Ekonomia - 9.10.2006 ( wykład z Rejman)
Początki ekonomii oikos dom. Gospodarstwo (rodzina= więzy krwi , gospodarstwo mogą stanowi obce sobie osoby, które postanawiają wspólnie gospodarować)
nomos - prawa zasady
Ksenofont - V, IV
grecki historyk , myśliciel strateg uczeń Sokratesa
Dzieło Oikonomikos (ekonomika) - definicja:
Ekonomia nauka o gospodarstwie o zarządzaniu majątkiem , domem , dyscyplina naukowa i wiedza praktyczna.
Arystoteles : 384 p.n.e. - 322( uczeń Platona)
Grecki filozof , ojciec ekonomii przewyższył Ksenofonta uogólnieniem zjawisk ekonomicznych
Ekonomia nauka o prawach gospodarstwa domowego .
Ekonomia Klasyczna
Ekonomia jako system naukowy rozwinęła się pod koniec XVII wieku
Przyczyna: pojawienie Si nowoczesnego liberalnego systemu gospodarczego tj. kapitalizmu wolnokonkurencyjnego
Ekonomia polityczna (Anglia)-
Ekonomia narodowa/krajowa (Niemy)
Ekonomia społeczna (Fryderyk Skarbek) w Polsce
Pojawiły się dobra, rozwój rynku spowodowały pojawienie Sie tego systemu (gosp. Kapitalistyczna = liberalny system gospodarczy). Można było się zając taką ekonomią jaką mamy do dzisiaj = ekonomia rynkowa. Wolna konkurencja regulowała rynek.
W wyniku globalizacji mamy interwencjonizm = mieszanie się państwa w gospodarkę.
Ojcowie ekonomii klasycznej
Adam Smith(1723 - 1790)
„Badania nad natura i przyczynami bogactwa narodów” (1776)
Podział pracy jako źródła bogactwa narodów , stosunki społeczne w pracy
Teza o wolności gospodarczej i ożywiającej roli wolnego rynku w gospodarce
( tam gdzie mamy wolny rynek , tam gdzie państwo Sie nie Miesza w gosp , tam państwo bogaci się)
Twórca podstaw teorii wartości opartej na pracy
Liberał , idee tolerancji i własności prywatnej
Myśliciel wrażliwy na kwestie sprawiedliwości społecznej i dobra ogółu
Wg Smitha: W okresie rozwoju ekonomicznego , bogaci stają się bogatszymi , ale biednym tez powodzi się lepiej”
Wg Marksa:
...... stają się jeszcze biedniejsi”
David Ricardo ( 1772- 1823)
„Zasady ekonomii politycznej i opodatkowania”
Zagadnienia pieniądza i kredytu
Teoria przewagi komparatywnej ( porównujemy gospodarki , która jest lepsza i właściwsza do produkcji danego towaru , np. W Bryt. Rozwinęła przemysł ciężki w XVIII wieku, w Portugalii - rozwinęła rolnictwo - winorośl, )
Teoria renty gruntowej
Teoria pracy
Matematyk , geolog , mineralog
Uważany a kontynuatora Adama Smitha al. Tez prekursora Marksa
Paradygmat klasycznej ekonomii
Niczym nie ograniczona wolna konkurencja
Jedynym regulatorem rynku jest „niewidzialna ręka”( podaż i popyta znajdują równowagę miedzy sobą)
Sprawia, ze sprzeczne z interesem ogółu działania kupców i przedsiębiorców są w końcu zgodne z interesem społeczeństwa.
Ekonomia = nauka o metodach gospodarowania rzadkimi dobrami, o alokacji tych zasobów w celu zaspokojenia konkurujących ze sobą wielu potrzeb społeczeństwa , w sposób możliwie najpełniejszy
Zaspokajając potrzeby = gospodarować = określać ile pracy i środków przeznacza się na zdobycie i podział poszczególnych dóbr
Gospodarowanie= produkcji podział dóbr
Ekonomia odpowiada na pytania:
Co ?Ile? produkować
Jak? Produkować , jakimi metodami
Dla kogo? Produkować
Jak dzielić? Konsumpcja i inwestycje
DOBRA
Dobra:
zaspokajają potrzeby ludzkie
Rzeczy ( dobra rzeczowe)
Usługi = czynności ( nie można ich przechować)
Prawa
Dobra są rzadkie = nie ma dóbr „wolnych”
Nie występują w obfitości
Nie można uzyskać ich bez wysiłku
Są ograniczone m a potrzeby nieograniczone
Rzadkość - stosunek użyteczności do ilości dobra
Zadanie ekonomii = radzenie sobie z problemami rzadkości dóbr
Podział dóbr :
Prywatne :
-mogą być konsumowane tylko przez jedna osobę
-Od razu wiadomo, czy są dobre
-Dobra zaufania - nawet mając je nie wiemy, czy są dobre( do usług)
Publiczne :
-wielu naraz może z nich korzystać
-Trudno jest ograniczać do nich dostęp
-Gospodarują nimi urzędy państwowe i samorządy
-Dobra doświadczalne - trzeba je sprawdzić
Pożądane społecznie:
- Np. kształcenie
- Skłania się do konsumentów do ich użycia (obowiązek)
Niepożądane społecznie :
- Np. hazard , używki , pornografia
-Od ich konsumpcji chronią podatki , kary, inne sankcje
Czynniki wytwórcze:
-Ziemia /czynniki naturalne
-Praca ludzka
-Kapitał
-Przedsiębiorczość
Też są rzadkie!!
