Konstytucja marcowa (17 marca 1921 r.)
Naczelnik Państwa- najwyższy organ wykonawczy Sejmu(1918 Piłsudski mianowany przez Radę Regencyjną)
typowe zasady demokratycznego systemu: suwerenność narodu, podział władz, zagwarantowanie praw obywatelskich;dwuizbowość parlamentu, samorząd terytorialny, niezawisłość, odpowiedzialność parlamentarna
parlamentarny system rządów → silniejszy parlament, uzależniony od niego rząd, ceremonialne znaczenie prezydenta → obawa przed Piłsudskim);
Parlament - Sejm (444) i Senat (111), wybory 5-cioprzymiotnikowe, przewaga Sejmu:
Prezydent wybierany przez Zgromadzenie Narodowe, ponosił jedynie odpowiedzialność konstytucyjną przed Trybunałem Stanu. Powoływał rząd.
→ brak stabilnej większości w Sejmie, częste upadki gabinetów → zamach majowy w 1926 r.
1919-powolano komisje konstytucyjna
21-22- sejm ustawodawczy do ukonstytuowania się sejmu i senatu
republika ludowarep. Parlamentarna
1922-gabriel narutowicz
Nowela sierpniowa (2 sierpnia 1926 r.)
Dominacja parlamentu(sejmu) nad egzekutywą. Prezydent wydaje rozporządzenia z mocą ustawy. Zmiany-ograniczenie roli Sejmu, terminy na przeprowadzenie procedury budżetowej. Decyzje z Sejmu przeszły na Rząd i prezydenta
Konstytucja kwietniowa (23 kwietnia 1935 r.)
autorytarna forma rządów, prezydent ma pierwsze miejsce w państwie, wybierany przez Zgromadzenie Elektorów brak jakiejkolwiek odpowiedzialności prezydenta;
prezydent powoływał rząd i dokonywał w nim zmian (choć rząd ponosił odpowiedzialność polityczną przed Sejmem);
prezydent mógł w każdym momencie rozwiązać parlament i miał szerokie kompetencje prawodawcze;
-prymat panstwa nad społecz.,solidaryzm,(współpraca na rzecz dobra wspolnego), elitaryzm, zwierznictwo/jednolitość i niepodzielność władzy państwowej
Walery Sławek(prezes BBWR-bezpartyjny blok współpracy z rzadem- elitaryzm(legion zasłużonych),trójpodział, panstwo jako dobro wspolne obywateli, nadzrednosc panstwa nad jednostka, narod=źródło władzy,
Sanacja(wzmocnienie egzekutywy kosztem legi., Senatu kosztem Sejmu, krytyka demokratycznych rozwiązań konstyt.)
KRN=tymczasowy parlament 43/44r.
PKWN=wl wykon.->rzad tymczasowy(44-47r.)->Tymczasowy Rząd Jednosci Narodowej NA EMIGRACJI
39-45- brak sejmu i senatu (Rada Narodowa na emigracji) Komitet Porozumiewawczy>>Krajowa Reprezentacja Polityczna(43)>>Krajowa Rada Jedności
OKRES POLSKI LUDOWEJ
Mała konstytucja (19 luty 1947 r.)
nawiązywała do konstytucji marcowej (min. zasada podziału władz);
jednoizbowy parlament wybierał prezydenta, wyrażał votum nieufności rządowi i ministrom;
dopuszczono dekrety z mocą ustawy wydawane przez rząd, zatwierdzane przez Radę Państwa, potem Sejm;
nowy organ - Rada Państwa (prezydent, marszałek i wicemarszałkowie sejmu, prezes NIK, inne osoby), która w pewnych sytuacjach działała w zastępstwie sejmu;
w rzeczywistości zlikwidowano opozycję, dlatego system parlamentarny był tylko na papierze, a podczas prac nad konstytucją wzorowano się na radzieckiej konstytucji z 1936 r.;
Naczelne zasady:
Ludowładztwo, sojusz robotniczo-chlopski, wspołpraca organow władzy państwowej z ludem, praworządność, jedność i jednolitość władzy państwowej(sejm, rada panstwa, rada narodowa)
Organy Administracji państwowej- RM, prezes RM, terenowe organy administracji państwowej
Org.sądowe-SNajwyższy, sady powszechne, szczególne
Org kontroli państwowej NIK, prokuratura-prokurator generalny
Konstytucja lipcowa (22 lipca 1952 r.)
odrzucenie zasady podziału władz na rzecz jednolitości władzy → sejm zajmował najwyższe miejsce, a podporządkowane były jemu pozostałe organy (administracji, sądownictwa, prokuratury);
zniesiono urząd prezydenta, nowy kształt nadano Radzie Państwa (wybierana spośród posłów) - kompetencje prezydenta i kompetencje zastępcze wobec sejmu;
rząd powoływany przez sejm, a zmian mógł dokonywać sejm i rada państwa;
brak TK czy TS, a SN powoływany przez Radę Państwa na 5 lat;(przywrócono w 82)
proklamowano liczne prawa i wolności, w szczególności prawa socjalne i ekonomiczne, ale brak gwarancji instytucjonalnych, też względem ochrony konstytucji jako najwyższego aktu prawnego;
1989-1992
reformy- polityczne, polityki społecznej i gospodarczej, pluralizmu związkowego
strona koalicyjno-rzadowa- PZPR,ZSL,SD,PAX…
str.solidarnościowo-opozycja-NSZZ solidarność, chcą reform „od dołu”(samorząd terytorialny)
„stoliki”-zespoly negocjujące
27.01.89 Magdalenka- legalizacja „solidarności”, (projekt utworzenia urzędu Prezydenta, podzial mandatow miedzy str)
91-pierwsze demokratyczne wybory do sejmu
NOWELA KWIETNIOWA 7.04.89
Ref:-zasada prawa wyborczego-wybor z kilku kandydatow-personalnych
Sejm-jako najwyższy organ,rozszerz.kompetencji, samodzielność, zasada fermentacji(samodzielność izby w zakresie org i prac), WPROWADZONO SENAT!, Likwidacja Rad Narodowych
Sejm i Senat powołują Komisje Konstytucyjna(organ ZN)