Kuchnia wg pięciu przemian - to proste! (część I)
Dorota Jakubiak
Przystępując do napisania tego artykułu zastanawiałam się nad jego merytoryczną zawartością tak, aby zawierał on główne założenia odżywiania opartego na pięciu przemianach (pięciu elementach).
Biorąc pod uwagę fakt, że prawdopodobnie zainteresuje on w pierwszej kolejności osoby, które po raz pierwszy stykają się z powyższym systemem, albo coś niecoś słyszały, nie wchodząc jednak w szczegóły - postanowiłam rozbić go na dwie części unikając w ten sposob zbytniego przeładowania treścią.Ale do rzeczy.[Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899 ]
Nasza kultura przyzwyczaiła nas do patrzenia na różne żywnościowe produkty pod kątem ich odżywczej wartości i ilości kalorii. Filozofia pięciu przemian dodaje tutaj dodatkowy element, moim zdaniem fundamentalny: energetyczną naturę produktów i ich przyporządkowanie jednemu z pieciu żywiołów (przynależność do danego żywiołu jest powiązana ściśle ze smakiem danego produktu). Wszystko wokół nas (i my sami) składa się z energii. Taoizm dzieli tę energię na Yang i Yin. Energie te są w nieustannym ruchu, jedna przechodzi w drugą dażąc do utrzymania równowagi. Równowaga tych energii w pożywieniu gwarantuje nam energetyczną równowagę w organizmie. Równowaga to zdrowie. Gdy zostaje ona zaburzona, zaczynamy chorować. Ale wroćmy na chwilę do pojeć Yin - Yang.[Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899 ]
Yang to ciepło, jasność, ekspansja, ruch z dołu do góry i od środka na zewnątrz, rozpraszanie energii. Yin - ciemno, wilgoć, zimno, ruch z góry do dołu i do środka, koncentracja energii tworząca substancję. Yang zawiera w sobie element męski, Yin - jest żeński z natury. Yin i Yang nie są wbrew pozorom sobie przeciwstawne, ich źródlo jest to samo, różnią się natomiast sposobem przejawiania. I tym samym najwyższe Yang będzie zawierać korzeń Yin, i odwrotnie - najwyższe Yin zawiera korzeń Yang. Te dwie energie nigdy nie są statyczne, nieustannie przechodzą jedna w drugą. I to dotyczy zarówno przestrzeni kosmicznej i zewnętrzego świata, jak i naszego organizmu. Tę nieustanną przemianę można zobrazować procesem oddychania (wdech-wydech) czy skurczami i rozkurczami serca. Yin i Yang są także relatywne, czyli wszystko ma swoje odniesienie w stosunku do czegoś.[Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899 ]
Wszystkie żywnościowe produkty możemy umieścić na odcinku o dwóch biegunach. Yin i Yang. I to pozwoli nam na klasyfikację tych produktów w zależności od ich energetycznej natury jako: zimne, ochładzające, neutralne, ciepłe i gorące. Natomiast przynależność danego produktu do jednego z pięciu żywiołów: Drewna, Ognia, Ziemi, Metalu lub Wody wykorzystamy w przygotowaniu potraw, gdyż rządzi tym określony cykl.W naturze wszystko się zmienia zgodnie z następującymi po sobie porami roku: po zimie następuje wiosna, po wiośnie lato, itd. Ten ruch tworzy cykl przemian. I ten cykl dotyczy tzw.kontrolnego obiegu, w którym pięć przemian kontroluje siebie nawzajem. Każdemu żywiołowi przyporządkowane są smak i określone organy:[Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899 ]
Drewno (smak kwaśny) - watroba i woreczek zółciowy[Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899 ]
Ogień (smak gorzki) - serce i jelito cienkie[Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899 ]
Ziemia (smak słodki) - żołądek i śledzion[Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899 ]a[Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899 ]
Metal (smak ostry) - płuca i jelito grube[Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899 ]
Woda (smak słony) - nerki i pęcherz moczowy.[Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899 ]
Wiedzę tę możemy wykorzystać, gdy chcemy wzmocnić dany organ, gdyż element, którym kończymy gotowanie, będzie szczególnie działał na korzyść przyporządkowanemu mu narządowi. I tak , gdy chcemy poprawić funkcjonowanie pęcherza moczowego, kończymy cykl gotowania na elemencie wody, na przykład soląc potrawę pod koniec gotowania. Nie ma natomiast większego znaczenia, od którego elementu zaczniemy gotowanie. Ważna jest kolejność i przejście przez wszystkie żywioły.Tutaj zamyka sie jeden cykl, a my idziemy dalej, jeżeli mamy więcej produktów czy przypraw, zawsze utrzymując kolejność. To bardzo ważne, gdyż kolejność przechodzenia żywiołów jednego w następny symbolizuje odżywczy obieg. W praktyce oznacza to, że każdy z żywiołów ma za zadanie odżywianie ruchu nastepującego po nim, czyli wątroba i woreczek zółciowy odżywiają serce i jelito cienkie, które z kolei powinny odżywiać żołądek i śledzionę, itd.Pamiętajmy o conajmniej[Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899 ] [Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899 ]dwuminutowym[Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899 ] odstępie pomiędzy poszczególnymi składnikami, pozwólmy, aby w ten sposób zaasymilowal się dany smak.Generalnie lepiej jest przejść kilka cykli, niż dodawać od razu wszystkie produkty z danego elementu. Taka potrawa jest zrównoważona energetycznie, zawiera wszystkie smaki i działa odżywczo na wszystkie organy. Po jej spożyciu nie czujemy potrzeby sięgania po dodatkowy pokarm, np. po coś słodkiego.[Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899 ]
Oczywiście nie możemy tutaj zapominać o naturze Yin i Yang naszych produktów. Starajmy sie zrównoważyć i pod tym względem naszą potrawę. Świetnie do ocieplania lub ochładzania potraw nadają się różnego rodzaju zioła i przyprawy. Także odpowiednia obróbka termiczna „yangizuje" dany produkt (grillowanie bezpośrednio nad ogniem, prażenie, pieczenie). Wykorzystujmy do przygotowywania naszych potraw ciepłe, neutralne i ochładzajace produkty raczej, niż gorące i zimne.[Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899 ]
W następnej części znajdziecie dokładny opis wszystkich smaków i przypisanych do nich produktów, a także wyjaśnienie, dlaczego tradycyjne diety odchudzające nie działają.[Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899 ]
Kuchnia wg pieciu przemian - to proste! (czesc II)
Wszystko, co spożywamy, można scharakteryzować z punktu widzenia energetycznej natury danego produktu, oraz smaku, który jest powiązany z okreslonym żywiołem. Ze względu na energetykę dzielimy to, co spożywamy na:
Zimne [Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899 ](np.rabarbar, wodorosty, sól)[Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899 ]
Ochładzajace [Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899 ](np. pomidory, ogórki, cytryny, jogurt)[Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899 ]
Neutralne [Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899 ](np.ziemniaki, oliwa z oliwek, orzechy, mleko krowie)[Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899 ]
Ciepłe [Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899 ](np.świeży imbir,orzechy włoskie, tymianek, rozm[Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899 ]aryn)[Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899 ]
Gorace [Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899 ](np.suszony imbir, pieprz, chili) [Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899 ]
Natomiast smak produktu determinuje jego przynależność do określonego żywiołu. [Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899 ]
Smak kwaśny (żywioł drewna)[Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899 ] - ma naturę ochładzajacą, wiec nie należy z nim przesadzać.Nadmiar tego smaku niekorzystnie wpływa na yang śledziony i żołądka. Warto traktować go jako dodatek do potraw, niz ich głównego komponenta. Typowe kwaśne produkty, takie jak pomidory, kiszone ogórki czy kapusta powinny być równoważone smakiem ostrym i gorzkim.Np.gotując kapuśniak, przygotujmy go na kości wołowej, z dodatkiem cebuli, czosnku, imbiru i pieprzu.[Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899 ]
