Borówka czernica [czarna]

17a] Borówka czernica- Vaccinium myrtilhas

Inne nazwy: czarna jagoda, jagoda czernica, jagodzina, borownia.

W celach leczniczych używane są owoce i liście.

Owoce zawierają dość dużo garbników katechinowych, antocyjany, kwasy organiczne, karotenoidy, wit B2 i C

Liście również są bogate w garbniki, flawonoidy, trójterpeny, kwasy organiczne, sole mineralne, z których najwięcej jest związków manganu. Ponadto w liściach występuje substancja podobna w działaniu do insuliny.

Działanie: owoce - przeciwbiegunkowe, dezynfekujące, przeciwkrwotoczne.

Owoce czarnej jagody od wieków były używane jako lek przeciwbiegunkowy, dziś także nie straciły tego znaczenia..

Substancje czynne w nich zawarte hamują przepuszczalność błon śluzowych, zmniejszają wydalanie ze stolcami wody, niszczą w przewodzie pokarmowym wiele rodzajów bakterii chorobotwórczych - nawet te, które są odporne na antybiotyki.

Mają także działanie przeciwzapalne i przeciwkrwotoczne, uszczelniają ściany naczyń włosowatych.

Karotenoidy zawarte w owocach poprawiają widzenie, szczególnie widzenie w nocy. Wiążą również

toksyny bakteryjne oraz inne toksyny w przewodzie pokarmowym.

Świeże owoce maja właściwości przeciwrobacze i mogą być pomocne w walce a glistami i owsikami.

Liście borówki czernicy ze względu na zawartość garbników, są skutecznym lekiem w biegunkach i nieżytach jelit, szczególnie korzystne w leczenie dzieci najmłodszych i niemowląt.

Wywary z liści mogą być używane do lewatyw w walce z owsikami.

W liściach jagody czarnej zawarta jest substancja, która obniża poziom cukru we krwi, stąd korzystne działanie przy leczeniu cukrzycy, zwłaszcza w postaciach łagodniejszych i wczesnych okresach choroby. Zastrzec trzeba, że liście są lekiem jednak uzupełniającym leczenie cukrzycy, a przy dłuższym stosowaniu mogą pozwolić na zmniejszenie dawek innych leków - zawsze jednak pod kontrolą lekarza.

Świeże owoce regulują wypróżnienia, zwłaszcza u ludzi w wieku podeszłym i ludzi prowadzących siedzący tryb życia.

Rozgniecione owoce przykładane na skórę mogą być dobrym lekiem w chorobach skóry m.in. wyprysku.

Odwar z liści w walce z owsikami używany jest do lewatyw.

W leczeniu cukrzycy korzystne jest łączenie liści czernicy ze strąkami fasoli, liśćmi pokrzywy i zielem rutwicy.

Liście jagody czarnej wchodzą w skład mieszanki ziołowej Diabetosan.

Odwar z owoców [1 łyżka na 1 szkl wody] pić w 2-4 porcjach w ciągu dnia po jedzeniu. Odwaru tego

można też używać do płukania gardła w przewlekłych nieżytach i anginach.

Odwar z liści [1 łyżka na 1 szkl wody] podawać w przypadkach biegunek. Dorośli 1/3-1/2 szkl; dzieci 1/2 łyżki, niemowlęta 1/2 łyżeczki w mleku.

Ważne jest, aby odwary z liści podawać od początku biegunki.

Ten sam odwar można pić po 1/3-1/2 szkl 2-3 razy dziennie przy zakażeniach układu moczowego.

17b] Borówka czarna

Owoce - garbniki, mieszanka barwników [antocyjany- mitylliny], kwasy organiczne, pektyny, cukry, witaminy.

Liście - także flawonoidy, trójterpeny i wolny hydrochinon.

Działanie: Liście - przeciw cukrzycy, moczopędny, bakteriobójczy.

Owoce - środek ściągający, hamujący rozwój bakterii chorobotwórczych.

