‎6. Scharakteryzuj 3 podstawowe style architektoniczne Grecji starożytnej.
• Dorycki - doskonałe proporcje, harmonia (wyżłobienia na trzonie, nie ma bazy)
• Joński - b smukłe, lżejsze, ozdobne, dekoracyjne (pojawia się baza, kapitel w kształcie baranich rogów)
• Koryncki - jeszcze smuklejsza, bardziej ozdobny kapitel (kapitel jako liście akantu)

35. Wymień nazwiska kilku wybitnych reżyserów filmowych i ich dzieła.
• Andrzej Wajda (Polak, ur 1926r.)
Człowiek z marmuru, Człowiek z żelaza, Katyń, Wałęsa, ekranizacje dzieł literatury polskiej np. Pan Tadeusz, Wesele.
• Akira Kurosawa (Japonia)
Adaptacje dzieł Szekspira - Ran = Król Lear, Tron we Krwi = Makbet, Zły śpi spokojnie = Hamlet.
• Roman Polański (Polak)
Tragedia Makbeta, Pianista, Olivier Twist.
• Federico Fellini (Włoch)
La Strada, Słodkie życie, Noce Cabirii, Amarcord, Osiem i pół
• Francis Ford Coppola (Amerykanin)
Ojciec Chrzestny I, II, III.
• Pedro Almodovar
Skóra, w której żyję, Przerwane objęcia, Volver, Porozmawiaj z nią, Wszystko o mojej matce, Drzące ciało.
• Quentin Tarantino
Pulp Fiction, Kill Bill, Sin City - miasto grzechu, Bękarty Wojny
• Ingmar Bergman
Siódma pieczęć, Tam gdzie rosną poziomki, Jak w zwierciadle, Fanny i Aleksander, Szepty i Krzyki.
• Alfred Hitchock
Sznur, Lokator, Na równi pochyłej, Rebeka, Psychoza, Okno na podwórze, Łódź ratunkowa.
• Stanley Kubrick
Lolita, Spartakus, 2001: Kosmiczna Odyseja

39. Luwr- Paryż, Ermitaż- Sankt Petersuburg, Galeria Uffizi- Florencja, Prado- Madryt, Galeria Tetriakowska- Moskwa, Metropolita Museum- Nowy Jork, Kunsthistorisches Muzeum- Wiedeń, Albertina- Wiedeń, Tate Gallery- Londyn, Muzeum Guggenheima- znalazłam 3 takie muzea: Nowy Jork, Berlin i Bilbao

Pytanie nr 41
Sukiennice - Kraków
Złota Brama - Gdańsk (właśc. Brama Długouliczna lub Brama ulicy Długiej)
„okrąglak” -Kościół w Gdańsku

Dzwon Zygmunt - Kraków (Wawel)
Pomnik Kopernika - Warszawa i Toruń

Pytanie nr 42
-kalwińska Biblia Brzeska (zwana też "Radziwiłłowską") z 1563 roku
-ariańska Biblia Nieświeska 1570-1572
-protestancka Biblia Gdańska.
-katolicka Biblia Leopolity zwana też Szarffenbergowską (1561).
-katolicka Biblia ks. Wujka (całość wydana w 1599 r., Nowy Testament 1593, psalmy 1596)
-katolicka Biblia Tysiąclecia 1965 rok
-katolicka Biblia warszawska 1975 rok, najpopularniejszy przekład ewangelickich i ewangelicznych.
-katolicka biblia Biblii Poznańskiej 1975 rok.
-Biblia Ekumeniczna Nowy Testament i Księgi Psalmów. 2001 rok
-Biblia Paulistów - tłumaczenie przygotowane przez Towarzystwo Świętego Pawła.
Adaptacje Nowego Testamentu na gwary i regionalne lub środowiskowe odmiany języka:
- śląską (Biblia Ślązoka)
- góralską (Nowy Testament w przekładzie na gwarę górali Skalnego Podhala)
- hip-hopową (Dobra Czytanka wg św. ziom'a Janka)