Smak gorzki (żywiol ognia)[Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899 ] - ciepły, ma naturę rozgrzewającą (jang) , pobudza krążenie i uaktywnia pracę serca. Smak gorzki zimny jest wychładzający i wysuszający. Smak gorzki to przede wszystkim przyprawy (majeranek, tymianek, kurkuma, rozmaryn, estragon, bylica), kasza gryczana, baranina, kakao, kawa, mleko i mięso kozie, ser owczy, herbata czarna i zielona, piwo, wrząca woda, orzechy włoskie. Kasza gryczana, baranina i naturalna kawa gotowana doskonale wpływają na odbudowę energii jang w organizmie[Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899 ]
Smak słodki (żywioł ziemi)[Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899 ] - pod tym pojęciem rozumiemy słodycz naturalną. Nie cukier! Ma on naturę ocieplającą, ożywiająca i wzmacniającą. Produkty słodkie to miód, masło, jaja, marchew, dynia, groch, ziemniaki, słodkie owoce, cynamon, kminek, oliwa z oliwek, orzechy laskowe, ziarno słonecznika, mleko krowie, majonez. Smak słodki zimny jest ochładzający i odświeżający. Wzmacnia jin i dobrze jest go stosować latem. Jedzmy więc owoce mocno dojrzałe i słodkie. Podstawowym pożywieniem wzmacniającym i ogrzewającym o smaku słodkim ciepłym są zupy jarzynowe na kościach wołowych, cielęcych lub indyczych z dodatkiem marchewki , selera, pora, cebuli, czosnku, zieleniny i przypraw ostrych lub, zrównoważone smakowo (zawsze 5 smaków), potrawy duszone mięsno -jarzynowe. [Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899 ]
Smak ostry (żywioł metalu)[Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899 ] - ma naturę rozgrzewającą, porusza i aktywizuje przemiany w organizmie. To ryż, owies, jęczmień, czosnek, cebula, kalafior, chrzan, kapusta, seler, rzodkiew, czarna rzepa, chili, imbir, gałka muszkatułowa, oregano, mięta, dziczyzna, wódka, koniak, whisky. [Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899 ]
Smak slony (zywiol wody)[Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899
] - ma naturę ochładzającą. Wzmacnia i przyśpiesza przyswajanie, ale w nadmiarze niekorzystnie działa na nerki, jelita i krążenie, powoduje problemy z
przemianą materii i otyłość. Smak słony to sól, fasola, soja, ryby morskie, wieprzowina i wędliny, sery pleśniowe, orzeszki ziemne, owoce morza, proszek do pieczenia, zimna woda, czarne grzyby chińskie. Smak słony musi być zawsze właściwie zrównoważony. [Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899
]
Prawidłowo przygotowany posiłek będzie zawierał wszystkie smaki (dodawane po kolei zgodnie z regułą pięciu przemian) i będzie zrównoważony energetycznie. W zależności od pory roku możemy wyjść naprzeciw naszemu zapotrzebowaniu na energię. I tak zimą nasza dieta będzie bardziej rozgrzewająca (Yang), latem - ochładzająca (Yin). Odpowiednie przygotowanie danego produktu może zmienić jego żywioł, np. surowa cebula , przemiana Metalu, po usmażeniu przechodzi w słodką Ziemię. Spotkamy także produkty mające dwa smaki i należące do dwóch żywiołów, jak np. cynamon, jednocześnie słodki i ostry.[Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899 ]
Dlaczego nie mogę schudnąć, chociaż jestem ciągle na diecie? [Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899 ][Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899 ]
Pytanie wydaje się paradoksalne, ale często spotykam osoby (głównie kobiety), które są na permanentnej diecie ciągle walcząc z niechcianymi kilogramami. Ich głównym pożywieniem są surówki, owoce (ale to też wyjątkowo, bo przecież słodycz źle się kojarzy z uzyskaniem szczupłej sylwetki;-), jogurt, kurczak, niewielka ilość pieczywa... Produkty stanowiące podstawę takiej tradycyjnej diety prowadzą do wychłodzenia organizmu powodując tym samym, że nasze narządy gorzej pracują.. Taka dieta jest zdecydowanie przeładowana Yin i sprawia, że przemiana materii ulega spowolnieniu, a nawet zablokowaniu. Stąd prosta droga do chorób i otyłości. Gdy nie dostarczamy wraz z pożywieniem odpowiedniej ilości rozgrzewajacego Yang, jest nam