07.10.2006 r.

Definiowanie kontekstowe to taki sposób określania znaczenia, który polega na tym, że zamiast definicji bezpośredniej jakiegoś terminu, podajemy definicję w danym kontekście, np. zamiast definicji słowa „władza”, definiujemy wyrażenie „mieć władzę”.

Podział logiczny dotyczy zawsze denotacyjnego, a nie konotacyjnego znaczenia terminu.

Denotacja - zakres pojęcia, np. ptak to zwierzę latające, stałocieplne.

Konotacja - skojarzenia jakie związane są ze słowem.

Podział logiczny służy porządkowaniu pojęć, wprowadzaniu przejrzystej struktury pojęć. Jest narzędziem usprawniania języka poprzez wprowadzenie nadrzędności i podrzędności. Cecha, wedle której dokonuje się podziału nazywa się kryterium podziału. Waga kryterium podziału jest kryterium merytorycznym.

KONCEPTUALIZACJA BADANIA

7 faz działań preparacyjnych

1. Sformułowanie zagadnienia naukowego

2. Ustalenie zmiennych i ich definicji doprowadzających do ujednoznacznienia terminów

naukowych

3. Ustalenie hipotez roboczych

4. Ustalenie wskaźników

5. Określenie metod pozyskiwania danych

6. Określenie projektu analizy danych

7. Określenie cyklu organizacyjnego badań

Ad ₁ Aby pytanie było naukowe muszą być spełnione 4 warunki:

* musi być właściwie postawione, oparte na prawdziwym założeniu, np. „w którym roku się urodziłaś?” - pytanie jest prawdziwe, bo wiem, że dana osoba się urodziła

* musi być pytaniem zasadniczo rozstrzygalnym za pomocą intersubiektywnych metod; pytanie jest rozstrzygalne, gdy osoba udziela nam zasadniczych, teoretycznych odpowiedzi

* musi dotyczyć ważnych dziedzin rzeczywistości, wiedzy potocznej

* powinno być pytaniem nowym, dostarczającym nowej wiedzy na dany temat

Pytania mogą być 2 - jakiego rodzaju:

* mówiące o wartości zmiennej

* zmierzające do uzyskania informacji na temat relacji między zmiennymi

Zarówno pytania pierwszego jak i drugiego rodzaju mogą być pytaniami rozstrzygnięcia albo pytaniami dopełnienia.

Pytania rozstrzygnięcia to takie pytania, które rozpoczynają się od partykuły „czy?” („Czy jesteś za, czy przeciw...?”). Możliwe są trzy odpowiedzi: „tak”, „nie”, „nie wiem”.

Pytania dopełnienia to takie pytania, które rozpoczynają się od innego słowa niż „czy?” i mają wiele odpowiedzi. Zaczynają się zazwyczaj słowami „jak?”, „kiedy?”.

Ad ₂ Ustalić zmienne to znaczy ustalić zjawiska, o których trzeba uzyskać informacje, po to, aby na ich podstawie można było rozwiązać postawione zagadnienie naukowe. Twierdzenia sformułowane w wyniku badań odpowiadają na problem lub zespół problemów, które skłoniły badacza do podjęcia badań. Problem badawczy to pytanie lub zespół pytań, które maja dostarczyć informacji. Zdarza się, że sytuacja społeczna wymusza problematykę badań. Ta sytuacja społeczna wpływa na świadomość badacza, który reaguje na rzeczywistość społeczną.

Ad ₃ Hipoteza to przypuszczenie, próbne rozwiązanie zagadnienia. Podstawa może być intuicja, wiedza badacza.

Aby hipoteza była poprawnie sformułowana, musi spełniać 4 warunki:

* musi być jasno sformułowana (hipoteza jest jasno sformułowana, gdy badacz

zdefiniował pojęciowo i operacyjnie wszystkie terminy w niej zawarte)

* musi być konkretna (hipoteza jest konkretna, gdy badacz określa jakie są

oczekiwane związki między zmiennymi [dodatnie czy ujemne], a nad to warunki, w jakich dany związek będzie zachodził)

* musi być sprawdzalna za pomocą dostępnych metod, tzn. ocena hipotez zależy od

tego czy istnieją odpowiednie metody na jej protestowanie

* musi być pozbawiona elementów oceniających

Ad ₄ Terminy dzielimy na:

* abstrakcyjne (teoretyczne) - są inferowane z terminów elementarnych

* empiryczne (elementarne) - sprawdzalne zmysłowo (widzę, słyszę)

Mechanizmy wskaźnikowania

Mamy wskaźnik i mamy to, na co wskaźnik wskazuje (indykator), np. aby sprawdzić czy dana osoba jest inteligentna, przeprowadzane jest badanie, test, ponieważ na „gołe oko” nie można stwierdzić, ustalić poziomu inteligencji tej osoby.

Ad ₅ Metody pozyskiwania danych muszą spełniać określające kryteria, m.in.:

* praktyczność - jak najłatwiej uzyskać potrzebną informacją na postawione pytanie

* informacja uzyskana tą drogą musi być jak najbardziej wiarygodna

Ad ₆ Projekt analizy danych to porządkowanie informacji.

Ad ₇ Ustalenie harmonogramu badań, jak długo co będzie trwało.