Zastosowanie: Polepsza widzenie w nocy [przy tzw kurzej ślepocie], obniża przepuszczalność i łamliwość naczyń włoskowatych.

Owoce są świetnym środkiem przeciw biegunce [zwłaszcza u dzieci], skuteczne przy chronicznych zaburzeniach trawiennych, schorzeniach śluzówek krtani, egzemach [także zewnętrznie].

Liście są środkiem pomocniczym w mieszankach przeciwcukrzycowych, przy zapaleniu dróg moczowych [zwiększają wydzielanie moczu] oraz mają właściwości bakteriostatyczne i przeciwzapalne.

Odwar z owoców [10-16g na 1 szkl wody] pije się 1/3-1/2 szkl 2-3 razy dziennie.

Przy cukrzycy miesza się najczęściej z zielem rutwicy, owocnią fasoli.

Odwar z owoców używa się też do płukania gardła.

Jagody czernicy są najzdrowszym leśnym owocem!

17c] Borówka czernica

Owoce wykazują działanie przeciwcukrzycowe, ściągające, antyseptyczne i moczopędne.

Liście działają przeciwbiegunkowo, antyseptycznie, robakopędnie, przeciwgorączkowo i zapierająco.

Owoce stosuje się przy biegunkach, nieżytach przewodu pokarmowego na tle bakteryjnym, czerwonce i robakach jelitowych.

Liści używa się przy cukrzycy, przewlekłych biegunkach, nudnościach, chorobach pęcherza, zmniejszeniu wydalania moczu i dolegliwościach skórnych.

17d] Borówka czernica

Działanie: przeciwzapalnie na błony śluzowe przewodu pokarmowego. Obniża poziom cukru we krwi. Hamuje rozwój drobnoustrojów chorobotwórczych przewodu pokarmowego, a także szczepów opornych na antybiotyki.

Świeże i suszone liście niszczą pasożyty jelitowe, zwłaszcza owsiki.

Zewnętrznie: okłady z miazgi stosuje się przeciw liszajom i zapaleniom skóry.

Odwar z liści: 1 łyżkę liści zalać 1,5 szkl gorącej wody, ogrzewać wodzenia, gotować pod przykryciem 5min, odstawić na 10min. Pic 1/2 szkl 3-4 razy dziennie między posiłkami jako środek przeciwbiegunkowy.

Uwaga: dawki większe niż zalecane mogą spowodować spadek wagi, anemię.

17e] Borówka czernica

Dla celów leczniczych zbiera się liście i owoce. Skład obydwu surowców jest zbliżony.

Owoce zawierają ok. 7% garbników katechinowych, związki antocyjanowe, kwasy

organiczne do 7%, pektyny ok. 8%, cukry ok. 20%, karotenoidy, witaminy.

Liście zawierają przede wszystkim kwasy organiczne oraz duże ilości manganu.

Owoce są znanym lekiem przeciwbiegunkowym, zalecanym szczególnie przy biegunkach pochodzenia bakteryjnego, przy nieżytach żołądka i jelit.

W medycynie ludowej surowiec ten stosowany jest przeciwko gliście ludzkiej i owsikom.

Liście działają także przeciwbiegunkowo, ale łagodniej niż owoce i mogą być stosowane w pediatrii nawet u niemowląt [niemowlętom odwar zmieszać z mlekiem].

Surowiec ten jest używany do płukanek odkażających i lewatyw przeciw owsikom.

Borówka czarna pomaga zachować dobry wzrok, poprawia widzenie, jest pomocna w krótkowzroczności [miopii]. Szczególnie pomocna dla ludzi cierpiących na przemęczenie oczu lub słabo widzących po zmroku [kurza ślepota].

17f] Borówka czarna

Inne nazwy: borówka czarna, czarna jagoda, czernica, Jagodzina, borowina.

Surowcem leczniczym są owoce i liście.

