Ekonomia -wykład 2 - 16.10.2006

Gospodarka rynkowa

Systemy gospodarcze

Def. Całość mechanizmów i instytucji regulujących zachowania uczestników procesu gospodarczego.

Podział wg sposobu działania instytucji i formy realizacji decyzji gospodarczych:

• Gospodarka wolnorynkowa

• Gospodarka centralnie planowana

• Gospodarka mieszana

Gospodarka wolnorynkowa

- najpełniejszy rozwój w II poł. XIX w. W Europie Zachodniej

Warunki gospodarki rynkowej:

-Min. 60 % własności prywatnej

-Spełnione są swobody , np. konkurencji, podziału zysku, wyboru

-Istnieje infrastruktura rynku, np. system podatkowy, prawny, finansowy

Definicja rynku

• Wszystkie zjawiska w gospodarce wynikają z jego działania.

• Rynki towarów są połączone , gdyż każdy towar można wymienić na inny.

• Def. Zespół warunków, które doprowadzają do kontaktu między kupującymi i sprzedającymi w procesie wymiany dobór i usług.

Rodzaje rynków

• według zasięgu geograficznego - lokalny, regionalny, krajowy, międzynarodowy, światowy

• według przedmiotu wymiany - dóbr i usług , pieniężno - kredytowy, kapitałowy, pracy

• według branż - rynki poszczególnych towarów

• według zakresu kontroli - wolny i regulowany

• według konkurencji - doskonały i niedoskonały

Rynki według konkurencji

*Rynek doskonały:

• Wszyscy kupujący i sprzedający mają równe szanse

• Rynek wolny - niewielka ingerencja państwa , ceny kształtują się swobodnie

• Rynek administrowany - państwo zastępuje mechanizm rynkowy

*Rynek niedoskonały:

• Nierówne szanse kupujących i sprzedających

Rynek doskonały

Warunki:

• Podmioty gospodarcze nie są ograniczone w swoim działaniu

• Ceny dóbr i usług kształtują się w wyniku gry podaży i popytu

• Poszczególne podmioty mają nieograniczenie mały wpływ na poziomie cen.

Przykład rynku doskonałego - rynki produktów rolnych.

Miary wielkości rynku

• wartość sprzedaży

• powierzchnia lub liczba konsumentów

• wartość zawieranych transakcji - wysoki popyt, wysoka podaż

Podstawowe elementy rynku:

• popyt

• podaż

• ceny

Mechanizm rynkowy = zależności przyczynowo- skutkowe między elementami rynku.

Popyt

Popyt = ilość dobra, jaką nabywcy , dysponując określonym funduszem , gotowi są zakupić przy różnych poziomie ceny.

Popyt a rozmiary zapotrzebowania

• popyt - postępowanie nabywców przy różnych poziomach cen produktu

• zapotrzebowanie - popyt w odniesieniu do konkretnej ceny produktu.

Prawo popytu ( Marshalla)

Wzrost ceny danego dobra ( przy niezmienności innych warunków) powoduje spadek wielkości popytu na to dobro ; i odwrotnie - obniżka ceny wywołuje wzrost wielkości popytu.

Popyt jest funkcją ceny i dochodów konsumenta.

Współczynnik elastyczności dochodowej/ cenowej popytu określa o ile jednostek (np. %) zmieni się popyt ( ∇ D ) na skutek jednostkowej zmiany dochodu /( ceny ( delta I/ delta)

Ei = delta D/D₀ : delta I/I₀

D o i I o oznaczają wartości początkowe odpowiednio popytu i dochodu

Popyt wg reakcji na zmiany dochodów i cen:

• elastyczny

• proporcjonalny

• nieelastyczny

• sztywny

• odwrotnie elastyczny

Wartości wskaźnika elastyczności cenowej popytu na żywność

Edp < - 1 popyt doskonale elastyczny - mało prawdopodobne , ale możliwe dla pojedynczych produktów o wysokiej jakości ( dobra luksusowe , dobra wyższego rzędu)

Edp = -1 popyt proporcjonalnie elastyczny - możliwe przy niskim poziomie konsumpcji żywności i w odniesieniu do pojedynczych produktów , artykuły standardowe