Czynniki naturalne i praca są nieodtwarzalne w procesie produkcji
Kapitał to dobra wytwórcze : maszyny i urządzenia , materiały i energia , surowce i półprodukty
Inne podstawowe pojęcia :
*Nakłady na produkcję = czynniki wytwórcze mierzone w jednostkach naturalnych
*Koszty = nakłady wyrażone w jednostkach pieniężnych
*Przygody (wyniki) = to , co wychodzi ( wynika) z procesu wytwórczego ( In natura lub w pieniądzu )
*Dochód = część przychodu, pozostająca po potrąceniu kosztów
Działy ekonomii
Ekonomia:
mikroekonomia - nauka o zachowaniu podmiotu( jedno gospodarstwo , przedsiębiorstwo)
makroekonomia - nauka o zachowaniu całej gospodarki( w wymiarze całego państwa)
Makroekonomia :
bada ogólne problemy rozwoju gospodarczego
opisuje i analizuje, np. produkt krajowy, dochód narodowy m inwestycje oszczędności, bezrobocie
rozważa wzajemne powiązania między nimi
rejestruje je statystycznie, dokonuje ich pomiarów i zmian zachodzących w nich
bada między rynkiem i państwem
Mezoekonomia
Opisuje i analizuje zjawiska związane z procesami przemian strukturalnych w strukturze produkcji i zatrudnienia:
- działowo- gałęziowej
- sektorowej( rozdzielenie między np. rolnictwo..)
regionalnej ( dysproporcja :część A - lewa strona Wisły, część B - prawa strona Wisły)
(Makro(Mezo(Mikro)))
Makro - warunki do funkcjonowania ekonomii.
Uczestnicy życia gospodarczego:
Podmiot w ekonomii - uczestnik życia gospodarczego , który sam według swoich preferencji i na własny rachunek dokonuje wyboru określonego działania i je realizuje.
5 głównych rodzajów podmiotów w ekonomii:
-konsument
-pracownik
-przedsiębiorca
-właściciel
-przedstawiciel władzy publicznej ( polityk gospodarczy) - jest współautorem praw , dóbr potrzebnych do funkcjonowania , może być konsumentem.
Podmioty gospodarcze:
3 rodzaje:
gospodarstwo domowe
przedsiębiorstwo
państwo( rząd)
Gospodarstwo domowe:
-konsument oraz właściciel zasobów (środków)
-podstawą funkcjonowania jest własność ziemi , pracy i kapitału
-cel: stałe zaspokajanie potrzeb konsumpcyjnych ( ilość i jakość) swoich członków.
Państwo jako podmiot gospodarczy:
(Współ-) właściciel kluczowych gałęzi gospodarki
Udziałowiec w :
kapitał bankowy i przemysłowy
system łączności i transportu
system energetyczny
przemysł wydobywczy
przemysł hutniczy
gospodarka komunalna
Funkcje państwa w gospodarce:
tworzenie i ochrona ładu instytucjonalnego dla działalności gospodarczej
ochrona zdrowia obywateli i środowiska naturalnego przed możliwymi szkodami wynikającymi z działalności gospodarczej
organizacja systemu pieniężnego
gospodarowanie innymi dobrami publicznymi
Obieg okrężny w gospodarce
Między uczestnikami życia gospodarczego istnieje siec powiązań i zależności:
Gospodarstwa domowe -------podatki(3)--państwo<......podatki(8)..........przedsiębiorstwa
........płatności(7)......>przedsiębiorstwa
<.....dobra.(6)<..........przedsiębiorstwa
gospodarstwa domowe ...........>usługi czynników wytwórczych (1) ......>przedsiębiorstwa
gosp.dom. <................dochody (2)<...................przedsiębiorstwa
gosp. domowe ..................>płatności(5).............>przedsiębiorstwa
gosp. domowe <............dobra(4)<..............przedsiębiorstwa