Owoce zawierają duże ilości cukrów, poza tym pektyny, alkohole, garbniki, karotenoidy, enzymy [o

działaniu zbliżonym do penicyliny], barwniki antocyjanowe [mirtyllina], kwasy organiczne [cytrynowy, jabłkowy, bursztynowy, benzoesowy, chinowy, mlekowy], sole mineralne [wapń, żelazo, siarka, potas i

duże ilości manganu], saponiny i duże ilości witamin zwłaszcza C, B1, P, PP, D oraz prowitaminę A.

W liściach znajdują się związki flawonoidowe [kwercetyna i kwercytryna], antocyjany [wakcynina],

garbniki, kwasy organiczne [chinowy, galusowy], sterole, sole mineralne [zwłaszcza dużo manganu] i cukry oraz inozyd obniżający poziom cukru we krwi.

Roślina należy prawdopodobnie do nieznanych w starożytności.

Plemiona słowiańskie zbierały jej owoce od najdawniejszych czasów. Była jednym z najstarszych leków północnej Europy. Suszone owoce żuto przy dyzenterii i rozstroju żołądka.

W tym samym celu stosowano też nastoje z owoców zalanych winem, dozowane w kroplach.

Odwaru z liści używano w formie lewatyw na glisty i owsiki i przy krwawieniach hemoroidów.

Już w XIX w owoce jagody czarnej masowo eksportowano z Polski, a także pędzono z nich gorzałkę [borowiak] - na bóle brzucha polecano 10-12 kropli borowiaka na cukrze.

Świeże lub rozgotowane i przetarte jagody wykorzystywano w formie okładów przy egzemie, wysypce, oparzeniu, a także na rany, zmywając najpierw chore miejsce serwatką.

Naparem z liści płukano usta dla wzmocnienia dziąseł i przy stanach zapalnych błony śluzowej.

Owoce mają silne właściwości przeciwbiegunkowe [nawet w przewlekłych biegunkach zakaźnych], ale

tylko suszone lub gotowane. Surowe owoce natomiast powodują rozwolnienie.

Czernica ma także działanie bakteriobójcze [niszczy nawet gronkowce i paciorkowce] i przeciwzapalne, przeciwkrwotoczne, przeciwrobacze [glisty i owsiki u dzieci] oraz wzmacniające wzrok [kurza ślepota].

Owoce są zasadotwórcze.

Liście mają działanie przeciwbiegunkowe, przeciwbakteryjne, obniżają poziom cukru we krwi i są moczopędne.

Na owsiki u dzieci: 1kg świeżych jagód roztartych z cukrem lub 50g suszonych owoców zalanych szkl wrzątku [roztartych i posłodzonych] jeść w 4 porcjach w ciągu dnia przez 3 dni - zakończyć podaniem

środka przeczyszczającego.

W warunkach domowych wykorzystuje się owoce jagody czarnej do odwaru [1 łyżkę owoców gotować 1 szkl wody przez 5-7min]. Pić po 1/4 szkl odwaru kilka razy w ciągu dnia.

Przy biegunce można stosować nalewkę ze świeżych owoców zalanych wódką lub odwar z liści - 1 łyżka owoców na 1 szkl wody, pić 3 razy dziennie po 0,5 szkl.

Taki odwar można pić przy nieżytach górnych dróg oddechowych, w początkowych stadiach cukrzycy, a w stanach zapalnych błon śluzowych jamy ustnej używać go do płukania.

Odwar ten stanowi też dobry środek moczopędny.

Korzystne jest także spożywanie większej ilości owoców czarnej borówki dla osób o słabym wzroku, szczególnie cierpiących na tzw kurzą ślepotę.

17g] Borówka Czernica (Vaccinum myrtillus)

Czarna jagoda lub jagoda (nazwana od ciemnej barwy owoców) rośnie w wielu miejscach na kuli ziemskiej.

