Emocje i motywacje pełnią funkcje regulacyjne i ukierunkowujące zachowanie człowieka.
Ich podstawową funkcją jest pobudzenie organizmu - zwiększony poziom aktywacji mózgu i mobilizacja energii do działania.
Pojęcieemocji:subiektywny proces psychiczny, uruchamiający priorytet dla związanego z nią programudziałania.Jej odczuwaniu towarzyszą zwykle zmiany somatyczne, ekspresje mimiczne i pantomimiczne oraz zachowania.
Jest to złożony subiektywny proces psychiczny, który może być wywoływany przez bodźce środowiskowe i w którym pośredniczą zmienne fizjologiczne. MożeMieć zdolność motywowania organizmu do działania.
Wiąże się z odczuwaniem skłonności „ku bodźcom” ocenianym jako dobre i „od bodźców” ocenianych jako złe.
Istotą emocji jest:
-„wykrywanie” tych własności przedmiotów i zjawisk, które mają znaczenie dla podmiotu
-mobilizacja organizmu do wykonania odpowiedniej reakcji wobec tych przedmiotów i zjawisk
Ewolucyjny aspekt emocji
Wg psychologii ewolucyjnej: mocje to mechanizm powstały na drodze ewolucji, jako adekwatna odpowiedź na problemy wymagające rozwiązania.
1. Wykrywanie znaczenia bodźca (istotny-nieistotny, dobry-zły)
2.Uruchamianieprogramu działania (program priorytetowy!!!)
Na przykład
-Ucieczka przed drapieżnikiem
-Reakcja na nieznajomych
-Dbanie o potomstwo
-Zdobywanie pożywienia
Ewolucyjny aspekt emocji
GNIEW kiedy? - pojawia się przeszkoda, coś co uniemożliwia realizację celu ; reakcja: atak
STRACH kiedy? - coś co nam zagraża, przekracza nasze możliwości poradzenia sobie
reakcja: ucieczka
PANICZNY STRACH
reakcja: zamarcie w bezruchu (atawizm - spotkanie drapieżnika, który atakuje poruszający się cel)
SMUTEK
kiedy? - sytuacja, w której nic nie możemy zrobić (np. strata)
reakcja: bierność, apatia
Charakterystyka emocji
Wzbudzenie emocji obejmuje następujące komponenty:
1.Komponent poznawczy - poznawcza ocena sytuacji (bodźca)
2.Komponent fizjologiczny - pobudzenie organizmu
3.Komponent behawioralny - ekspresja emocjonalna (mimika, pantomimika)iokreślone zachowania
Ad. 1 Komponent poznawczy
Poznawcza ocena sytuacji - „wykrywanie” własności bodźca
Koncepcja oceny poznawczej Lazarusa
Ocena poznawcza - rozpoznanie określonego zdarzenia jako istotnego z punktu widzenia celów i interesów jednostki
Ocena pierwotna - ocena na ile dane zdarzenie ma związek z celami jednostki oraz czy zwiększa/zmniejsza szanse ich realizacji
Ocena wtórna - rozważenie przez człowieka, w jaki sposób może sobie poradzić z tą sytuacją
Charakterystyka emocji
Ad 2. Komponent fizjologiczny
Pobudzenie związane jest ze wzrostem poziomu aktywacji w układzie nerwowym.
Obejmuje ono następujące elementy:
Autonomiczny układ nerwowy
Ośrodkowy układ nerwowy
Układ ruchowy
Układ mięśniowy (mięśnie szkieletowe i gładkie)
Oś przysadka - nadnercze
Charakterystyka emocji
Zmiany fizjologiczne:
przyspieszony oddech,
przyspieszone bicie serca,
więcej krwi do mięśni,
dodatkowy cukier do krwi,
mniej śliny,
rozszerzenie źrenic,
zmiana potencjału skóry (reakcja skórno-galwaniczna),
wydzielanie adrenaliny i innych hormonów,
bladnięcie lub czerwienie skóry,
drżenie rąk,
Ad. 3 Komponent behawioralny
Reakcje mimiczne i wokalne
Określone zachowania (np. ucieczka, atak)
Cechy procesów emocjonalnych:
1.ZnakEmocji(pozytywne, negatywne)
2. Intensywność emocji (stopień pobudzenia organizmu)
3. Treść emocji (szczęście, strach, smutek, radość, gniew, itd.)
Co wywołuje w nas emocje?
-Czynniki wpływające na zakłócenie bądź przywrócenie homeostazy (równowagi wewnętrznej organizmu)
-Bodźce pierwotnie obojętne na zasadzie warunkowania (uczenie się)
-Słowa (pochwały, krytyka)
-Brak zgodności spostrzeżeń i oczekiwań (zdarzenia nowe, nie przewidywane, zmiany)
Rodzajeprocesówemocjonalnych
Kryterium: natężenie i długość występowania
AFEKT -silny lub bardzo silny i krótkotrwały stan emocjonalny (sekundy, minuty)
NASTRÓJ - niezbyt silny stan emocjonalny utrzymujący się przez jakiś czas (minuty, godziny).
