STRUKTURA TEKSTU DRAMATYCZNEGO
Słowa w dramacie mają podwójny charakter: są skierowane do innych bohaterów (wg definicji dramatu - dramat traktowany jako dzieło literackie), ale też do publiczności (dramat jako utwór do przedstawiania na scenę).
Słowo w dramacie jest składnikiem akcji, jej elementem i przekazem. Jest jednym z przejawów działań bohaterów, stanowi sposób oddziaływania na inncyh (narzędzie zmain sytuacji)
Wyróżniamy dwie podstawowe formy wypowiedzi w dramacie:
monolog
*gdy bohater jest sam na scenie
* na stronie (tzn inni bohaterowie są obecni, ale „nie słyszą” danej wypowiedzi
- dialog
W greckiej tragedii poza monologiem i dlaogiem istaniała jeszcze wypowiedź chóru, w późniejszych odmianach bezpośredni zwrot do publicznści, ale formy te nie były powszechne.
DIALOG
w przeciwieństwie do dialogu w utworze epickim jest niezależny, tzn. nie podlega nikomu
jest główną formą wypowiedzi bohaterów, tworzy akcję, z niej dowiadujemy się wszystkiego o bohaterach (pomijając info w didaskaliach)
nawet jeśli występują inne formy wypowiedzi, to i tak najczęściej w kontekście dialogowym, tzn> monolog, choć jest odrębną formą, to często ma charakter walki bohatera ze sobą samym - w rzeczywistości jest rozmową bohatera ze sobą samym
w dramatach antycznych występował w nich tylko styl wysoki wypowiedzi (oparty na zasadach retoryki), styl niski i groteska zostały dopuszczone dopiero w dramacie szekspirowskim. Od dramatu realistycznego i naturalistycznego kładziony był nacisk na dokładne odzwirciedlenie rzeczywistości, tzn styl potoczny itp.
MONOLOG
nie jest tak uniwersalny jak dialogowym
charakterystyczny głównie dla dramatu dawnego, gdzie opierano się na retoryce, później jeszcze widoczny, aż do romantyzmu
w romantyzmie monolog stał się wypowiedzią liryczną, czasem tak samodzielą, że można go było traktować jako odrębny utwór (np.”Wielka improwizacja”), był motywowany ekspresją bohatera
stopniowo ograniczany wraz z naciskiem na realność przekazu ( głośna rozmowa postaci ze sobą samą była traktowana jako nienaturalna), ale też dlatego, że dramaty zaczęto pisać prozą
obecnie jest spotykany w dramatach historycznych i poetycko-fantastycznych, pelni głównie funkcję stylizacyjną, ma charakter groteskowy
TYRADA - dłuższe przemówienie bohatera w dialogu, upodabniające się do monologu
TEKST GŁÓWNY I TEKST POBOCZNY
tekst główny - wypowiedzi bohaterów
tekst poboczny (didaskalia) - nie jest wyglaszany w teatrze, stanowi wskazówkę dla inscenizatora. Pełnią funkcję informacyjną: kto wchodzi na scenę, kto na niej jest, gdzie toczy się akcja, jakie stroje itp.
Tekst poboczny zyskał walor artystyczny dopiero w XIXw. Wtedy też zaczął narastać do sporych rozmiarów (np. U Wyspiańskiego). Funkcje, które spełniał:
wstępna prezentacja bohatera: charakterystyka wewnętrzna i zewnętrzna,
wyrażenie stosunku autora do zdarzeń
zarysowani tła (czasem bardzo dokładne)
był też formą oddziaływania autora na teatr, dzięki dokładnym wskazówkom co i jak ma wyglądać.