KOŃ

KROWA

OWCA

KOZA

ŚWINIA

PIES

KOT

Aktywność płciowa

sezonowo poliestralna

poliestralna

sezonowo poliestralna

poliestralna

monoestralna

sezonowo poliestralna

luty - październik

sierpień - początek września

koniec sierpnia- koniec listopada

styczeń-wrzesień (nasilone w lutym, marcu)

CYKL RUJOWY

Długość cyklu (dni)

21

21 (18-24)

17 (14-19)

21 (19-23)

21

ok. 6 m-cy

14-28 (cykle bezowulacyjne)

PROESTRUS Okres przedrujowy

2-7

2-3

2-3

1

2,5 (ok. 60 godz)

5-15 (śr 9) [a nawet 3-25]

1-3 [0,5-2]

OESTRUS Ruja właściwa

5-7 (3-12)

24 godz (6-36)

24-36 godz (3-84)

36 +/- 8 godz

1-3

4-12 (śr 9) [1-2 - 20]

6-15 [3-16] Śr 7,5

METAOESTRUS Okres porujowy

3-4

3-4

2

2

3-4

80-90 - 130 (= faza lutealna)

10-21 (jeżeli brak krycia = dioestrus- nawroty rui co 8[3-15] dni -trwa 7 dni

DIOESTRUS Okres międzyrujowy

10-12

13-14

11

16

10

- ?

ANOESTRUS Okres spoczynku płciowego

?

-

ok. 100

?

-

2-10 (śr 4) m-cy {progesteron ↓ 1ng/ml]

90-120

Owulacja

24-48 godz przed końcem rui

12 godz od zakończenia rui (30-35 godz od początku rui)

24 godz od początku rui (20-40)

30-36 godz od początku rui

36-55 (ok. 43) godz od początku rui (szystkie pęcherzyki pękaja w czasie ok. 2 godz)

2-3 dni od początku tolerancji na samca = 48-72 godz po peaku lh (z reguły 9-13 dzień cieczki; najwcześniej 7 dnia proestrus) trwa do 72 godz

prowokowana ok. 48-72 godz od krycia = 24 godz po peaku lh

Optymalny moment inseminacji

6-12 godz przed owulacją [max 6godz po owulacji] (usg co 4-6 godz) (kryć co 2 dni aż do odbicia?)

12 -15 godz po rozpoczęciu rui (reinseminacja po 12 godz)

8-12 godz od początku rui

6-12 godz od początku rui reinseminacja po 6-24 godz ↑ efekt krycia !!! po kryciu naturalnym silne parcia

loszki: 16-20 od początku rui lochy: 22-26 godzin od rozpoczęcia rui reinseminacja po 12-18 godz

24-48 godz od momentu akceptacji samca reinseminacja co 24-48 godz

w przypadku tolerancji na samca

KOŃ

KROWA

OWCA

KOZA

ŚWINIA

PIES

KOT

Faza pęcherzykowa

5

3

2-3

6-7

14

7-14 (jeżeli brak krycia)

Faza lutealna

15-16

17-18

13-15

14

80-90 - 130

40 (jeżeli doszło do krycia ale brak zapłodnienia)

Ciąża (dni)

330 (323-350)

288 (264-306)

150 (140-160)

114 (110-121)

63 (60-66)

60 (56-65)

Dojrzałość płciowa (m-ce)

12 (10-18)

8 (7-9)

7-10

5-7

5,5 (5-6)

6-12

7-9

Dojrzałość hodowlana

2-3 lata [c] 4-5 lat [z]

15 [12-19]

9-12

8-10

6-8 mc-y

12

7-9

Zdolność płodów do życia

↑300 dni

↑190 dni

↑120 dni

↑90 dni

↑55 dni

↑

Diagnostyka fazy cyklu rujowego

Badanie kliniczne

Objawy rujowe

+

+

+/-

+

+

+

+

Badanie rektalne jajników

+

+

-

-

-

-

-

Próbniki

Próba z ogierem

+

Szukarek

+

Próba dosiadu

+

+

Badanie oporności lub przewodnictwa śluzu pochwowego

-

-

Oporność Poza okr. pęcherzykowym jest wysoki [300] W fazie pęcherzykowej spada ↓200 przed owulacją Owulacja gdy zaczyna ↑

-

-

Przewodnictwo Od 5 dnia cieczki 200-400 co 2 dni 400-600 co dzień ↑600 - 2x/dzień Owulacja w chwili nagłego spadku z wart max [ok. 1000]

-

USG jajników (pęcherzyk przedowulacyjny)

3,5-5 cm Zmienia się z okrągłego o napiętych ścianach w bardziej owalny, o ścianach zapadniętych

1,5-2 cm

-

-

-

+/-

-

Vaginoskopia

+

-

-

-

-

+

-

KOŃ

KROWA

OWCA

KOZA

ŚWINIA

PIES

KOT

Badanie laboratoryjne

Odczyn glikogenowy Macka

W fazie pęcherzykowej komórki nabłonkowe ze śluzu pochwowego pochwowego obecności jodu wybarwiają się na brunatno-brązowo