-1<Edp<0 popyt mało elastyczny - typowa sytuacja dla produktów żywnościowych ( dobra normalne , dobra pierwszej potrzeby)

Edp = 0 - popyt sztywny - mnie reaguje na zmianę cen , artykuły podstawowe

Edp >0 - popyt odwrotnie elastyczny - dotyczy paradoksów ( Veblena , Giffena , spekulacji)

Prawo Engla - Schwabegiego

W miarę wzrostu dochodów zmniejsza się udział wydatków na żywność w całościowych wydatkach konsumpcyjnych gospodarstw domowych

Rośnie natomiast udział wydatków na dobra trwałego użytku

A następnie na zaspokojenie potrzeb wyższego rzędu w zakresie kształcenia, ochrony zdrowia, kultury, wypoczynku

Inaczej prawo Engela

W miarę wzrostu dochodów wydatki na żywność relatywnie maleją

Popyt na żywność jest nieelastyczny

0<Ei<1

przykład

1. przeciętne wydatki na żywność w gospodarstwach domowych ogółem w 1995 wynosiły 109, 72 zł os/mc przy dochodach równych 300, 56. W 2004 wielkości te miały odpowiednio 195,08 i 735,4 Oblicz udział wydatków na żywność w wydatkach ogółem na WSP. Elastyczności dochodowej popytu na żywność i podaj jego interpretacje.

2. oblicz elastyczność cenową popytu na ciastka, jeśli ich sprzedaż po 1,6 wynosiła 10 tysięcy dziennie, a po cenie 1,4 równa się 12 tys. Podaj interpretacje wyniku.

Współczynnik elastyczności mieszanej popytu

Na dobro A względem ceny dobra B

E ab = delta Da : delta Pb

Da Pb

delta Da - zmiana popytu na dobro A

Da - początkowy popyt na dobro A

Delta Pb - zmiana ceny dobra B

Pb - początkowa cena dobra B

E= - : + <0 uzupełniające (komplementarne)

E= - : - substytucyjne dobra

E= + :+ dobra substytucyjne

popyt a zmiana cen

efekt substytucyjny - zmiana ceny danego dobra zmienia relacje jego ceny do cen pozostałych dóbr, co powoduje substytucje, przy czym dobra, które relatywnie drożeją są zastępowane dobrami relatywnie taniejącymi

efekt dochodowy inne ceny dobra wpływa na zmianę dochodów realnych nabywców.

Podaż - ilość dobra, jaka sprzedawcy gotowi są zaoferować przy różnym poziomie ceny.

Podaż a ilość oferowana

Prawo podaży = wielkość podaży danego dobra zmienia się w tym samym kierunku co zmiany ceny.

Krzywa podaży ukazuje zależność między ceną a podażą.

Czynniki kształtujące wielkość i strukturę podaży

• techniczno - organizacyjne: fizyczna możliwość dostarczenia towarów w odpowiedniej ilości i asortymencie do punktów sprzedaży

• ekonomiczno - administracyjne: ceny, popyt, reglamentacja

Czynniki determinujące cenę

1. Koszty przedsiębiorstwa

2. Relacje podaży i popytu

Rośnie popyt, podaż stała -> ceny rosną

Rośnie podaż, popyt stały -> ceny spadają

3. Koniunktura rynku

Rynek zrównoważony -> stabilizacja cen

Rynek inflacyjny -> gwałtowny wzrost cen

4. konkurencja - wymusza racjonalizację cen i minimalizację kosztów przedsiębiorstwa

5. ograniczenia polityki rządu i organizacji społecznych - artykuły o szczególnym znaczeniu dla zaspokajania podstawowych potrzeb i o znacznym wpływie na strukturę wydatków konsumentów

Równowaga rynkowa

Cena równowagi = cena równoważąca rynek; przy tej cenie rozmiary zapotrzebowania są równe oferowanej ilości produktu.

Równowaga rynkowa = takie dostosowanie podaży do efektywnego popytu, przy którym:

1. nie występuje wzrost ogólnego poziomu cen bez odpowiedniej podwyżki dochodów

2. cały efektywny popyt może być zaspokojony z bieżącej produkcji oraz rezerw

3. nie tworzą się zapasy, których nie można upłynnić przez obniżkę cen

---