Obejmuje poziom energetyczny (energia-zmęczenie) i napięcie (napięcie - uspokojenie)
NAMIĘTNOŚĆ - długotrwały i silny stan emocjonalny (dni, miesiące)
Regulacyjna rola emocji
Ekspresja emocji - wszelkie sygnały, tzn. zmiany w wyglądzie organizmu, ruchy i dźwięki emitowane przez jednostkę, sygnalizujące przeżywanie przez nią określonej emocji.
Obejmuje:MIMIKA PANTOMIMIKA WOKALIZACJA
Podstawowe wzorce mimiczne (P. Ekman) - radość, smutek, strach, gniew, zaskoczenie, obrzydzenie - wyrażane są tak samo przez wszystkich ludzi na świecie (badania międzykulturowe)
Funkcje ekspresji emocjonalnej
FUNKCJA SYGNALIZACYJNA /KOMUNIKACYJNA/ - Informowanieotoczeniao emocjach przeżywanych w związku z nim i daną sytuacją.
ROZŁADOWANIE NAPIĘCIA EMOCJONALNEGO
PRZYGOTOWANIE DO ODPOWIEDNIEJ REAKCJI (ewolucyjnie)
Złość - wysunięcie głowy, szczerzenie zębów
Strach - chowanie głowy, kulenie się
Uwarunkowania ekspresji emocjonalnej
1. Biologiczne
- podstawowe wzorce mimiczne są uniwersalne dla wszystkich ludzi (podobieństwo u zwierząt - małpy)
- ekspresja dzieci głuchych i ślepych od urodzenia
- kontrola ekspresji emocjonalnej - ograniczona
2. Społeczne
-regułyujawnianiaemocji uwarunkowane kulturowo, np. Eskimosi - nie okazują złości, Japończycy - rozgniewani uśmiechają się
- różnice w ekspresji małego dziecka i dorosłego
Motywacja
Problematyka motywacji:
DLACZEGO ROBIMY TO CO ROBIMY?
-Poszukiwanie powodów działania
-Analiza „sił napędowych” naszego zachowania
Motywacja
-Mobilizacja energii i zwiększenie poziomu aktywacji związane z procesamiemocjonalno-motywacyjnymi wpływają na sprawność działania: niskie pobudzenie i niska aktywacja - słabe wyniki działania i przebieg procesów poznawczych, średnie pobudzenie i średnia aktywacja - optymalne funkcjonowanie i sprawność działania, wysokie pobudzenie i aktywacja - dezorganizacja zachowania i procesów poznawczych, słabe wyniki działania.
Poziom motywacji a sprawność działania :
I prawo Yerkesa-Dodsona
W miarę wzrostu motywacji sprawność działania rośnie do pewnego momentu krytycznego (optymalnego), a następnie zaczyna się pogarszać aż do całkowitej dezorganizacji.
II prawo Yerkesa-Dodsona
Im łatwiejsze zadanie, tym lepsze wyniki osiągamy przy dużym natężeniu motywacji, im zaś zadanie trudniejsze, tym dla sprawnościdziałania korzystniejsze jestniewielkienatężenie motywacji.
Motywacja
Co wzbudza naszą motywację do działania?
Najogólniej mówiąc: POTRZEBY
PotrzebyBiologiczne /fizjologiczne/
-Mają charakter wrodzony, ich zaspokojenie jest warunkiem przetrwania organizmu, utrzymania się przy życiu i przetrwania gatunku.
-Są wspólne dla wszystkich organizmów.
-Potrzeby te dają początek POPĘDOM, które pobudzają nas do działania.
Np. popęd głodu, popęd pragnienia, popęd seksualny
Potrzeby psychiczne, społeczne
-Mają w dużej mierze charakter wyuczony i mogą być różne u różnych osób.
-Potrzeby psychiczne - np. potrzeba osiągnięć, władzy, pozytywnej samooceny, kontroli, kompetencji, poznawcza
-Potrzeby społeczne - np. afiliacji, przynależności, miłości, aprobaty społecznej
-Kształtowanie nowych potrzeb - w toku naszego życia kształtują się nowe potrzeby, pod wpływem doświadczenia i społecznego uczenia się
Motywacjawewnętrzna,a zewnętrzna
-Motywacja wewnętrzna (chcę) - koncentracja na samym procesie wykonywania czynności; przyjemność z jego wykonywania
-Motywacja zewnętrzna (muszę) - koncentracja na efekcie czynności; poczucie konieczności, przymusu