STRUKTURA KONCEPCJI BADAWCZEJ (LUTYŃSKI)

Koncept badawczy to ogół ustaleń dotyczących cech, głównie faz i aspektów procesów badań z wykorzystaniem wyników włącznie.

Koncepcja badawcza stanowi główną część projektu badań. Pełen projekt musi ponad to zawierać propozycje dotyczące spraw organizacyjnych, harmonogram prac i rozwiązania finansowe. Koncepcja badawcza rzadko jest z góry określona. Na ogół zmienia się ona w toku badań. Powinna być niezmienna w przypadku badań o charakterze eksperymentalnym.

Składniki koncepcji badawczej:

1. problematyka badań

2. aparat pojęciowy

3. przedmiot badań

4. podstawa źródłowa i techniki otrzymywania materiałów

5. inne techniki badań

6. metoda badań, jej uzasadnienie i ocena wniosków

7. sposób prezentacji wniosków i ich rola

Ad ₁ Problematyka badań to ogół pytań, na które badacz chce dostarczyć jak najlepiej uzasadnionych odpowiedzi. Jest to zbiór pytań, które dotyczą zjawisk pozostających w polu zainteresowań badacza.

Ad ₂ Aparat pojęciowy dotyczy języka, jakim wyrażona jest koncepcja badawcza.

Konkretyzacja - zjawiska, które występują w bezpośrednim doświadczeniu ludzi, nazywamy rzeczy takimi jakie są.

Operacjonalizacja - zabiegi, za pomocą których dane pojęcie mierzone.

Ad ₃ Przedmiot badań to zjawiska, które sprawiają, że mamy do czynienia z wpływem jednych zjawisk na inne. Chodzi o ujawnienie mechanizmów tych zjawisk. Zawarta jest w nim lokalizacja czasowo - przestrzenna. Jest to zawężenie problematyki.

Ad ₄ Podstawę źródłową stanowi dla badacza wszystko to, skąd czerpie informacje na temat zjawiska. Te źródła dzielą się na:

* zastane, niezależne od działalności badacza

* wytwarzane, wywołane przez badacza przy zastosowaniu metod badawczych

* utrwalone

* nieutrwalone

Ad ₅ Inne techniki badań

Wykorzystuje się dodatkowe techniki takie jak: wywiady, ankiety, sondaże.

Próba to ta część populacji, którą badamy.

Uniwersum to ta część populacji, na którą rozciągamy wnioski z próby, np. społeczeństwo.

próba uniwersum

Rodzaje prób:

* losowe - kiedy każda jednostka ma taką samą szansę dostania się do próby

* nielosowe - kiedy nie są równe szanse dostania się do próby

Próba jest reprezentatywna statystycznie, gdy jest losowa i tylko w tym przypadku można w sposób uprawniony wnioskować z próby na populację.

Próba jest reprezentatywna typologicznie, gdy jest nielosowa.

Schematy doboru do próby losowej:

* schemat prosty - odwołuje się do tablic, liczb losowych.

* schemat złożony - nie dobiera się bezpośrednio jednostek do badania tylko warstwy.

Ad ₆ Metoda badań, jej uzasadnienie i ocena wniosków

Metodę obiera się do przedmiotu badań. Inaczej być nie może. To jest pewna z góry narzucona norma.

Ad ₇ Sposób prezentacji wniosków i ich rola

W problematyce formułujemy przypuszczenie, dotyczące związków między zmiennymi. Będąc w fazie preparacyjnej można powiedzieć, że w momencie otrzymania wyników prezentujemy je w formie, np. książki. Wnioski można prezentować, np. poprzez tablice informacyjne, ankiety. Można przygotować plan, wedle którego przebiega prezentacja.

HIPOTEZA

Hipoteza - (tymczasowe) przypuszczenie, mające ułatwić (naukowe) wyjaśnienie zjawiska; domysł; założenie oparte na prawdopodobieństwie a wymagające sprawdzenia. Jest to osąd, teoria, która podlega weryfikacji. Falsyfikacja to inaczej weryfikacja hipotez, brak wniosku falsyfikującego obliguje badacza do przyjęcia hipotezy, aż do następnej weryfikacji. Efektem może być sformułowanie prawa, lub zasady.

Falsyfikacja hipotezy jest jednoznacznie możliwa dla zjawisk:

* w przypadku braku odzwierciedlenia przewidywania w mierzalnym parametrze zjawiska;

* weryfikacja hipotez empirycznych, sformułowanych jako zdanie ogólne nie jest jednoznacznie możliwa

Hipoteza:

* wg Tadeusza Kotarbińskiego to "...takie przypuszczenie dotyczące zachodzenia pewnych zjawisk lub zależności, które pozwala wyjaśnić jakiś niewytłumaczalny dotąd problem"

* wg Kazimierza Ajdukiewicza to "...nieprzyjęta jeszcze racja wyjaśnienia jakiegoś faktu, którą podajemy procedurze sprawdzania"

* wg Józefa Pietera to "...naukowe przypuszczenie co do istnienia lub nieobecności danego faktu w określonym miejscu i czasie".

Stawianie i testowanie hipotez to jeden z podstawowych procesów twórczego myślenia oraz fundamentalny element procesu tworzenia nauki.

---