FILOZOFIA ŚW.TOMASZA - Św.T z Akwinu był Włochem. Studia odbywał u benedyktów, w klasztorze Monte Cassino. Życie jego zeszło w pracy naukowej. Znany jest dzięki swoim dziełom teologicznym, a zwłaszcza traktatowi „Suma teologiczna”. Z całą pewnością można powiedzieć że nikt poza T nie stworzył tak pełnego systemu filozoficznego, tak szczegółowego i tak dokładnie obmyślonego. Wzorem dla niego był Arystoteles. Przejął od niego pojęcie poznania, na której oparł swą empiryczną teorię poznania, pojęcie dowodu i na nim oparł rozgraniczenie wiedzy i wiary, pojęcie środka i na nim oparł swą etykę, pojęcie aktu czyli energii, pojęcie formy i materii. Niektóre znów motywy tomizmu pochodziły ze źródeł neoplatońskich. Wyraźnie od dawnych poglądów Tomasz oddzielił wiedzę od wiary, dziedzinę rozumu od dziedziny objawienia. Dziedzina wiedzy w przekonaniu T była rozległa. Rozum poznaje nie tylko rzeczy materialne ale również Boga. Jego istnienie, Jego własność, Jego działanie. Istnieją jednak prawdy, które są dla rozumu niedostępne, jak Trójca Św., grzech pierworodny - są to prawdy, które jedynie objawienie może ludziom udostępnić. Według T dowód tajemnicy wiary przekracza możliwości, a stworzenie jest bytem przypadkowym i zależnym. To co było w tomizmie nowe, nieoczekiwane, to oparcie filozofii chrześcijańskiej na doświadczeniu, filozofii głoszącej istnienie Boga, opatrzności, nieśmiertelnej duszy. Najogólniejszymi własnościami tomizmu były : dualizm Boga i święta, obiektywizm, intelektualizm. SZKOŁY I KIERUNKI W FIL HELLENISTYCZNEJ: a)EPIKUREIZM - Twórcą był Epikur z Sanos żył w latach 341 - 270 p.n.e. Był fil gre. Żył w okresie szczególnie dramatycznym dla kraju. Kraj zniszczony był przez wojny, przewroty polityczne, zmieniające się rządy. Nie miał na to wpływu. Zrozumiał że jedynie może chronić własne wnętrze i szczęście bliskich ludzi. Szczęście dla Epikura jest konsekwencją osiągnięcia stanu pogody ducha, będącego wyzwoleniem się od lęku przed cierpieniem i śmiercią. E zakłada że szczęście jest największym dobrem a celem wyjaśnienia na czy, to szczęście polega. Szczęście polega na doznaniu przyjemności, nieszczęście na doznawaniu cierpień. Dla e. miarą dobra i zła są przeżycia. Dobrem jest przyjemność a złem cierpienie. Należy unikać cierpienia i szukać spokoju umysłu. E. zaleca umiarkowanie i roztropność, ponieważ zbytnia pogoń za przyjemnościami mogłaby narazić nas na cierpienie a tych trzeba unikać. Lepiej jest więc mniej potrzebować, niż więcej posiadać. Środkami do szczęścia są też cnota i rozum. Wg Ep cnotę należy pielęgnować bo jest środkiem do szczęścia. Rozum jest po to by dobrze kierować myślami. Ponadto przyjaźń jest też cenna. Bez niej nie możemy być spokojni i bezpieczni. W podsumowaniu możemy powiedzieć że epikureizm wypływał z dwóch źródeł: kultu życia i pragnienia szczęścia oraz z trzeźwej postawy umysłu. Do zwolenników epikureizmu należeli rzymscy poeci - Horacy, Wergiliusz, Owidiusz. b )STOICYZM - Twórcą tej szkoły był Zenon z Kation żyjący w latach 336 - 296 p.n.e. Szkołę otworzył ok. 300 p.n.e. Nazwa pochodzi od partyku, w którym zbierali się członkowie (Stoapoikile). Rozróżniamy 3 okresy stoicyzmu: starszy (przedstawiciele (Zenon i Chryzop), średni przedstawiciele