Metody projekcyjne do badania afektywności

Metody projekcyjne do badania stanów i dyspozycji emocjonalnych.

1. Metody projekcyjne w podstawowy sposób związane są z emocjami.

2. Uruchomienie samego procesu projekcji jest następstwem wzbudzenia stanów emocjonalnych.

3. Każda technika projekcyjna może stanowić podstawę analizy zarówno reakcji emocjonalnych, jak i stanów oraz dyspozycji emocjonalnych.

1. Test H. Rorchacha

2. Test Piramid Barwnych R. Heissa I P. Halder

3. Test Kolorów M. Luschera

Diagnostyka Kolorami Maxa Luschera

Test Kolorów został przedstawiony na pierwszym Światowym Kongresie Psychologów w Lozanie w roku 1947. Wzbudził duże zainteresowanie. Przetłumaczono go na ponad trzydzieści języków.

„Szybki Test Luschera” lub „Krótki Test Luschera”

- służy do badania dynamicznej strony osobowości i do oceny typu przeżywania (stąd bada stany emocjonalne, dynamikę popędów, mechanizmy obronne)

- opiera się na preferencji barw

- badanie polega na kolejnym wybieraniu z początkowych 8 kolorowych kartoników tego, który spośród pozostałych bardziej się podoba danej osobie, jest najbardziej sympatyczny

- w drugim etapie należy wybrać kolorowy kartonik, który najbardziej się podoba z pozostałych 7 kartoników

- później ten, który najbardziej się podoba z 6 pozostałych itd.

- podstawą interpretacji jest sekwencja uporządkowania kolorów i ich rodzaj (jaka barwa i czy należy do kategorii zasadniczych czy pomocniczych)

Test Luschera składa się z ośmiu kolorowych kartoników:

a) 4 kolory zasadnicze (psychologicznie pierwotne):

1. niebieski

2. żółty

3. czerwony

4. zielony

b) 4 kolory pomocnicze:

1. fioletowy

2. brązowy

3. szary

4. czarny

Każdy kolor zasadniczy reprezentuje podstawowe potrzeby psychiczne człowieka:

Diagnostyka Kolorami Maxa Luschera

Znaczenia kolorów testu:

1. obiektywne - znaczenie, które ma postrzegany kolor sam w sobie

1. subiektywne - znaczenie, jakie nadaje mu postrzegający preferując dany kolor lub odrzucając go, czy też przyjmując wobec niego postawę obojętną;

W przeciwieństwie do płynącej ze świadomości zwerbalizowanej mowy, preferencja jednego koloru i przedkładanie go nad drugi dokonuje się w sposób nieświadomy. (założenia)

Zalety Klinicznego Testu Kolorów Maxa Luschera:

1. Jest to prosta technika, nie wymagająca ani od badającego, ani od badanego szczególnego wysiłku;

2. Czas trwania badania jest bardzo krótki (kilka, najwyżej kilkanaście minut)

3. Wiek w zasadzie nie jest ograniczony. Można badać testem kolorów zarówno dzieci przedszkolne, jak młodzież i ludzi dorosłych.

4. Nie stanowią ograniczeń rasa czy narodowość badanego, ani też jego wykształcenie czy zdolność wysławiania się;

5. Test można powtarzać wielokrotnie, badając zmiany zachodzące w psychice badanego, na przykład pod wpływem zmieniających się warunków czy oddziaływań psychoterapeutycznych.

6. Test wyklucza tendencyjność wypowiedzi;

7. Test pozwala na wykrycie symptomów chorobowych, zarówno somatycznych, jak i psychicznych, in statu nascendi, gdy nie są jeszcze zauważalne żadne objawy kliniczne!

Testem Luschera przebadano wiele tysięcy osób. Wyniki badań wskazują na dużą istotność statystyczną, potwierdzającą zależność między somatycznym podłożem zaburzeń funkcjonalnych a wyborem barw.

Każda struktura podstawowa może być określona z różnych punktów widzenia:

• jako kolor w tekście Luschera

• jako stan fizjologiczny

• jako samopoczucie psychiczne

• jako sposób postępowania

• jako cel

1. Kolor niebieski - stan fizjologiczny: spokój- samopoczucie psychiczne: zadowolenie, poczucie pełni - sposób postępowania: związać się - cel: zaspokojenie;

2. Kolor zielony - stan fizjologiczny: spokój - samopoczucie psychiczne: powaga - sposób postępowania: posiadać znaczenie - cel: upewnienie się;

3. Kolor czerwony - stan fizjologiczny: pobudzenie - samopoczucie psychiczne: ożywienie - sposób postępowania: zdobywać - cel: osiągnięcie;

4. Kolor żółty - stan fizjologiczny: rozluźnienie - samopoczucie psychiczne: pogoda - sposób postępowania: przeżyć coś - cel: uwolnienie się;

W najnowszych publikacjach Luscher wyraził pogląd, że podział na cztery jest najbardziej logicznym podziałem całości. Istnieją na przykład cztery pory roku, cztery kierunki świata, cztery elementy, cztery temperamenty. Istnieje podział na cztery wielu symboli religijnych.