Anthocianosidy (zespół bioflawonidowy w jagodach czarnych) są potencjalnymi przeciwutleniaczami. Wspomagają one prawidłowa formację łącznej oraz wzmacniają włoskowate naczynia krwionośne w organizmie. Anthocianosidy mogą również poprawiać przepływ krwi w żyłach i naczyniach włosowatych.

Owoc czarnej jagody zawiera około 0.5% anthocianosidów, witaminy B1 i C, prowitaminę A, około 7% garbników, oraz kwasy roślinne. Anthocianosidy posiadają również wzmacniające działanie na naczynia krwionośne.

Dojrzałe jagody posiadają właściwości średnio przeczyszczające dzięki zawartości cukrów owocowych. Suszone jagody mają właściwości przeciwbakteryjne.

Odwar z suszonych owoców jagody czarnej jest pożyteczny w leczeniu rozwolnienia u dzieci.

Wysoka zawartość anthocyanin w jagodach czarnych powoduje, że są one potencjalnymi wartościowymi lekami w leczeniu żylaków, hemoroidów, słabych naczyń krwionośnych.

Odwar sporządzony z owoców jest używany jako płukanka jamy ustnej.

Liście jagody czarnej mogą być pomocne w stanach przedcukrzycowych, ale nie mogą być alternatywą do konwencjonalnego leczenia.

Liście czarnej jagody mogą być brane w przypadku infekcji przewodu moczowego.

Inne zastosowania - Retynopatia cukrzycowa, Zapalenie gruczołu krokowego.

Jagody zawierają kwasy garbnikowe, cukry, kwasy owocowe, glikozydy.

Najczęstsza dawka stosowana przez ludzi to 240-480 mg dziennie ziołowego ekstraktu z jagody czarnej w kapsułkach lub tabletkach, które zawierają 25% anthocianosidów.

Branie wyciągu z jagód czarnych w dawkach rekomendowanych nie powoduje skutków ubocznych.

Jagody czarne nie oddziaływują na przepisane lekarstwa, i nie są znane przeciwwskazania w używaniu ich podczas ciąży lub karmienia piersią.

Owoc świeży - Zjadać dużą miskę świeżych owoców ( można dodać mleko lub śmietanę) na zatwardzenia.

Sok - Niesłodzony sok z owoców jest najbardziej efektywny na rozwolnienia: brać w 10ml dawkach.

Odwar z owoców - Pić 1 szklankę dziennie na chroniczne rozwolnienia.

Płukanka do ust z owoców - Używać rozcieńczonego soku na wrzody i zapalenia dziąseł.

Lotion z owoców - Rozcieńczyć sok w równej ilości z leszczyną do zrobienia chłodzącego lotionu na poparzenia słoneczne oraz problemy skórne.

Puder z owoców - Dla niemowląt oraz dzieci z rozwolnieniem: wmiksować 75mg pudru na każde 0,5kg

wagi ciała w butelkę dziecka.

Napar z liści - Używać jako diety w stanach przedcukrzycowych.

Płukanka do ust/gardła z liści - Używać na wrzody oraz płukać w czasie zapalenia gardła.

17h] Borówka czarna (czernica)

Surowcem są czarne jagody i liście - Fructus et Folium Myrtilli,

Owoce zawierają witaminę C - 14-15 mg/100 g, wit. A - 280 j.m. wit. P - 480 mg, wit. B1 - 30 ug, wit. B - 50 ug, wit. PP - 400 ug, pektyny - 0,42%, inozytol, garbniki - 2-3 g/kg, cukry - ok. 7%, kwas jabłkowy - ok. 0,80%, składniki mineralne - ok. 0,30% (dużo manganu, żelaza, wapnia, ponadto ultraelement - rad), wakcyaninę (glikozyd z kwasem benzoesowym), glikokininy, myrtylliny (antocyjany), prowitaminę D, kwas szczawiowy, kwas cytrynowy, kwas chinowy, kwas mlekowy i kwas bursztynowy.