Penoitios, Peseidonis),młodszy (Seneka, Epiktet). Nauki fil. stoicy dzielili na : fizykę - naukę o bycie, logikę - rozwinięcie logiki zdań, etykę. Stoicy wychodzili z założenia, że przedmiotem logiki są sensowne zespoły wyrazów, że podstawowym założeniem jest nie nazwa lecz zdanie wyrażające sąd. Sąd czyli prawda lub fałsz. Świat pojmowali jako materialny, jednorodny, ożywiony. W etyce stoicy widzieli ideał człowieka prawdziwie mądrego i dzielnego, szczęśliwego. Stoicyzm wyróżniała postawa życiowa polegająca na zachowaniu spokoju wewnętrznego, harmonii ducha i opanowania w trudnych sytuacjach życiowych. Stoik to ktoś kto nie poddaje się emocjom, żyje zgodnie z naturą, wyrzeka się dóbr w zamian za co osiąga szczęście. Człowiek aby osiągnąć szczęście musi zachować rozwagę duchową, powagę, spokój i trzeźwość umysłu. Rządzić człowiekiem powinien rozum, a nie namiętność. Życie rozumne polega na dążeniu do dobra a unikaniu zła. Epikt był wyzwolonym niewolnikiem. Ok. 90 r.n.e. stał się człowiekiem wolnym. Osiedlił się na wysepce Nikoplis. Tam założył własną szkołę która zdobyła ogromną sławę. Epiktet utwierdzał człowieka w postawie że jest panem swego losu nie należy bać się Bogów. Epikt uważał, że początkiem filozofii jest świadomość własnej słabości. Człowiek stanowi niepozorną znikomą cząstkę otaczającego świata. W świecie tym panuje porządek i ład. Porządek nie jest dziełem przypadku. Widać w tym wszystkim mądry zmysł świadczący o istnieniu stwórcy. To on ustanawia cele i czuwa nad ich realizacją. Świat rządowy przez opatrzność jest rozumny, zasługuje na akceptację. c)SCEPTYCYZM - stanowisko odróżniające możliwość uzyskania wiedzy pewnej i uzasadnionej. Odrzucali wszystkie sądy naukowe, nie kwestionowali tylko sądów o zjawiskach np. słyszę jakiś dźwięk, to nie jest wątpliwe. Metoda ich rozumowania polega na tym, że chcąc potępić jakieś twierdzenie przeciwstawiali mu inne zupełnie sprzeczne lecz „równie mocne”. Opracowali pewne stałe argumenty do zbijania twierdzeń, które nazywali „sposobami”. Sceptykom chodziło o obalenie fałszu, a nie ustalenie prawdy. Udowodnili niepewność sądów ludzkich, tym samym podnieśli poziom wymagań stawianych nauce. Krytykują oni założenie stwierdzenia podstawowych gałęzi wiedzy - nauk filozoficznych (logiki, etyki, fizyki), występują przeciwko gramatyce, geometrii, astronomii, zmierzając do wykazania, że centralne pojęcie tych nauk są wewnętrznie sprzeczne, a twierdzenia nierozstrzygalne PITAGORAS - fil i astronom uchodzi za twórcę gr matematyki. Od jego imienia nazwane zostało „twierdz Pit” które mówi o trójkącie prostokątnym. P nie chodziło jedynie o odkrycie nowych praw W centrum swego filozoficznego obrazu świata stawiał przede wszystkim harmonię liczb. Każda z dziesięciu cyfr podstawowych od 1 do 10 uosabia dla P szczególne siły, które oddziałują na cały kosmos. Potwierdzenie ich działania widział w ruchach gwiazd, w harmonicznym współbrzmieniu dźwięków muzycznych lub optycznie w drganiach struny instrumentu muzycznego. Z punktu widzenia myślenia P są owocne i w tym sensie że po raz pierwszy biorą one początek nie pramaterii lecz w kosmicznym praprawie. P intuicyjnie formułował późniejsze odkrycia ( prawo planetarne Keplera, układ okresowy pierwiastków Mendelejewa) ARYSTOTELES - największy fil i uczonym starożytnego świata. Zapoczątkował badania w dziedzinie logiki formalnej , wzbogacił niemal każda gałąź fil i dokonał wielu odkryć naukowych. W praktyce A wpisany jest pogląd że każdy aspekt ludzkiego życia i funkcjonowania społeczeństwa może być przedmiotem rozważań i analizy że wszechświat nie jest rządzony przez ślepy przypadek, magię lub fantazję kapryśnych bóstw i że jego zachowanie jest przedmiotem racjonalnych praw że przy wyciąganiu wniosków powinniśmy uwzględnić zarówno obserwacji empiryczne jak i logiczne rozumowanie. Wniósł istotny wkład niemal do każdej dziedziny fil pisał na temat etyki i metafizyki, psychologii i ekonomii, teologii i polityki, retoryki i estetyki. Być może najważniejszym jego dziełem była praca nad teorią logiki. To właśnie logiczny umysł umożliwił A wniesienie wkładu do tak wielu dziedzin wiedzy. Wpływ A na całą późniejszą refleksję naukową Zachodu był olbrzymi, w czasach starożytnych i w średniowieczu przetłumaczono dzieła na łacinę, arabski, włoski, franc, hebrajski, niemiecki, ang. A przekładał umysł nad doświadczenie, dlatego jego obserwacje nie nawiązywały do eksperymentów czy pomiarów zgodnych z tradycją pitagorejską. Sformułował klasyczną definicję prawdy, stworzył koncepcję ontologiczną wg której każda rzecz jest bytem złożonym z barwnej materii. W teorii poznania łączył umiarkowany realizm pojęciowy z empiryzmem genetycznym stworzył koncepcje 4 przyczyn: materialnej, formalnej sprawczej i celowej. KIERKEGAARD SOREN fil duński, prekursor egzystencjonalizmu, przeciwnik fil systemów, Zadania człowieka upatrywał w osiągnięciu autentycznego życia jednostkowego wewnętrznego i odosobnionego; trwała sytuacją tego życia jest wg K wieczny lęk, konieczność dokonywania wyboru i odpowiedzialności. Fil K zawierała wątki rel, opozycyjne wobec chrześcijaństwa
NICCOLO MACHIAVELLI - włoski fil zajmujący się zagadnieniami polit, zasłynął dzięki swym cynicznym radom, jakich udzielał władcom pragnącym utrzymać władzę i poszerzyć jej zakres. Zaleca on użycie podstępu i kłamstwa w połączeniu z bezlitosnym stosowaniem przemocy. Był czołowym pisarzem społecznym i polit odrodzenia. Jego prace historyczne cechowały tendencje empirystyczne i indukcjonistyczne oraz ścisłe powiązania zagadnień historycznych z problemami społecznymi i polit. Był zwolennikiem atomizmu społecznego, za główne motywy działań ludzkich uważał żądzę władzy i posiadania. Stworzył doktrynę polityczną zwaną makiawelizmem zalecającą stosowanie przemocy, podstępu i obłudy w myśl zasady „cel uświęca środki” Trudno jest ocenić zakres wpływu tego fil na polityczną praktykę, ale nie ma wątpliwości co do jego wpływu na teorię polityki. Pisze on o historii, polityce biorąc pod uwagę tylko to co wynika z działalności człowieka, pomija wszelkie rozważania natury zagadnieniem jest nie to jak ludzie powinni się zachowywać ale jak się w rzeczywistości zachowują, nie to kto powinien sprawować władzę ale jak faktycznie ludzie ją zdobywają. Teorią polityki ujmowana jest obecnie znacznie bardziej realistycznie niż dawniej i jest to w ogromnym stopniu zasługą M. Zasługuje on w pełni na miano twórcy nowoczesnej myśli politycznej