Pytanie nr 34
Muzeum - instytucja powołana do gromadzenia, badania oraz opieki nad obiektami posiadającymi pewną wartość historyczną bądź artystyczną. W większych muzeach niewielka część z tych obiektów jest udostępniana publiczności w postaci wystaw stałych lub czasowych, natomiast reszta jest przechowywana w specjalnie do tego przystosowanych magazynach.
Muzea w Polsce:
-Muzeum Narodowe w Warszawie
-Muzeum Narodowe Ziemi Przemyskiej w Przemyślu
-Muzeum Narodowe w Krakowie
-Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie
-Muzeum Lotnictwa Polskiego w Krakowie
-Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie
-Muzeum Techniki w Warszawie
Muzea na świecie:
-Luwr, Paryż
-Muzea Watykańskie, Watykan
-Muzeum Brytyjskie, Londyn
-Miejskie Muzeum Sztuki, Nowy Jork
-Galeria Uffizi, Florencja
-Muzeum Egipskie, Kair
-The Smithsonian Institute, Waszyngton
-Muzeum Prado, Madryt
-Ermitaż, St. Petersburg
-Rijksmuseum, Amsterdam
Pytanie nr 37
Perykles był mecenasem i przyjacielem wielu artystów m.in. Fidiasza, Anaksagorasa, Sofoklesa.
Papież Juliusz II był mecenasem Michała Anioła i Bramantego, Rafaela Santi.

Pytanie nr 36
Ustęp Dziadów cześć III Adama Mickiewicza - Pomnik Piotra wielkiego (Dawaj młodzi ludzie - Pielgrzym i "wieszcz rosyjski" Puszkin albo Rylejew obserwują pomnik cara. Jest on dla nich symbolem okrucieństwa, tyranii i reżimu.
Noc listopadowa Stanisława Wyspiańskiego - Belweder, pomnik Sobieskiego, Teatr na Wyspie.
Sonety sycylijskie Jarosława Iwaszkiewicza - grób Rogera (Roger Rességuier markiz de Miremout)
Ludzie bezdomni Stanisław Żeromski - w Luwrze: rzeźba Wenus z Milo, posąg „Amor i Psyche” potem Judym zwiedza Wersal.

28. Cechy charakterystyczne
Architektury romańskiej:
- grube mury,
- sklepienie kolebkowe (o kształcie walca, ciężkie, masywne) lub krzyżowe (dwie skrzyżowane kolebki, tworzące krzyż),
- prostota form,
- mało zdobień, w kościołach jedynie rzeźby bądź płaskorzeźby,
- budowle z zasady są obronne,
- okna małe, wąskie jak strzelnice, położone wysoko, zakończone półkolistym łukiem,
- jedna lub trzy nawy, z których środkowa jest największa,
- mroczne wnętrza,
- ołtarz zorientowany na wschód (w stronę grobu Chrystusa).
- zastosowanie wewnętrznych kolumn, podtrzymujących np.: sklepienia. Kolumny były proste, grube i mało ozdobne.
- w pierwszym okresie rozwoju stylu romańskiego Kościoły budowano na planie koła (rotundy), a następnie krzyża
Rzeźby:
- motywy czerpane były ze świata roślin lub zwierząt. Często rzeźbiono także figury ludzkie w scenach biblijnych lub alegorycznych.
Malarstwa:
- freski - malowidła wykonywane na ścianach, na nie zeschniętym tynku,
- mozaiki (to wpływ Bizancjum, widoczny zwłaszcza we Włoszech),
- witraże i miniatury (ilustrowano ręcznie księgi, plakietki, puzderka).
- malowano w charakterystyczny sposób: najpierw obrysowywano kontur postaci, później zaś kolorowano.
- tematyka głownie biblijna i motywy roślinne

Sztuka miała charakter sakralny.