Liście zawierają inozytol, metyloarbutynę, arbutynę, erykolinę (gorycz), glikokininy, flawony, olejek eteryczny, kwasy, sole i witaminy. Inozytol - alkohol sześciowodorotlenowy cykloheksanu, wykazujący działanie lipotropowe, zapobiega stłuszczeniu wątroby, podobnie jak metionina i popularna w roślinach cholina; wpływa na przemiany tłuszczów, zapobiega zanikom mięśni, reguluje posaż treści pokarmowej w układzie trawiennym, ściśle współdziała z kwasem foliowym; nie rozpuszcza się w alkoholu, rozpuszczalny jest w wodzie.

Wyciągi z liści działają moczopędnie, przeciwbiegunkowe, napotnie, przeciwgorączkowo, antyseptycznie (hydrochinon powstający z arbutyny szczególnie silnie odkaża drogi moczowe i nerki), przeciwcukrzycowo (zmniejszają stężenie glukozy we krwi), odtruwające, przeciwkrwotocznie, przeciwzapalnie, żółciopędnie; pobudzają wydzielanie soku żołądkowego i apetyt; regulują przemianę materii i trawienie. Kwas benzoesowy zawarty w roślinie działa wykrztuśnie.

Napar: 2 łyżki liści zalać 2 szkl. wrzącej wody; odstawić na 30 minut; przecedzić. Pić 4 razy dz. po 100 ml; dzieciom i niemowlętom podawać jak napar z brusznicy.

Nalewka: pół szkl. liści zalać 400 ml wódki; macerować 14 dni; przefiltrować. Zażywać 3-4 razy dz. po 1 łyżeczce lub stosować zewnętrznie jako środek ściągający.

Intrakt: pół szkl. świeżych mielonych liści zalać 400 ml gorącego alkoholu; wytrawiać 10 dni; przefiltrować. Stosować jak nalewkę.

Wyciągi z owoców działają słabo moczopędnie, lekko odkażająco, przeciwcukrzycowo, odżywczo, wzmacniająco, odtruwające; poprawiają krążenie mózgowe i oczne, leczą biegunki i niestrawność.

Nalewka z owoców: pól szkl. suchych zmielonych owoców zalać 40C ml wódki; macerować 14 dni; przefiltrować. Zażywać 3-4 razy dz. po 15 ml w wodzie lub w mleku. Dzieciom podawać w mleku osłodzonym miodem.

Z owoców świeżych warto przyrządzić intrakt. Jeżeli do 100 ml intraktu lub nalewki damy 100 ml miodu i wymieszamy to uzyskamy alkoholmel Myrtilli o działaniu wykrztuśnym i wzmacniającym. Alkoholmel zażywać 3-4 razy dz. po 1 łyżce. Dzieciom podawać 1-2 łyżeczki tego preparatu.

Sok borówkowy.

Umyte świeże jagody przepuścić przez sokowirówkę lub lekko rozgnieść, zalać niewielka ilością wody (do połowy masy), zasypać małą ilością cukru, przykryć i pozostawić na 8 godz., po czym gotować borówki we własnym soku przez 10 minut; masę owocową przelać przez sito. Otrzymany sok dosłodzić (jeżeli na każdy 1 l soku damy 1 kg cukru tu otrzymamy syrop wzmacniający i wykrztuśny). Sok (syrop) zlać do słoiczków lub butelek i poddać pasteryzacji przez 20 minut w wodzie o temp. 80o C. Pozostałą nam masę owocową przetrzeć przez sito nylonowe w celu uzyskania przecieru, który należy dosłodzić i poddać pasteryzacji.

Dżem z borówek i jabłek:

Składniki:- 1 kg jagód, - 1 kg jabłek, - 1 kg cukru

Jagody opłukać, rozgnieść, dodać jedną czwartą litry wody, gotować 10 minut, przetrzeć przez sito,

zmieszać z cukrem, smażyć kilka minut, włożyć jabłka nie bardzo dojrzałe, opłukane i pokrajane w plastry, smażyć aż jabłka będą miękkie i dżem odpowiednio gęsty. Gorący składać do słoiczków, zakręcać, zawinąć w gruby koc na 1 godz. - sucha pasteryzacja lub poddać pasteryzacji mokrej - włożyć do wody (tak, aby woda pokrywała słoiczki) o temp. 80-90o C, trzymać 20 minut w takiej wodzie.