Afektywnośc jako przedmiot badań Testu Piramid Barwnych (Robert Heiss, Petra Halder i Diether Hoger)

- Test Piramid Barwnych opublikowany został po raz pierwszy w 1951 roku.

- Wskaźnikiem afektów i emocji są barwy.

• TPB służy do badania afektywnej struktury osobowości człowieka.

• Nie jest testem psychometrycznym, chociaż bazuje psychometrycznym określeniu procesów wyboru

- Nie jest testem badającym całą osobowość.

• Afektywną strukturę osobowości wskazują ruchliwość i zmienność zachowań, które odpowiadają za zmienność reakcji i nastrojów, budując afektywną dynamikę. Najbardziej czułym wskaźnikiem afektywności (cechującej się dana siła, trwałością, wymiarem przyjemności lub nieprzyjemności oraz komponentem nastroju) jest barwa.

• Metoda opiera się na preferencji barw.

• Zadanie badanego polega na ułożeniu z kwadracików o różnych kolorach ( w sumie występuje 14 kolorów) trzech piramid „ładnych” i trzech piramid „brzydkich”

• Na podstawie odpowiednio ułożonej kombinacji barw analizuje się różne tzw. syndromy, z których najważniejsze są:

1. syndrom pobudzenia - tłumienia (pobudzenie oznacza ukierunkowanie na zewnątrz, otwartość na bodźce zewnętrzne, wyższą i trwalszą pobudliwość; tłumienie - to stan przeciwny, wskazujący na bierność, zamykanie się czy odwracanie się od doznań emocjonalnych;

2. syndrom normy - wskazuje na stan dostosowania się, ułożoności, normalny sposób przeżywania emocjonalnego bądź odbiegający od normy - jest to dość mało precyzyjnie określone;

3. syndrom bezbarwności - wskazuje na stopień zaburzeń psychicznych, dysharmonijność przeżyć emocjonalnych)

Ponadto ważne są:

• ocena rodzaju ukształtowania piramid (czy są to piramidy wielobarwne, jednobarwne, tworzone według jakichś reguł symetrii, o charakterze warstwowym, dywanowym lub inaczej)

• formuła zmienności (liczba barw użytych do układania piramid)

• czas oraz częstość zmian czy korekt w układaniu piramid

Barwa jako środek do badania afektywności:

- podstawowym założeniem TPB jest to, że barwy maja szczególny, widoczny i znamienny związek z emocjami, afektami;

- to właśnie barwy są najlepszym i najbardziej adekwatnym wyrazem i reprezentantem afektów;

- barwy nie są jednoznacznymi reprezentantami afektów;

Test Piramid Barwnych nie został opracowany na podstawie teoretycznych rozważań. Jedynie jako punkt wyjścia wychodził od tego, że barwy ukazują się jako reprezentacje afektów. Wnioski przedstawione na temat TPB powstały w wyniku sumowania się badań empirycznych.

Ogólna charakterystyka TPB:

1. TPB jest testem wyborów

2. od badanego oczekuje się 90 wyborów

3. do wyboru jest 14 barw

4. dla ułożenia jednej piramidy należy dokonać 15 wyborów

5. przy badaniu TPB nie występuje żadna sytuacja sprawdzająca czy przymusowa. Badany znajduje się raczej w sytuacji możliwości, która ograniczona jest wspomnianymi warunkami. W tej sytuacji możliwości, badany może dowolnie wybierać, według własnego uznania, w zależności od chęci, humoru, nastroju, usposobienie i gustu;

6. Obliczanie indywidualnego protokołu badania przebiega w czterech etapach i prowadzi do następujących wyników przeliczonych:

Zawsze dla testu pierwotnego i kontrastowego można określić pierwsze trzy punkty:

1. jakie barwy zostały wybrane i jak często występują;

2. zakres , stałość i zmiany wyboru barw, zależnie od tego czy barwy były stale wybierane w trzech piramidach czy może były zmiany lub też czy jakies barwy zostały pominięte

3. wysokość i jakość syndromów

4. określenie stosunku pomiędzy testem pierwotnym i kontrastowym, aby ustalić wskaźnik chwiejności emocjonalnej

Badany może wybierać określona barwę wielokrotnie, inną tylko okazjonalnie, a jeszcze inna pomijać. Jeśli przyjmiemy, że barw mają zawsze różny charakter przyciągania, to badany swoim zachowaniem ujawnia większe lub mniejsze upodobanie poszczególnych barw.