23. Specyficzne cechy kultury bizantyjskiej.
• plan kościoła - budowla na planie krzyża greckiego wpisanego w kwadrat, z 5 kopułami i trzema absydami przylegającymi do trójdzielnej części wschodniej. Materiałem budowlanym była cegła. Budowle sakralne pozbawione dekoracji zewnętrznej, natomiast wnętrza bogato zdobiono rzeźbą architektoniczną i okładziną marmurową, a w części wyższej mozaikami i freskami.
• malarstwo mozaikowe, ścienne, miniaturowe i tablicowe (ikony). Przedstawiały świętych, złote tło symbolizowało rzeczywistość ponadczasową, niezmienne układy podporządkowane były myśli o wieczności, zawierały treści teologiczne. Kompozycja ikon zazwyczaj centralna, postacie obwiedzione ciemnym konturem, gesty i ruch dostojny.
• Ikony malowane techniką enkaustyczną (farby z wosku pszczelego) na desce i przedstawiały osoby święte, sceny biblijne i liturgiczno-symboliczne. Początkowo zdobiono je szlachetnymi kamieniami, potem powierzchnię obrazu z wyjątkiem twarzy i dłoni postaci pokrywano złotymi lub srebrnymi blachami. Kompozycja ikony była zawsze centralna.
• rzemiosło artystyczne związane z kultem religijnym, relikwiarze, krzyże, kielichy i naczynia liturgiczne
• płaskorzeźby wykonane w kości słoniowej, zawierających różne sceny zarówno sportowe jak i przedstawiające cesarza. Są one mniej statyczne niż sceny z mozajek i ikon, dają iluzję głębi i ruchu.
• Na komunach motywy zwierzęce i rośline

33. Jak ukazywano ludzkie ciało w rzeźbie antycznej, średniowiecznej i renesanowej? Wskaż różnice.

* Antyk
Rzeźba antyczna wzoruje się na człowieku. Rzeźbiarstwo w czasach antycznych osiągnęło swój największy rozkwit w V w. p.n.e., za czasów Polikleta i Fidiasza. Tworzone przez nich postacie miały doskonałe proporcje i ukazywały ruch. Już za czasów rzymskich większość arystokratów posiadała kopie największych dzieł, takich jak Dyskobol Myrona czy Doryforos Polikleta. W okresach jasnych powstało wiele nowych rzeźb opartych jednak na podstawowym kanonie antycznym (w posągu stopa człowieka powinna wynosić 1/6 długości ciała, głowa 1/8, twarz i ręka 1/10). Najważniejszymi cechami wyróżniającymi sztukę antyczną jest to, iż opisuje i przedstawia harmonię, wyidealizowany, ale jednak rzeczywisty świat i opisuje człowieka jako istotę prawie równą bogu.

* Średniowiecze
Rzeźba romańska - rzeźba powstająca w okresie sztuki romańskiej na terenie niemal całej Europy, zwłaszcza na terenach śródziemnomorskich (w XI i XII wieku), a także na północ i wschód od nich (do połowy XIII wieku). Była to głównie kamienna rzeźba architektoniczna o charakterze sakralnym, zdobiąca portale i kapitele oraz sztuka w metalu (drzwi, relikwiarze, płyty nagrobne, sprzęt liturgiczny).

* Renesans
Rzeźbę renesansową można podzielić na architektoniczną i od architektury niezależną. Wykonywano rzeźby w marmurze, kamieniu i brązie. Popularna była tzw. majolika, czyli wypalana glinka z domieszką wapnia, kryta barwnymi polewami. Do rzeźby związanej z architekturą należy reliefowa dekoracja w kamieniu, która zdobiła fasady, wnętrza, głowice kolumn i portale. Jednym z najwspanialszych przykładów powrotu idei klasycyzmu jest, powstała w okresie Renesansu, rzeźba Dawida autorstwa Michała Anioła.

* Podobieństwa między epokami
- Antyk z Renesansem - Dokładność i wierne odwzorowywanie doskonałych proporcji, najczęściej w przypadku aktów, i ogólnie rzeźb ludzkich.
- Średniowiecze z Renesansem - Eksploatowana tematyka sakralna i integralność rzeźby z architekturą.