zimno, jesteśmy ciągle głodni i obsesyjnie myślimy o jedzeniu i o następnym posiłku za trzy godziny (zgodnie z wytycznymi naszej diety). Ciągła walka z niechcianymi kilogramami wywołuje w nas poczucie dyskomfortu i poczucie winy. Zrównoważony energetycznie organizm "woła" o jedzenie, gdy zaczyna brakować mu energii. Osłabione surówkową dietą ciało odchudzającej się osoby nieustannie chce jedzenia, jest głodne energii. Po zjedzeniu posiłku, zamiast rozkoszować się przyjemnym ciepłem rozchodzącym się po wnętrzu, czuje tylko dziurę w brzuchu i poczucie pustki. Jeżeli do takiej diety dodamy pitą litrami zimną wode lub napoje z lodówki, możemy wręcz doprowadzić do sparaliżowania pracy żołądka na kilka godzin. Oczywiście nie musimy unikać zimnych czy ochładzajacych pokarmów - po prostu zestawmy je odpowiednio z rozgrzewającymi produktami. W momencie, gdy wiemy, że przyczyną naszej otyłosci jest wychłodzenie organizmu, naturalną kolejnością rzeczy będzie zmiana diety na bardziej rozgrzewająca. Uważajmy tylko, aby nie przesadzić w drugą stronę. Pamietajmy, że zdrowie to równowaga.[Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899 ]
Gotowanie wg pięciu przemian jest naprawdę proste, chociaż na początku może wydawać się skomplikowane. Gdy zaczynamy stosować zasady przygotowywania posilków zgodnie z tym systemem, szybko zauważymy wyrażną zmianę w swoim samopoczuciu już po kilku dniach, i być może ustąpią niektóre z naszych dolegliwości fizycznych. Często słyszę opinie (i sama też to zauważyłam), że posiłki tak przygotowane są smaczniejsze. Ktoś kiedyś powiedział, że gotowanie to pewnego rodzaju alchemia, a kuchnia wg [Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899 ]pięciu przemian może sprawić, że gotowanie stanie się czystą przyjemnością, zwłaszcza, że oferuje nam ona nieskończone możliwości komponowania posiłków i gwarantuje przy tym dobra zabawę.Gdy na co dzień jemy takie zrównoważone smakowo i energetycznie pożywienie, nic sie nie stanie, gdy od czasu do czasu zjemy coś, czego nie zaleca żaden dietetyczny system, np. czekoladę lub tort. [Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899 ]
Na pewno warto zapoznać z literaturą na temat tego systemu odżywiania, a także z założeniami tradycyjnej medycyny chińskiej. Pozwoli to na coraz pełniejszą wiedzę powiązaną z gotowaniem opartym na pięciu przemianach.[Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899 ]
Na koniec pragnę zamieścić kilka przepisów na dania przyrządzone zgodnie z tą filozofią. Mam przy tym nadzieję, że ułatwi to przybliżenie zasad tej kuchni.[Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899 ]
Kasza jaglana na śniadanie [Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899 ]
Do wrzącej wody (O) dodajemy kaszę jaglaną (Z), cukier trzcinowy (Z), następnie cynamon (M), szczyptę soli (W), trochę soku z cytryny (D), kurkumę (O), i na końcu masło (Z). Często mieszamy, bo kasza szybko gęstnieje.Możemy dodać również orzechy i suszone owoce. [Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899 ]
Duszona marchewka [Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899 ]
Do małej ilosci wrzącej wody (O) wrzucamy pokrojoną w kawałki marchewkę (Z), dodajemy pieprz (M), sól (W), posiekaną natkę pietruszki (D), trochę majeranku (O). Gdy marchewka jest wystarczająco miekka, dodajemy masło (Z).[Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899 ]
I dwa przepisy na zupę ściągnięte z książeczki Claude´a Diolosy: [Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899 ]
Zupa jarzynowa[Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899 ]
Podany niżej przykład jest otwarty na wszelkie inne kombinacje składników, należy tylko zachować stosowną kolejność. Zupa oddziaływać będzie zawsze najsilniej na narządy zaliczane do tego żywiołu, na którym zostanie zakończone dodawanie do niej składników. Można też kilkakrotnie przechodzić przez cały cykl pięciu ruchów - to dodatkowo harmonizuje, a zarazem wzmacnia energię zupy. Czas gotowania może być dowolny, byle wszystkie składniki stały się wystarczająco miękkie, jednakże warto zawsze pamiętać, że wraz z jego wydłużaniem dodaje się równocześnie [Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899 ]czi[Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899 ], a wiec jangizuje.[Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899 ]