Dżem borówkowo-gruszkowy.

Składniki: - 1 kg borówek, - pół kg gruszek, - 50 dag cukru

Jagody opłukać. Z cukru i 1 szkl. wody zrobić syrop, zagotować, wrzucić gruszki pokrojone na ćwiartki, oczywiście obrane i wydrążone z gniazda. Smażyć aż zmiękną i zrobią się niemal przeźroczyste, po czym dodać borówki i razem smażyć aż owoce staną się przeźroczyste, a sok wykaże oznaki krzepnięcia (trwa to ok. 30-40 min.). Gorący dżem składać do słoiczków, szybko zakręcać i poddać suchej lub mokrej pasteryzacji, podobnie jak dżem borówkowo-jabłkowy.

Konfitura z borówek.

Składniki: - 1 kg borówek, - 1 kg cukru, - 1-2 szkl. soku z borówek (otrzymać z innej części owoców przy pomocy sokowirówki; może być sok jabłkowy, porzeczkowy lub inny owocowy).

Z 250-400 ml soku owocowego i 1 kg cukru przyrządzić ulep, czyli syrop. Na gorący ulep wrzucić owoce borówki i jak tylko ulep pokryje owoce - odstawić pod przykryciem do następnego dnia.

Nazajutrz owoce smażyć w ulepię aż będą przeźroczyste. Zimne składać do słoiczków i zakręcać.

Tak przyrządzone konfitury nie wymagają pasteryzacji; należy je przechowywać w chłodnym miejscu;

może to być lodówka.

Borówka czernica (Vaccinium myrtillus L.)

Inne nazwy: czarna jagoda, czernica, borówka czarna, borówka, borowina, jagodzina, leśna jagoda.

Angielska: Whortleberry. Francuska: Myrtille. Niemiecka: Heidelbeere. Rosyjska: Czernika.

Wydarzyło się to w carskiej Rosji około 1900 roku na dworze Mikołaja II. Carewicz Aleksy cierpiał na

upartą dyzenterię (czerwonkę) i żaden z ówczesnych sławnych lekarzy z arsenałem najlepszych leków nie był w stanie go uzdrowić, a zrozpaczony car postanowił sięgnąć po znachorów.

I oto jeden z nich, chłop z tobolskiej guberni - urodzony w 1864 roku Grigorij J. Nowych (czyli słynny

później Rasputin) podaje obłożnie choremu... odwar z czarnych jagód i dokonuje cudownego

uzdrowienia, odnosząc nie tylko sukces medyczny, ale zyskując tym samym sympatii i zaufanie na dworze Mikołaja II.

Co się wydarzyło później, wiemy już z historii: wpływy znachora, który nazywał siebie świętym i

prorokiem, z biegiem lat sięgnęły tak daleko, że podczas I wojny światowej w Rosji bez jego zgody nie mianowano żadnego ministra i wyższego dowódcy.

Chociaż o czarnych jagodach piszą Dioskorides, Pliniusz, Paracelsus i św. Hildegarda, to w starożytności (a

w średniowieczu w południowej Europie) należały one do mało znanych roślin leczniczych.

Od najdawniejszych czasów borówki czernice zbierały natomiast plemiona słowiańskie, a w północnej

Europie są jednym z najstarszych leków ziołowych.

Borówka czarna jest krzewinką, która występuje na bardzo rozległych obszarach półkuli północnej - swoim zasięgiem obejmuje prawie całą Europę, północną i częściowo środkową Azję oraz zachodnią część Ameryki Północnej (od Kolorado do Alaski).