25. Czym była Hagia Sophia, jej historia i znaczenie
Historia:
Świątynia Hagia Sophia w Konstantynopolu, świątynia boskiej mądrości, ufundował Justynian I Wielki, w 523 r. spalił się kościół św. Zofii i cesarz postanowił wznieść wspaniały kościół w ciągu 5 lat, materiały na ten kościół rabowano z innych świątyń. Największa w owym czasie- 14 okien z podstawami kopuł co sprawia, że jest bardzo dużo światła, podpierana przez kolumny, drogie materiały - marmur, porfir, kolorowe mozaiki, freski. W 1453 sułtan Mehmed II Zdobywca po opanowaniu miasta miał wydać rozkaz, aby Hagię Sofię natychmiast przekształcono w meczet. Turcy nie zniszczyli wnętrza, lecz wszystkie elementy chrześcijańskie zatynkowali.
Znaczenie:
Była to najwyższa rangą świątynia w Cesarstwie bizantyjskim, katedra patriarsza oraz miejsce modłów i koronacji cesarzy. W ciągu wieków niedościgniony wzór świątyni doskonałej i niemal symbol Kościoła bizantyjskiego. Obecnie muzeum. Nazwa kościoła znaczy dosłownie "Święta Mądrość" i odnosi się do jednego z atrybutów Boga.

‎27. Co to są ikony?
Ikona (gr. eikón oznaczające obraz) - obraz sakralny, powstały w kręgu kultury bizantyńskiej wyobrażający postacie świętych, sceny z ich życia, sceny biblijne lub liturgiczno-symboliczne. Charakterystyczna dla chrześcijańskich Kościołów wschodnich, w tym prawosławnego i greckokatolickiego.
26. Typy świątyń chrześcijańskich (plan centralny, plan podłużny - bazyliki).
Bazylika - w architekturze typ chrześcijańskiej świątyni wielonawowej (niezależnie od pełnionych funkcji kanonicznych), z nawą główną wyższą od naw bocznych, posiadającą okna ponad dachami naw bocznych (w odróżnieniu od kościoła halowego).
Plan centralny - budowla wzniesiona zgodnie z zasadami układu centralnego, czyli na planie posiadającym co najmniej dwie krzyżujące się osie symetrii i o wnętrzu i bryle ukształtowanych odśrodkowo względem obrotowej osi symetrii. Najprostsze rozwiązania tego typu to zbudowane na planie koła cylindryczne budowle w kształcie walca (rotundy), budowle na planie kwadratu lub wieloboku (najczęściej ośmioboku). Znane są także bardziej skomplikowane rozwiązania wzniesione na planie prostokąta, owalu, elipsy, trójkąta, krzyża greckiego z apsydami lub bez nich oraz budowle na planie czterolistnym (tetrakonchos) i trójlistnym (układ treflowy). W tych ostatnich rozwiązaniach nad częścią środkową stawiano kopułę lub sklepienie wieloboczne o wysokości dominującej nad resztą obiektu.
Plan podłużny - jest to plan budynku zbudowanego na planie krzyża łacińskiego.
• zasadniczo budynek ma układ podłużny, podzielony jest na część centralną (nawa główna), oraz nawy boczne, po jednej, dwie lub nawet trzy z każdej strony
• nawy posiadają oddzielne dachy do przykrycia części centralnej oraz naw bocznych.
• część centralna jest wyższa od naw bocznych, co umożliwia doświetlenie wnętrza przez pas górnych okien
• wszystkie nawy są oddzielone od siebie ścianami, filarami lub słupami stanowiącymi elementy nośne.

