Region - Jest terminem powszechnie stosowanym jednak ze względu na różnorodność istniejących jednostek terytorialnych państw, trudno jest podać jego jedną precyzyjną definicję.
Region - można zdefiniować jako jednostkę administracyjną zajmującą najwyższe miejsce w podziale terytorialnym państwa, jest to tzw region administracyjny.
Koncepcja analityczna - ujmuje region jako jednorodny obszar występowania pewnej cechy lub zespołu cech, z punktu widzenia założeń problemu badawczego, które zawierają pojęcie region. W aspekcie przestrzennym, koncepcja ta jest metodą
Koncepcja przedmiotowa - region lub realny obiekt społeczny lub składnik rzeczywistości społecznej w postaci pewnej całości wyodrębnionej przestrzennie. Jednostka terytorialnie ukształtowana instytucjonalnie w toku rozwoju społecznego.
Region ujęcie systemowe - realna jednostka przestrzenna lub terytorialna złożona z różnych elementów powiązanych ze sobą. System ten obejmuje społeczeństwo, gospodarkę, środowisko (zarówno naturalne jak
i to wytworzone przez człowieka). W systemie przebiegają złożone relacje pomiędzy jego poszczególnymi elementami.
Regiony ekonomiczne - to obszary zwarte przestrzennie, będące częściąwiększego terytorium spojnie, wewnętrznie i stanowiące kompleksy o określonym profilu gospodarczym. Kryterium odmienności strukturalnej obszarów:
regiony węzłowe (funkcjonalne)
regiony jednorodne (formalne, homogeniczne, powierzchniowe, strefowe)
Regiony węzłowe - obszary objęte oddziaływanem pewnego centrum (węzła)
Regiony jednorodne - względnie jednolite w zakresie pewnych cech skupiające sąsiadujące ze sobą tereny o pewnych cechach.
Ekonomiczno-administracyjne - podstawa gromadzenia danych o charakterze społeczno-gospodarczym.
Unię Europejską podzielono na takzwane NUTS-y:
NUTS 1 - wielkość polskichch makroregionów
NUTS 2 - wielkość polskich regionów
NUTS 3 - wielkość polskich podregionów
NUTS 4 - wielkość polskich powiatów
NUTS 5 - wielkość polskich gmin
Regiony:
przemysłowe
rolnicze
turystyczno-rekreacyjne
Rozwój można rozumieć jako ciąg ukierunkowanych i nieodwracalnych zmian w strukturze obiektu ujmowanego systemowo. Pod pojęciem zmiany rozumie się przejście z jednego stanu obiektu do innego stanu obiektu, co wiąże się z modyfikacją jego własności , które mogą mieć charakter zarówno ilościowy, jak i jakościowy. Rozwój jest zazwyczaj ciągiem zmian o charakterze długotrwałym, składającym się z faz lub etapów. Są to zmiany ukierunkowane i nieodwracalne, co wyróżnia go wśród wielu w pełni odwracalnych zmian obiektów odbywających się cyklicznie. Ukierunkowanie i nieodwracalność zmian dotyczy nie tylko cech ilościowych obiektów, ale poprzez powstawanie ich nowych własności odnosi się do ich cech jakościowych. Rozwój obiektu pod pewnymi względami odbywa się spontanicznie, a pod innymi może być stymulowany oddziaływaniem otoczenia. Można więc mówić o samoistnym rozwoju oraz działaniach kreujących lub korygujących rozwój, które najczęściej określa się mianem polityki rozwoju.
Rozwój jest kształtowany zarówno przez czynniki wewnętrzne, jak i zewnętrzne.Tym samym, rozwój obiektu w części jest wypadkową zmian odbywających się pod wpływem czynników stanowiących składniki tych obiektów, które określa się jako czynniki endogeniczne i egzogeniczne. Za warunki rozwoju uważa się te własności,które mają charakter zastany, są bierne i słabo sterowalne.
Czynniki rozwoju to własności, których realizacja stanowi warunek rozwoju i które mają charakter czynny i bardziej sterowalny, zarówno z punktu widzenia podmiotu rozwoju (regionu) jak i z punktu widzenia innych podmiotów (państwa, UE) odpowiadających za politykę interregionalną. Pojęcie rozwoju w kontekście społeczno-gospodarczym pojawiło się po drugiej wojnie światowej, jako przeciwieństwo niedorozwoju.
Rozwój społeczno-gospodarczy to ukierunkowane i nieodwracalne zmiany, jakim podlegają zarówno społeczeństwo, jak i gospodarka. Wzrost gospodarczy odnosi się do zmian ilościowych powiększających PKB
Rozwój gospodarczy traktuje się szerzej, obok wzrostu obejmuje on także zmiany gospodarki poprawiające jej stan i sprzyjające poprawę warunków życia.
Rozwój gospodarczy może przejawiać się np.:
wzrost jakości warunków życia ludności
zmianą struktury ludności według zatrudnienia
większą dostępnością do dóbr kulturowych
większą dostępnością nauki
ochroną środowiska
Dwa obiektywne czynniki czas i miejsce determinują charakter i dynamikę procesów rozwojowych. Rozwój Regionalny jest to proces przebigający wewnątrz danego terytorium, mobilizujący do działania wszystkie podmioty życia społeczno-gospodarczego
Sukces rozwoju danego terytorium zależy głownie od dynamiki i wewnętrznej spójności, rzeczywistego zintegrowania i zaangażowania w sensie społecznym i gospodarczym. Bogactwo narodu zdeterminowane jest rozwojem jego części składowych.