W Polsce rośnie masowo na całym niżu, w górach dociera aż do wysokości około 1800 m n.p.m.

Najlepiej „czuje się" w borach sosnowych i sosnowo-świerkowych, gdzie bardzo często stanowi główny składnik runa leśnego.

Jest rośliną o dużej sile rozrodczej i dlatego w lasach tworzy nie tylko kępy, ale także lite łany. Żyje długo - nawet do 30 lat, dorastając w dobrych warunkach glebowych i klimatycznych do wysokości znacznie powyżej 50 cm, chociaż często spotykamy „łany" czarnych jagód, które nie wyrastają ponad 20-30 cm.

Borówka czernica to krzewinka o zielonych sztywnych, sprężystych, wzniesionych do góry, kanciastych łodygach i liściach do 2 cm długich, jajowatych (u nasady sercowatych) o krótkich ogonkach.

Owoc, który wszyscy przecież znamy, to czarna kulista jagoda (dojrzewająca po 5-6 tygodniach od

początku kwitnienia) pokryta granatowym woskowatym nalotem, w środku zawierająca ciemnoczerwony, soczysty miąższ.

Czarna jagoda, jak już wspomniałem, silnie rozprzestrzeniła się na półkuli północnej, a w Polsce stanowi około 11% powierzchni lasów i ponad połowę zbiorów wszystkich owoców leśnych.

Dlaczego? Otóż roślina na nowy teren przenosi się za pomocą nasion, ale później pojedyncza krzewinka - rzec można metodycznie - zajmuje coraz większą powierzchnię poprzez koncentryczny rozwój kłączy, z których coraz dalej od „środka" rozrastają się krzewinki potomne. Z czasem tzw. klony (czyli rozmnażane wegetatywnie potomstwo jednego osobnika) łączą się, a nawet wzajemnie przeplatają, tworząc rozległy łan jagodziska. Trzeba jednak wspomnieć, że borówka czernica zakwita i owocuje dopiero po pięciu latach od momentu, kiedy nasienie przyjmie się w glebie.

W ziołolecznictwie stosuje się zarówno liście, jak i owoce borówki czernicy.

Liście bogate są w garbniki, flawonoidy, trójterpeny, kwasy organiczne, cukry i sole mineralne z dużą zawartością przede wszystkim manganu.

W suszonych owocach aż 20-20% stanowią łatwo przyswajalne cukry, prawie 10% - pektyny, około 6% - kwasy organiczne (m.in. jabłkowy, cytrynowy i bursztynowy), a ponadto garbniki, witaminy (A, C, D, B1), sole mineralne.

Liście przede wszystkim obniżają poziom cukru we krwi, działają bakteriobójczo i przeciwzapalnie na błony śluzowe przewodu pokarmowego.

Muszę jednak wspomnieć, że stosujemy je nie dłużej niż 2-3 tygodnie, gdyż przedawkowanie staje się groźne dla zdrowia. Przed kuracją bezwzględnie trzeba poradzić się lekarza.

Owoce hamują przepuszczalność błon śluzowych jelit (zapobiegają więc biegunkom), mogą niszczyć drobnoustroje chorobotwórcze, a także robaki jelitowe (m.in. owsiki), są skuteczne w stanach zapalnych

dróg moczowych, poprawiają ostrość widzenia o zmierzchu, obniżają gorączkę, działają korzystnie przy cukrzycy.

Odwar z liści. 1 płaską łyżkę suszonych liści zalewamy 1 szklanką wody, doprowadzamy do wrzenia i gotujemy 5 minut pod przykryciem na wolnym ogniu. Pijemy 3 razy dziennie po pół szklanki pomiędzy posiłkami przeciwko biegunce lub w zakażeniach układu moczowego.

Z dodatkiem innych ziół (strąków fasoli, liści pokrzywy i ziela rutwicy) wywar jest pomocny przy leczeniu cukrzycy, ale pod ścisłą kontrolą lekarza.