O - na wrzącą wodę wrzucić nieco majeranku, tymianku, rozmarynu[Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899 ]
Z - suszone grzyby szlachetne, trochę kminku[Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899 ]
Z - pokrojone stosownie do pory roku ziemniaki, buraka ćwikłowego, marchew, korzeń pietruszki[Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899 ]
M - seler, kapustę, pora, cebulę[Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899 ]
W - drobną fasolkę (wcześniej moczoną przez ok. 12 godzin)[Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899 ]
W - (jeśli istnieje potrzeba to dolać trochę zimnej wody) przyprawić sosem sojowym, solą[Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899 ]
D - dodać posiekane natki selera i pietruszki[Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899 ]
O - szczyptę tymianku[Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899 ]
Z - masło do smaku, ewentualnie słodkiej śmietany. [Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899 ]
Zupa cebulowa[Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899 ]
Z - w małej ilości oliwy z oliwek (lub oleju słonecznikowego) łagodnie przyrumienić bardzo dużo krążków cebuli[Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899 ]
Z - dodać różne suszone natki, zioła prowansalskie i inne[Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899 ]
M - trochę pieprzu[Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899 ]
W - wlać dowolną ilość wody i gotować[Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899 ]
W - następnie dodać odrobinę tamari lub sosu sojowego, po czym można już rozlać zupę do misek[Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899 ]
D - do każdej miski nałożyć kromkę przysmażonego chleba lub tosta (może być też w kostkach)[Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899 ]
O - posypać odrobiną tymianku[Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899 ]
Z - zmielonego kminku[Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899 ]
Z - i położyć kawałek żółtego sera.[Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899 ]
Następnie zapiec zupę w piekarniku.[Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899 ]
Przyjemnej nauki i przyjemności w gotowaniu![Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899 ]
Kuchnia Pięciu Przemian
Sposób gotowania według Pięciu Przemian wywodzi się z tradycji chińskiej, lecz nie jest to kuchnia w potocznym tego słowa znaczeniu - zbiór składników i sposobów łączenia ich w potrawach. To raczej sposób myślenia o pożywieniu, zasady, które można wprowadzać w życie przyrządzając i dalekowschodnią potrawę z glonami nori i zwykłą kaszę z warzywami.
Reguły będące podstawą Pięciu Przemian mają swoje korzenie w taoizmie, a ich podstawą jest założenie o nierozerwalnej jedności człowieka i Wszechświata. Przemiany to pewnego rodzaju stadia którym podlegają wszystkie zjawiska na świecie: można im przyporządkować etapy życia ludzkiego, uczucia a także spożywane przez nas pokarmy. Wszystkie Przemiany łączą się w jeden cykl, w którym każdy element jest tak samo istotny, a pozostałe bez niego tworzą niekompletną całość.
W skład tej piątki wchodzą podstawowe elementy - żywioły, którym odpowiadają różne smaki:
Drzewo - smak kwaśny
Ogień - smak gorzki
Ziemia - smak słodki
Metal - smak ostry
Woda - smak słony
Każdy z żywiołów daje początek innemu, łącząc się razem w nierozerwalny łańcuch.
Drzewo spalając się daje Ogień, który z kolei tworzy popiół, dając początek Ziemi. Ziemia zawiera Metal dający początek Wodzie, a ta karmi Drzewo... i obieg się zamyka.