Rozwój regionalny - trwały wzrost potencjału gospodarczego regionów oraz systematyczna i trwała poprawa konkurencyjności, a także poziom życia mieszkańców, co przyczynia się do rozwoju społeczno-gospodarczego kraju. Jest on glownie definiowany poprzez pryzmat zmian w następujących komponentach: potencjale gospodarczym, strukturze gospodarczej, środowisku przyrodniczym, zagospodarowaniu infrastrukturalnym, ładzie przestrzennycm, poziomie życia mieszkańców
Szczególłowa klasyfikacja Rozwoju Regionalnego:
zasoby pracy, kwalifikacje
surowce mineralne
kapitał, zwłaszcza inwestycyjny
przedsiębiorstwa lokalne (własne) i zewnętrzne
zagospodarowanie i transportowanie i komunikacja
istniejący potencjał produkcyjny i usługowy, szczególnie przemysłowy
walory środowiska przyrodniczego
umiejętności i chęci samorządu terytorialnego
wielkości jednostki terytorialnej a szczególnie powierzchnia terenów wolnych od zagospodarowania
istnienie sił społecznych popierających rozwój
możliwość uzyskania dotacji, subwencji i ulg (lokalnych, regionalnych i krajowych)
międzynarodowa sytuacja i współpraca
Rozwój lokalny (wg. J. Paryska) mieści się w przedziale wyznaczonym, z jednej strony jako tworzenie nowych miejsc pracy dla danego, lokalnego systemu terytorialnego, a z drugiej, przez pojmowanie tego rozwoju jako kompleksowego kształtowania możliwie najlepszych warunków życia w lokalnym środowisku, wzglądnie doskonalenie organizacji, struktury i funkcjonowania lokalnych zasobów rozwoju.
J. Parysek przyjmuje, że rozwój lokalny jest procesem:
zaplanowanym i koordynowanym
rozciągniętym w czasie
społecznym, polega bowiem na aktywności społeczności lokalnych
pracochłonnym i nowatorskim, a niekiedy wręcz innowacyjnym
Obciążony pewnym ryzykiem i przez to wymagającym integracji i koordynacji, przy uwzględnieniu m.in.
wspólzależności jakie wystepują w procesie rozwoju
indywidualności jednostek, które podejmują inicjatywy rozwoju i działania w tym kierunku
uwikłania społeczności lokalnych w proces rozwoju, poprzez zainteresowanie miejscowej ludności tym rozwojem (społeczność lokalna )
tworzenie instytucji rozwoju loaklnego
rozwój alternatywnej produkcji usług
podnoszenie na wyższy poziom i uaktualnianie
transfer i dyfuzja wiedzy i technologii
podnoszenie na wyższy poziom techniki, stosowanej w istniejących zakładach oraz usprawnianie organizacji istniejących instytucji gospodarczych
materialne, organizacyjne, techniczne i ekonomiczne wspieranie inicjatyw na rzecz wykorzystywania lokalnych zasobów
Cele czynniki i bariery rozwoju lokalnego
Wg. L.Wojtasiewicza, cele rozwoju lokalnego mają charakter uniwersalny, w określonych warunkach miejscowych dokonuje się ich konkretyzacja i hierarchizacja, a także dostosowanie do istniejących warunków rozwoju.
P. Starosta wyróżnia sześć zasadniczych kategorii celów rozwoju lokalnego:
ekonomiczny
społeczny
psychospołeczny
kulturowy
technologiczny
polityczny oraz socjalny mający bardzo ścisły związek z celem technologicznym.
Najważniejsze cele polityki lokalnego rozwoju ekonomicznego wg OECD obejmuje:
wzmacnianie siły konkurencyjności regionów i jednostek lokalnych w regionach, przez rozwijanie oraz wykorzystywanie potencjałów ludzkich i surowcowych, dotychczas nie spożytkowanych
wykorzystywanie wewnętrznych szans ekonomicznego wzrostu, poprzez rozpoznawanie możliwości, tkwiących w lokalnie wytwarzanych produktach i usługach
poprawianie poziomu zatrudnienia i długookresowych możliwości kariery zawodowej dla społeczności lokalnych
wzrost udziału osób niepełnosprawnych i mniejszości narodowych w lokalnej gospodarce
poprawianie stanu środowiska antropogenicznego 9stanu zagospodarowania przestrzennego) jako czynnika koniecznego do poprawy otoczenia działania biznasu, a także jakości życia mieszkańców.
Nadrzędny cel rozwoju lokalnego to podejmowanie działań prowadzących w określonej perspektywie do poprawy szeroko rozumianej sytuacji społeczno- gospodarczej danego terytorium.
Czynniki rozwoju lokalnego
Wg. B. Jałowieckiego, podstawowym warunkiem rozwoju lokalnego jest uspołecznienie państwa i ograniczenie jego roli do niezbędnych funkcji w zakresie:
zapewnienia bezpieczeństwa narodowego
ogólnych warunków rozwoju gospodarczego w postaci wielkiej infrastruktury
ochrony środowiska
koordynacji działań układów lokalnych i arbitrażu w razie powstawania konfliktów
Czynniki rozwoju lokalnego
niezbędne jest silne zaangażowanie samych mieszkańców na rzecz rozwoju lokalnego
otwartość terytorium na otoczenie zewnętrzne
rozwijanie sieci wielopłaszczyznowych relacji
zdolność uczenia się i adaptacji do zachodzących w otoczeniu zmian