Pytania 24: Co to był spór o święte obrazy? Podaj argumenty obu stron: W VIII wieku społeczeństwo bizantyjskie podzielił spór o święte obrazy. Ikonodulowie- przedstawiciel: Jan z Damaszku (opisał 3 pozycje teologiczne teorii obrazów). Bronili ikon, gdyż ich cudowna moc uzasadnia oddawaną cześć. Uważali, że ikony to prawdiwy obraz Pana Boga i Świętych. Ikonoklaści - zwalczali oddawanie czci obrazom i figurom religijnym, bo widzieli w tym odstępstwo od monoteizmu (uważali, że jest to sprzeczne z wiarą). W 730 roku cesarz Leon III wydał edykt, który potępił kult obrazów i zaczęto je wówczas niszczyć. Zwolennicy obrazów zwyciężyli, sobór nicejski II - ikonoklaści zostali ostatecznie potępieni. Biblia Pauperum = Biblia obrazkowa dla ubogich, którzy nie umieją czytać.

Pytanie 38: akwarela - malowanie rozcieńczonymi w wodzie pigmentami na porowatym papierze. Obraz olejny - malowanie farbami olejnymi na płotnie, desce, tekturze. Fresk - malowanie specjalnymi farbami na mokrym tynku. Mozajka - przyklejanie kolorowych kamyczków, kawałków szkła, ceramiki do podłoża. Rzeźba w kamieniu - rzeźbienie w kamieniu (marmur, piaskowiec, granit ) np dłutem. Ceramika - tworzywa i wyroby otrzymywane w wyniku wypalenia odpowiednio uformowanej gliny. Drzeworyt - rysunek nanosi się na deskę, później wycina się tło, które na odbitce będzie białe. Deske pokrywa się farbą drukarską i odbija na papierze. Miedzioryt - na powierzchni płyty miedzianej wykonuje się rysunek metalowymi rylcami, później szlifuje się płytę węglem drzewnym, wciera się farby w bruzdy. Usuwa się farbę z gładkiej powierzhni płyty i odbija rysunek na wilgotnym papierze pod prasą. Litografia - tuszem litograficznym nanosi się na kamień rysunek. Kamień jest zakwaszany roztworem kwasu azotowego i gumy arabskiej, później rysunek zwilża się wodą i nanosi na niego farbę drukarską i dokonuje odbitki na papierze.

pytanie 48: rola i znaczenie kultury Niderlandów:
sztuka niderlandzka rozwijała się na terenach Belgii i Holandii początkowo korzystając z wpływów niemieckich i francuskich, znakomici architekci rozpowszechnili w okresie romańskim typowe bazyliki z masywem zachodnim tzw. westwerkiem(np.kolegiata św. Gertrudy w Nivelles), czołowym zabytkiem jest katedra w Tournai (1110r.). Jednocześnie kwitło rzemiosło artystyczne-złotnictwo, odlewnictwo, rzeźba w kości słoniowej. Najważniejsze obiekty wykonano w gotyku dzięki cystersom z Burgundii już w XIIw. Wysoką pozycję w sztuce europejskiej Niderlandy zawdzięczają głównie malarstwu w XVw., jego główne cechy to drobiazgowy naturalizm detali, znakomite opanowanie perspektywy powietrznej umożliwiające kolorystyczne i pełne walorowego rozmachu traktowanie pejzażu, kompleksowa interpretacja bryły w przestrzeni dająca efekty iluzjonistyczne, nie osiągane wówczas w innych ośrodkach malarstwa. Zastosowanie techniki olejnej przyczyniło się do olśniewających precyzją, świetlistością barw efektów obrazów.
najwybitniejszym malarzem XVIw.był P.Breughel starszy, który stworzył podstawy dla rozwoju kierunku rodzajowego i pejzaży, czołowym twórcą rzeźby niderlandzkiej był wybitny manierysta A. de Vries. W dziedzinie rzemiosła artystycznego największe znaczenie mialo tkactwo uprawiane w Arras, Tournai i Brukseli, koniec XVI w. przyniósł podział Niderlandów na Holandię i Flandrię, fakt ten stanowił konsekwencję reformacji i rozłamu polityczno- religijnego, odtąd sztuka holenderska i flamandzka rozwijały się oddzielnie.