Krystalizacja śluzu szyjkowego - arboryzacja

Zależnie od zawartości NaCl i mukoproteidów w śluzie szyjkowym

Faza lutealna - progesteron Twory atypowe A: A+: zarys gałązek A++: gałązki pod kątem prostym A+++: grubowarstwowe wyrażne gałązki

Faza pęcherzykowa - estrogeny: Twory typowe T: T+: widłaki T++: liście paproci i widłaka T+++: typowe wzory paproci (najwyższe stężenie estrogenów- tuż przed owulacją)

Cytologia wymazów pochwowych

W fazie pęcherzykowej szybki rozplem komórek nabłonka pochwy, keratynizacja i złuszczanie; ↑ ich kwasochłonności: barwienie Papa-Nicolau: Kom powierzchowne kwasochłonne - pomarańczowe; kom podstawne zasadochłonne - niebieskie

Proestrus Kom podstawne i pośrednie Erytrocyty i neutrofile

Koniec proestrus Kom bezjądrzaste i powierzchowne 70-80% Brak neutrofili

Oestrus Kom bezjądrzaste i powierzchowne ↑80% Brak neutrofili [optymalny moment krycia]

Metaoestrus Po 24-48 godz: Kom bezjądrzaste i powierzchowne 20-50% Kom podstawne i pośrednie Neutrofile Z czasem ten stos się powiększa

Hormony (progesteron, LH)

Anoestrus ↓ 1ng/ml Koniec proestrus 1-2 ng/ml Owulacja i c.żółte 6-8 ng/ml [optimum krycia]

Diagnostyka ciąży

KOŃ

KROWA

OWCA

KOZA

ŚWINIA

PIES

KOT

Badanie kliniczne

Palpacja przez powłoki

Od 100 dnia

W 1 mcu [pęcherze płodowe kuliste; ↑ 35 dnia wydłużeniu do 55 dnia trudne rozpoznanie

3-4 tyg Pęcherz płodowy- kulisty 1,5-2 cm Od 55 dnia można wymacać płody

Badanie per rectum

18 - 40 dni - sensybilizacja macicy 20 - 21 dni - rogi napięte, tęgie okrągłe [kiełbasa] - pęcherz płodowy w ciężarnym rogu 5 - 7 tyg - pęcherz- jajo kurze - róg ciężarny - ampułkowaty 6 - 8 tyg - jajo gęsie, pięść - chełbotanie Od 3 mcy - napięte więzadło szerokie macicy - ↓ → - chełbotanie - pęcherz- głowa krolika 4 - 6 mcy - płód nieosiągalny - więzadło - drżenie tętnicy macicznej Od 7 mca - płód osiągalny

do 4 tyg - asymetria rogów 5-8 tydz - trójtakt do 10 tyg. - trójtakt - asymetria - pęcherz płodowy (jajo kurze) 3 mce - bożyszcza - balotowanie [płód] - „głowa ludzka” 4 - 5 mcy - „balon” - trójtakt - łożyszcza - płód - drżenie tętnicy macicznej 5 - 6 mcy - płód poza zasięgiem ręki -łożyszcza -trójtakt 7 mcy - płód w zasięgu ręki

Od 3 mca

KOŃ

KROWA

OWCA

KOZA

ŚWINIA

PIES

KOT

Radiologia

Od 55 dnia

Od 90 dnia

Od 45 dnia

Od 50 dnia

USG

2-3 x między 10 a 35 dniem (I -10-15 dzień; II, III - do 35 dnia) 10 dni -pęcherzyk płodowy[6mm] 15 dzień - 20mm 20 dzień - 30 mm 30 dzień - 40mm 20 - 25 dni - zarodek w pęcherzyku Od 22 dni - praca serca Po 40 dniu - sznur pępowinowy 60 - 70 - płeć

12 dzień - pęcherzyk płodowy 2x7-12mm 20 - 21 dzień - zarodek w pęcherzyku 22 - 30 dzień - zarodek jak C Wielkość płodu do 70 dnia 35 dni - 15 mm [+ brodawki maciczne] 45 dni - 28 mm 55 dni - 48 mm 60-100 - płeć ↑ 120 dni nieosiągalny

Optymalnie 35 - 50 dzień 25 - 40 dzień: Pęcherze płodowe Od 40 dnia: łożyszcza 50 - 100 płody 75 dzień - Kości płaskie

20 -30 dzień: Pęcherze płodowe Po 29 dniach: Bicie serca płodu

Do 20 dnia: pęcherze płodwe: 15 dni - śr 2mm 20 dni - śr 7 mm Badać nie wcześniej niż 28-29 dzień: - pęcherze 15-35 mm; zarodki Od 30 dnia kontury płodu 28 - 35 dni - serce Ok. 40 dnia- ukł. kostny