• wskaźnik chwiejności emocjonalnej: pokazuje wyraźnie, jak silnie badany reaguje na zmienioną instrukcję i odpowiednio do niej zmienia wybór barw, pomija wybrane barwy w teście pierwotnym lub tez zmienia tylko swoja reakcję w sposób ograniczony;

• dalsza ocena TPB opiera się na odmiennej hipotezie: specyficzne afekty, jak radość, smutek, itp. mają jednoznaczny związek z barwami. O ile takie związki mogą mieć miejsce i mają pewne znaczenia, to nie można tego uogólniać i nie daje to żadnej podstawy do interpretacji testu. Inaczej przedstawia się sprawa z dwiema hipotezami, którym można przypisać znaczenie ogólniejsze:

1. I hipoteza: barwy jasne odpowiadają nastrojowi żywemu i podwyższonemu, a barwy ciemne nastrojowi stłumionemu i skrytemu;

2. II hipoteza: jest bardziej złożona. Z różnych korowych i niekolorowych barw powstaje za każdym razem inne pobudzenie, które można określić bardziej precyzyjnie eksperymentami i dowodami empirycznymi np. barwa czerwona przy tej samej jasności ma inny charakter pobudzenia niż barwa pomarańczowa. Przez indywidualny wybór barw można określić badanego w aspekcie jego afektywnego zachowania, uwzględniając strukturę pobudzenia, jego nastrój oraz zdolności, stałość , stabilność,

• Nastrój i strukturę pobudzenia można rozpoznać po tym, które barwy są szczególnie preferowane w wyborach, a które mniej faworyzowane, względnie które w ogóle pomijane. Odpowiednio do nich można powiedzieć, jaki nastrój badanego wysuwa się na plan pierwszy i na jakie rodzaje pobudzenia badany odpowiada przede wszystkim. Natomiast wyniki formalne mówią o tym, czy badany w swojej wrażliwości afektywnej jest węższy czy szerszy, stały czy zmienny, bardziej stabilny czy bardziej labilny.

• TPB obejmuje ogólny i chwilowy , aktualny stan struktury afektywnej

• Często pierwsza piramida ukazuje chwilowy stan struktury afektywnej

• Podczas gdy obrazy barwne mogą się zmieniać i wyrażać bardziej lub mniej chwiejny stan badanego, to wyznaczone formalnie obliczenie i określenie przestrzega tego, by w tej zmienności pojawiły się również stałe dominujące i znaczące czynniki. Praktyka pokazuje, że w tych czynnikach ujawnia się bezpośrednia, a nawet powtarzająca się form aktywności, powtarzają się pewne dominujące rysy.

Zastosowanie Testu Piramid Barwnych:

• diagnozuje afektywny i emocjonalny obszar osobowości

• na podstawie oddziaływania barw na osobowość określane są komponenty pobudzenia i tłumienia

• TPB jest nie tylko względnie nieczuły na wpływ powtórzeń, ale posiada też wysoką wartość aktualną

• W swoich orzeczeniach uwzględnia aktualną sytuację emocjonalną, ale również stałe i niezmienne cechy osobowości

• Zaletą testu jest możliwość ekonomicznego stosowania + skrócona wersja interpretacji

Możliwości Zastosowania TPB sformułowane przez autorów:

1. chcemy w krótkim czasie ustalić labilność afektywną i rozległość ewentualnych zaburzeń. Można to określić obliczając wskaźnik chwiejności emocjonalnej i badając porównawczo syndromy

2. oczekuje się wyjaśnienia struktury afektywnej, tendencji ekstrawertywnych i introwertywnych oraz struktury popędowej osobowości, opracowując zróżnicowaną analizę testu w ramach całej baterii różnych metod;

3. niezbędna jest ciągła analiza, obiektywnie rejestrowanych w dłuższym okresie badań podłużnych lub badań towarzyszących terapii.