29. Na czym polega znaczenie dokonań Karola Wielkiego?
- ugoda z Janem Luksemburskim
- pokój kaliski z Zakonem Krzyżackim
- wzmocnienie wpływów na Pomorzu Zachodnim
- opanowanie większości Rusi Halicko-Wołyńskiej
- rozwój osadnictwa miast i wsi
- budowa sieci zamków obronnych
- rozwój rzemiosła i handlu
- podporządkowanie Koronie Mazowsza
- kodyfikacja prawa w postaci statutów wiślickich i piotrkowskich
- uporządkowanie systemu podatkowego
- przeprowadzenie reformy monetarnej
- reforma sądownictwa- wprowadzenie szkolnictwa „szkoła pałacowa”, nauczali duchowni, którzy przybywali z całej europy (program jaki realizowano jest wzorem dla ówczesnych szkół)
-podporządkował nastepujace państwa i tereny: Danię, Francję, Belgię, Holandię, Austrię, Szwajcarię, Niemcy, Włochy, wszystkich wyspy na morzu Śródziemnym, Cały półwysep Iberyjski, cześć Norwegii i Szwecji, małą cześć Polski i część Anglii
-reforma kościoła i dyscyplina wśród duchownych (traktował kler jak urzędników państwowych i byli podporządkowani władzy)

26. Typy świątyń chrześcijańskich (plan centralny, plan podłużny - bazyliki).
Bazylika - w architekturze typ chrześcijańskiej świątyni wielonawowej (niezależnie od pełnionych funkcji kanonicznych), z nawą główną wyższą od naw bocznych, posiadającą okna ponad dachami naw bocznych (w odróżnieniu od kościoła halowego).
Plan centralny - budowla wzniesiona zgodnie z zasadami układu centralnego, czyli na planie posiadającym co najmniej dwie krzyżujące się osie symetrii i o wnętrzu i bryle ukształtowanych odśrodkowo względem obrotowej osi symetrii. Najprostsze rozwiązania tego typu to zbudowane na planie koła cylindryczne budowle w kształcie walca (rotundy), budowle na planie kwadratu lub wieloboku (najczęściej ośmioboku). Znane są także bardziej skomplikowane rozwiązania wzniesione na planie prostokąta, owalu, elipsy, trójkąta, krzyża greckiego z apsydami lub bez nich oraz budowle na planie czterolistnym (tetrakonchos) i trójlistnym (układ treflowy). W tych ostatnich rozwiązaniach nad częścią środkową stawiano kopułę lub sklepienie wieloboczne o wysokości dominującej nad resztą obiektu.
Plan podłużny - jest to plan budynku zbudowanego na planie krzyża łacińskiego.
• zasadniczo budynek ma układ podłużny, podzielony jest na część centralną (nawa główna), oraz nawy boczne, po jednej, dwie lub nawet trzy z każdej strony
• nawy posiadają oddzielne dachy do przykrycia części centralnej oraz naw bocznych.
• część centralna jest wyższa od naw bocznych, co umożliwia doświetlenie wnętrza przez pas górnych okien
• wszystkie nawy są oddzielone od siebie ścianami, filarami lub słupami stanowiącymi elementy nośne.

24. Co to był spór o święte obrazy?
Podaj argumenty obu stron.
W VII wieku na terytorium Bizancjum rozpoczął się spór o święte obrazy. Ikonoklaści uważali, że nie powinno się ukazywać wizerunków świętych ponieważ jest to bałwochwalstwo. Uważali oni, że powinno czcić Boga I świętych, a nie obrazy. Leon III na synodzie w Illiberis uchwalił edykt zabraniający czczenie obrazów. Przeciwnikami ikonoklastów byli ikonodulowie. Uważali oni, że Bóg stworzył człowieka na swój obraz, czyli ikony są prawdziwymi wizerunkami Boga I świętych. W 787 roku sobór nicejski II ponownie zezwolił na czczenie obrazów.

---