26-28 dzień od krycia

Badanie ultrasoniczne

Od 50-66 dnia [pewniej od 66 dnia] Płod 224/min owca 55 - 80/min

Od 15 - 25 dnia: tętnica maciczna Od 32 dnia: tętnice pępowinowe Od 40 dnia: serce płodu Tętno płodu (180-200/min) 2x ↑ od tetna matki (90-100/min)

Inne

Od 40 dnia Test odbytniczo brzuszny

Prowokacja horm. 21- 30 dzień po kryciu PG 600 Ruja po 4 - 6 dniach - brak ciąży

KOŃ

KROWA

OWCA

KOZA

ŚWINIA

PIES

KOT

Badanie laboratoryjne

Progesteron ng/ml

Met radioimmunolog. Mleko: 21-24 dzień 0,7 - 2 → - 2 - 11 → + Met ELISA Mleko ↑ 5 Krew ↑ 2

Krew: od 28 dnia: ↑ 2 → +

Surowica: 17 - 24 dzień: ↑ 0,5 → +

Siarczan estronu pg/ml

Mleko od 100 dnia ok. 150 → + brak ciąży → stęż niewykrywalne

Estrogeny ng/ml

Kał od 100 dna Surowica: ↑od 80-90 dnia; max w 200 - 260 dniu : 200 - 400

Kał od 120 dnia 17 α estradiol

Krew: 26-29 lub po 70 dniu: ↑ 0,5 → + Kał: 25-30 lub po 70 dniu

PMSG

Surowica: między 40 - 120 dniem [powtórzyć bad po 8 - 14 dniach]

Odczyn Cuboniego (estrogeny)

W moczu po 120 dniach [z kw siarkowym - fluoryzujące zabarwienie]

Relaksyna

Od 25 dnia, max 40-60 dzień

Białka ostrej fazy

Od 20 dnia; max - 40 dzień

Czynniki ciążowe

PSPB

Krew: od 24 dnia ciąży do 21 dnia po porodzie

bPAG

Krew: od 28 dnia ciąży

EPF

Po 24 godz od zapłodnienia - brak skutecznej diagnostyki

Od 4 godzin po zapłodnieniu [min 3 - 4 żywe prosięta]

KOŃ

KROWA

OWCA

KOZA

ŚWINIA

PIES

KOT

Gęstość śluzu macicznego

Zawartość azotu: 172 mg% → - 746 mg% → + Ciężar właściwy 1,002-1,008 → - 1,010-1,050 → +

Biopsja bł śluz pochwy

Od 30 dnia [lepiej po 40] ilość warstw nabłonka: 5 → + Ok. 12 → -

Od 21 dnia: ilość warstw nabłonka: 2 - 3 → + 4 i ↑ → -

	PSY	KOTY
Długotrwałe blokowanie cyklu (gestageny długo działające)	Octan medroksyprogesteronu im 3 mg/kg co 5 mcy Proligeston s.c. 50 mg/kg; II- po 3 mcach; II po 4 mcach; IV i kolejne co 5 mcy	Octan medroksyprogesteronu im 20-50 mg/kota co 5 mcy (6-12 mg/kg) Proligeston s.c. 100 mg/kg; II- po 3 mcach; II po 4 mcach; IV i kolejne co 5 mcy
Przesunięcie cieczki (gestageny krótko działające)	Octan megestrolu Octan medroksyprogesteronu tabl Podawać od 2 tyg przed spodziewaną rują
Zapobieganie owulacji - tłumienie rui (gestageny krótko działające)	Octan medroksyprogesteronu tabl 5 mg 1 tabl co 2 dni → a po wytłumieniu rui 1 tabl co 2 tyg Octan megestrolu 2mg/kg/dzień przez 7-8 dni → w anoestrus 2mg/kg co tydzień	Octan medroksyprogesteronu tabl 5 mg 2,5- 5 mg/dzień przez 3-4 dni a po wytłumieniu rui 2,5 mg co 1 tyg lub 1 tabl co 2 tyg
PRZERYWANIE CIĄŻY
PROGESTAGENY Po niechcianym kryciu		Octan megestrolu 2,5 mg/kg jednorazowo do 12 godz po pokryciu
Płukanie Vagotylem 2% macicy	Do 1-2 godz po pokryciu
ESTROGENY Zapobieganie implantacji	Mesalin 0,5 ml/ 5kg I - 3 dzień po pokryciu; II- 5; III-7
Wywoływanie poronienia (po ułożyskowaniu)	Po 35 dniu Prostaglandyny, sterydy Nie Bromokryptyna Kabergolina 5 μg/kg przez 8-10 dni lub kabergolina + prostaglandyna od 20 dnia 5 μg/kg + 1 μg/kg co 2 dni przez 10 dni Alisin od 20 dnia	Po 35 dniu Prostaglandyny, sterydy Nie Bromokryptyna Kabergolina 5 μg/kg przez 8-10 dni lub kabergolina + prostaglandyna od 20 dnia 5 μg/kg + 1 μg/kg przez 8-10 dni

---