Technika badania Testem Piramid Barwnych:

Warunkiem prawidłowego przeprowadzenia testu jest:

• zdolność różnicowania barw przez badanego

• wystarczająca sprawność manualna

• umiejętność zrozumienia instrukcji

Całościowo różnica pomiędzy piramidami ładnymi i brzydkimi, którą liczbowo wyraża wskaźnik chwiejności emocjonalnej, stała się najpewniejszą i najbardziej potrzebną cechą. Bosler wykazał, że wskaźnik chwiejności emocjonalnej ulega najsilniejszym wpływom zmiennej neurotyczność - brak neurotyczności ;neurotycy mają znacznie wyższy wskaźnik chwiejności emocjonalnej niż osoby zdrowe.

• również u osób z wyższym wykształceniem wskaźnik ten jest wyższy

• u kobiet wyższy niż u mężczyzn

Interpretacja Testu:

1. interpretacja cech barw - str. 76

2. interpretacja syndromów:

1. syndrom pobudzenia

2. syndrom normy

Interpretacja cech formalnych:

1. Interpretacja ukształtowań:

• piramidy płaszczowe, schodkowe

• jednobarwne

2. interpretacja formuły zmienności:

• stałość lub zmienność wyborów

• wąski lub szeroki zakres wybranych barw

3. interpretacja piramid brzydkich:

Test H. Rorschacha

• stworzony przez szwajcarskiego psychiatrę H. Rorschacha

• 1921 rok

• najstarszy stosowany test diagnozy osobowości

• przyjmuje się, że CSR (System Całościowego Testu Rorschacha - Exner) pozwala na określenie trzech typów właściwości:

1. ukrytych potrzeb i motywów, niezwerbalizowanych przez osobę badaną;

2. stylu percepcyjno-poznawczego, jako stałego sposobu odbioru i przetwarzania informacji;

3. stylu radzenia sobie w sytuacjach problemowych, tolerancji na stres

• dostarcza informacji dotyczących percepcji, tworzenia pojęć, komunikowania osoby badanej, poziomu organizacji psychicznej,

• test składa się z 10 kart przedstawiających plamy atramentowe

• procdedura badania:

1. faza wykonawcza - spontaniczna reakcja badanego na materiał testowy; stenograficzny zapis;

2. faza sprawdzająca - powtórne pokazanie tablic badanemu, wyjasnienie wątpliwości;

3. faza badania ograniczeń - przeprowadzana gdy osoba badana nie udzieliła żadnej z trzech istotnych typów istotnych diagnostycznie wypowiedzi

Sygnowanie (kodowanie) każdej wypowiedzi badanego w obrębie przynajmniej trzech kategorii:

1. jej lokalizacji w tablicy (np. całości, części)

2. jej determinant, czyli przesłanek percepcyjnych i wzajemnych między nimi relacji (n. Forma, barwa, ruch)

3. jej treści (np. ludzie, zwierzęta, krajobraz, sztuka)

Najbardziej rozbudowany sposób stosowania testu, zawiera jeszcze trzy inne kategorie:

• wypowiedzi popularne, poziom organizacji wypowiedzi, sygnatury specjalne.

I. Zasygnowane reakcje tworzą pulę danych strukturalnych testu, bądź w postaci pojedynczych sygnatur, bądź ich wiązek i konfiguracji

II. Dosłowne wypowiedzi, ich treść, semantyka, wewnętrzna logika stanowią drugi typ danych, określanych potocznie jako dane werbalizacji.

Proces interpretacji polega na formułowaniu hipotez interpretacyjnych w oparciu o cztery odrębne typy analiz:

1. analiza strukturalna - struktura osobowości

2. analiza sekwencyjna - procesualne aspekty osobowości

3. analiza werbalizacji - semantyka i symbolika wypowiedzi, wewnętrzna logika i organizacja świata przedstawionego

4. analiza całościowa - integracja wcześniejszych analiz, wnioski, diagnoza osobowości osoby badanej

Systemy:

Odmienność teoretycznych koncepcji osobowości i wynikające z nich rozbieżności w poglądach na sposoby operacjonalizacji zmiennych i procedury badania są źródłem różnic między systemami testu:

Klopfer - fenomenologia

Rapaport i Schafer - psychoanaliza

Piotrowski - psychologia postaci

Beck i Hertz - umiarkowany behawioryzm

Exner - psychologia poznawcza

Procesy emocjonalne a Test Plam Atramentowych H. Rorschacha

1. kontrola emocjonalna

2. reaktywność emocjonalna

3. emocjonalne właściwości osoby - wypowiedzi S

4. projekcja barw

5. wypowiedzi mieszane

---