do lewatyw w walce z owsikami.
W liściach borówki obecna jest substancja obniżająca poziom cukru we krwi. Dlatego można ją stosować przy leczeniu cukrzycy, zwłaszcza w jej wcześniejszych czy łagodniejszych postaciach. Należy jednak pamiętać, że liście borówki czernicy mogą być jedynie lekiem uzupełniającym w leczeniu cukrzycy, a ich przyjmowanie powinno być uzgodnione z lekarzem prowadzącym leczenie. Niemniej warto wiedzieć, że ich dłuższe stosowanie może pozwolić (za zgodą lekarza) zmniejszyć dawki innych leków.
Przepisy stosowania
ODWAR Z OWOCÓW. Przygotowujemy go w następujący sposób: do odpowiedniego naczynia wrzucamy 1 łyżkę suszonych owoców i zalewamy ją 1 szklanką wody. Całość gotujemy przez około 5 minut, a następnie przecedzamy i zostawiamy do ostygnięcia. Stosujemy w przypadkach biegunki. Pijemy po jedzeniu w 2-4 porcjach w ciągu dnia. Tego typu odwaru możemy stosować też w przewlekłych nieżytach i anginach do płukania gardła.
ODWAR Z LIŚCI. Do jego przygotowania potrzebujemy ok. 1 łyżki suszonych liści. Umieszczamy ją w naczyniu i zalewamy 1 szklanką wody, a następnie gotujemy przez około 5 minut Zostawiamy do ostygnięcia. Odwar z liści stosujemy w przypadkach biegunek. Dorosłym podajemy od 1/3 do 1/2 szklanki, dzieciom 1/2 łyżki, a niemowlętom po 1/2 łyżeczki w mleku. Istotne, by odwary podawać od początku biegunki. Tego typu odwar możemy pić przy zakażeniach układu moczowego po 1/3 do 1/2 szklanki 2-3 razy dziennie. Możemy też go używać do lewatyw przy walce z owsikami.
MIESZANKI. W leczeniu cukrzycy warto łączyć liści borówki czernicy ze strąkami fasoli, zielem rutwicy i liśćmi pokrzywy. Liście borówki wchodzą w skład mieszanki ziołowej przygotowywanej przez przemysł zielarski o nazwie DIABETOSAN. Są one też obecne w leku DIFRAREL - uszczelniającym naczynia włosowate (przede wszystkim siatkówki oczu).
Sok bywa używany do barwienia win (kupażowanie). Z jagód wyrabiane są konfitury i dżemy.