Odwar z owoców. 1-2 płaskie łyżki suszonych owoców zalewamy 1 szklanką wody i gotujemy przez 5

minut pod przykryciem na wolnym ogniu. Odstawiamy aż do wystygnięcia i pijemy 2-3 razy dziennie po posiłkach pół szklanki lub nieco więcej tylko rano i wieczorem w przypadku biegunki, w miażdżycy i nadciśnieniu, przy kłopotach z krążeniem, przeciwko różnego rodzaju wewnętrznym zakażeniom (odwarem możemy też płukać gardło w anginach i przewlekłych nieżytach).

Owoce pasteryzowane. Do półlitrowego słoika nasypujemy prawie do pełna umytych jagód, zalewamy do 2/3 przegotowaną wodą, dodajemy 2 łyżeczki cukru, szczelnie zakręcamy i pasteryzujemy w wodzie przez

15 minut, licząc czas od początku wrzenia. Tak przygotowane można przechowywać nawet przez 2 lata.

Podajemy dorosłym 2-5 łyżek 2 razy dziennie, a 1-3 łyżki dzieciom i młodzieży w biegunkach, nieżycie

jelit, różnego rodzaju zatruciach pokarmowych (przede wszystkim niedokładnie umytymi owocami).

Sok z jagód. Na 1 kg świeżych, starannie umytych jagód dodajemy 0,8 kg cukru i gotujemy w sokowniku. Otrzymany wysokosłodzony sok rozlewamy do butelek i dodajemy do herbaty jako środek dezynfekujący przewód pokarmowy i przewody moczowe, a także jako naturalne źródło witamin i mikroelementów.

Czarne jagody w kuracjach domowych bardzo cenił ksiądz Kneipp, który tak pisał: „Między nastojami

naszej domowej apteki jest borowiak (nastój z borówek) pierwszym i nieodzownym. 2-3 pełne garści

(świeżych) borówek daje się do flaszki i polewa dobrą wódką (45%) lub spirytusem. Tm dłużej namoczone stoją, chociażby cały rok, ten lepszy jest wyciąg, ostrzej i lepiej działa jako lekarstwo".

(Od siebie dodam, że w wymienionych już dolegliwościach wyłącznie dorośli zażywają 20-30 kropli na

wodę 3 razy dziennie nalewki z borówki czernicy).

W przedwojennym Kurierze Polskim znalazłem taką oto wypowiedź T. Lewickiego: „Czarne jagody są nie tylko smaczną pożywką, lecz i doniosłem lekarstwem. Należą one do wielkich bogactw Polski, oczywiście, nie dość wyzyskanych. Z czasem mogą one Polskę bogacić nie mniej, niż winna jagoda bogaci kraje południowe..."

I rzeczywiście, borówki czernice stanowią dziś około 90% eksportu wszystkich owoców leśnych.

Czarną jagodę można pomylić z borówką bagienną, która 'jest krzewinką znacznie wyższą, o brunatnych, okrągłych i owłosionych gałązkach oraz liściach całobrzegich, lekko brzegiem podwiniętych.

Występuje w zasadzie tylko w bardzo wilgotnych lasach sosnowych i na torfowiskach wysokich.

Bardzo rzadko możemy też spotkać kilka innych form borówki, m.in. o jagodach kulistych, białych, zielonkawych, woskowożółtych, czerwono nakrapianych grustkowatych białych, wreszcie czarnych, ale bez nalotu woskowego.

Trzeba też wspomnieć, że w Polsce prowadzi się z coraz większym powodzeniem aklimatyzację

amerykańskiej odmiany czarnej borówki.

Rośliną tę nazywa się borówką wysoką, bo swoim wyglądem przypomina raczej rozwinięte krzewy czarnej porzeczki niż krzewinki borówki czernicy, a i owoce ma kilkakrotnie większe, o zielonkawym miąższu (bez czerwonego plamiącego soku), ale zbliżonych do czernicy właściwościach odżywczych i leczniczych.

---