Jakie to ma przełożenie na sztukę kulinarną? Pięć Przemian poucza nas, że istotny jest nie tylko skład potrawy ale także - przede wszystkim - kolejność łączenia ze sobą składników. Każdy z nich przyporządkowany jest do określonego smaku i musi zostać włączony do przyrządzanego dania w odpowiednim porządku. Nie można pominąć żadnego elementu cyklu: jeśli dodajemy składnik o ostrym smaku, z żywiołu Metalu, po nim musi nastąpić składnik słony, przypisywany Wodzie.
Równowaga w przyrządzaniu posiłków odniesie skutek w postaci równowagi i harmonii naszego organizmu.
Pięć smaków
Przy gotowaniu według Pięciu Przemian podstawą jest właściwe zaklasyfikowanie składników potrawy do jednej z pięciu wiążących się z żywiołami kategorii smakowych: kwaśnej, gorzkiej, słodkiej, ostrej lub słonej. Choć w tym podziale pomocne są nasze zmysły, czasem nie sposób rozróżnić dominującego smaku, dlatego warto sięgnąć po specjalne tabele opisujące pokarmy.
Uporządkowanie w ten sposób pożywienia ma znaczenie nie tylko kulinarne. Każdy smak inaczej działa na organizm i jest związany z innymi narządami, pobudzając je do działania.
Smak kwaśny - żywioł Drzewa
Smak ten odpowiada wątrobie, nadmiar kwasu może ją jednak osłabić. Kwaśne produkty to m.in. warzywa kiszone oraz wiele świeżych (sałata zielona, pomidory, natka pietruszki, koperek), kiełki, pszenica a także zrobiona z niej mąka (pieczywo pszenne wiąże się więc z żywiołem Drzewa). Do smaku kwaśnego zaliczają się także wszelkiego rodzaju niedojrzałe owoce oraz przetwory mleczne (kwaśna śmietana, jogurt, kefir, zsiadłe mleko, sery żółte i białe).
Smak gorzki - żywioł Ognia
Łączy się z sercem, nadmiar goryczy osłabia ten narząd. Gorycz ułatwia pozbycie się z organizmu nadmiaru wilgoci, poprawia trawienie. Pożywienie, które łączy się z ogniem to: wrząca woda, żyto i wypieki z mąki żytniej, kasza gryczana, kakao, kawa zbożowa, niektóre warzywa (kapusta czerwona i rzymska, botwina, cykoria, karczochy, endywia), wiele przypraw (majeranek, tymianek, estragon, rozmaryn, kurkuma, szałwia, goryczka, piołun, żeń-szeń) mleko owcze i kozie oraz jego przetwory a także suszone i wędzone owoce.
Smak słodki - żywioł Ziemi
Powiązany ze śledzioną. Słodycz dodaje wigoru i energii, pomaga osiągnąć równowagę pomiędzy ciałem a umysłem. Można ją znaleźć w owocach (ananasach, arbuzach, bananach, czereśniach, daktylach, morelach, brzoskwiniach, grejpfrutach, malinach, figach, rodzynkach, jabłkach, gruszkach, wiśniach i agreście), warzywach (marchewce, cukinii, burakach, dyni, pietruszce, słodkiej papryce, patisonach, szparagach, szpinaku, ziemniakach i ogórkach), grzybach leśnych, a także wielu rodzajach zbóż: grochu, prosie (i sporządzanej z niego kaszy jaglanej), kukurydzy, siemieniu lnianym i sezamie oraz orzechach: laskowych, migdałów i pistacjowych. Słodkim smakiem odznacza się także wiele przypraw, np. anyż, kminek, koper włoski, cynamon i laski wanilii - oraz oliwa z oliwek, oleje roślinne, mleko krowie i uzyskane z niego masło.
Smak ostry - żywioł Metalu
Związany z płucami. Smak ostry działa bardzo ożywczo, rozgrzewa i poprawia ukrwienie, wskazany jest w przypadku nudności i zastojów pokarmu w żołądku. Wiąże się głównie z przyprawami o rozgrzewającym smaku (chili, pieprzem, curry, oregano, imbirem, gorczycą czarną i białą, zielem angielskim, czarnuszką, gałką muszkatołową i goździkami), a także wieloma rodzajami warzyw: cebulą, czosnkiem, papryką o ostrym smaku, chrzanem, brokułami, kapustą białą, włoską i pekińską, kalafiorem, selerem, rzepą, porem i rzodkwią. Zboża odpowiadające temu smakowi to ryż, owies i jęczmień (oraz wyrabiana z niego kasza jęczmienna).
Smak słony - żywioł Wody
Związany z nerkami, podawany w nadmiarze może je osłabić. Sól ma właściwości wiążące płyny. Oprócz minerału - chlorku sodu do żywiołu Wody zaliczają się niektóre rośliny strączkowe (wszystkie odmiany fasoli, bób i soja), orzechy arachidowe i czarne grzyby chińskie a także zimna woda .
Każdy produkt oprócz przypisania do konkretnej Przemiany ma też pewną wartość energetyczną: może wpływać w różnym stopniu chłodząco lub rozgrzewająco. Ten czynnik również należy brać pod uwagę przygotowując potrawy w różnych porach roku.
Ważna sztuka połączeń
Przy gotowaniu według Pięciu Przemian podstawą jest równowaga. Przyrządzając posiłki w myśl tej zasady, powinniśmy unikać składników skrajnie rozgrzewających lub wychładzających. Aby zachować równowagę w organizmie, musimy bazować na produktach o naturze neutralnej, ciepłej lub lekko wychładzającej. W cieplejszych porach roku posiłki powinny być chłodniejsze i na odwrót - zimą muszą rozgrzewać.
Na termiczne właściwości potrawy można wpłynąć nie tylko doborem produktów, lecz także sposobem przyrządzania. Najbardziej neutralna technika to gotowanie w małej ilości wody i tłuszczu. Z kolei pieczenie, prażenie, smażenie i grillowanie nadaje daniu właściwości rozgrzewające, zaś gotowanie w dużej ilości wody czy na parze oraz spożywanie produktów na surowo ochładza je.
Przyrządzając danie według Pięciu Przemian dążymy do tego, żeby zawierało składniki o każdym smaku, z wszystkich żywiołów (wyjątkiem jest przemiana Ziemi, która jest neutralna i nie wymaga równoważenia produktami z innych grup, można więc przyrządzić posiłek tylko ze składników z tego żywiołu). Dodajemy je w następującej kolejności: najpierw pożywienie Wody, potem Drzewa, Ognia, Ziemi, Metalu i znów Wody. Można też zacząć dodawanie składników od potrawy innego żywiołu, należy jednak zawsze przestrzegać kolejności Przemian. Im więcej razy przejdziemy krąg żywiołów, tym nasza potrawa będzie miała w sobie więcej energii, będzie bardziej sycąca i pożywna. Pamiętajmy, że zanim dodamy składnik z następnej przemiany, musimy potrawę dokładnie zamieszać i odczekać chwilę.
Przy przyrządzaniu potraw bardzo istotne jest, jaki produkt dodamy jako ostatni - jego natura będzie miała wpływ na charakter całego dania. Kończąc potrawy składnikiem z określonej przemiany, kierujemy energię do narządu, który najbardziej jej potrzebuje.
Korzyści z Pięciu Przemian
Gotowanie według Pięciu Przemian sprawia nie tylko, że jedzenie jest smaczniejsze, ale przede wszystkim o wiele zdrowsze i lepiej przyswajalne przez organizm. Konieczność przestrzegania kolejności dodawania składników zmienia podejście do przyrządzania potraw. Sztuka kulinarna staje się naprawdę sztuką, opartą na refleksji i świadomym wyborze, nie zaś bezmyślnym wrzucaniem do garnka pierwszych lepszych produktów.
Posiłki przyrządzone w ten sposób dostarczają mnóstwa energii i sprawiają, że mamy dużo sił i chęci do życia. Jednocześnie sposób ich przyrządzania sprawia, że są lżej strawne od tradycyjnych. Z kolei dostarczenie organizmowi kompletu potrzebnych mu składników sprawia, że nie odczuwamy chęci na podjadanie między posiłkami, co ułatwia nam osiągnięcie zdrowej wagi.