LEKCJA 9: Uczenie się, a studiowanie
a) Realia studiowania
Specyfika studiów wyższych powinna polegać na tym, że student sam wytycza swój rozwój, uczy się samodzielnego myślenia, pracuje także nad swoim charakterem, samodzielnie znajduje potrzebne mu materiały, potrafi oddzielać treści istotne od mniej istotnych. Nauczyciel zaś to osoba, która stoi jakby z boku, ukierunkowując rozwój intelektualny i osobowościowy studenta. Sam termin studiowanie wykracza poza znaczenie słowa uczyć się czyli „zdobywać, przyswajać wiedzę” i oznacza „analizować, dogłębnie poznawać”.
W praktyce wygląda to nieco inaczej. Czas studiów, to okres trwający zwykle 3-5 lat. Siłą rzeczy, jest to czas, w którym człowiek dojrzewa i kształtuje swój charakter; podejmuje decyzje i bierze za nie odpowiedzialność. Takie też są realia studiowania - sam musisz pilnować swoich spraw, począwszy od wyrobienia sobie karty do biblioteki, wykupienia biletu, na wynajęciu mieszkania, znalezieniu pracy czy praktyk, przejściu na następny rok, kończąc. Nauczyciele akademiccy bezpośrednio będą odgrywali w procesie twojego studiowania niewielką rolę. Statystyczny student nie ma zbyt częstego kontaktu z prowadzącymi - poza obecnością na ćwiczeniach i wykładach. Oczywiście nikt nie odmówi ci pomocy w wyjaśnieniu niezrozumiałych zagadnień, udzieleniu wskazówek przy pisaniu pracy czy podaniu dodatkowej literatury, ale to ty musisz o to zadbać i wyjść z inicjatywą. Musisz jednak przygotować się na to, że stosunek nauczyciel - uczeń, jaki obowiązywał w gimnazjum czy szkole średniej, odznaczający się niejednokrotnie bliskim i osobistym kontaktem, zostanie zastąpiony układem wykładowca - student o charakterze raczej bezosobowym.
I tu docieramy do podstawowej rzeczy, którą musisz zapamiętać. Gdy rozpoczynasz studia musisz zdać sobie sprawę z faktu, że nikt nie będzie kierował twoją nauką, tak jak to miało miejsce na poprzednich etapach edukacji. Teraz to ty jesteś odpowiedzialny za swój proces uczenia się.
Ponadto student, który zaczyna naukę na uczelni, musi przejść trudny proces adaptacji do środowiska akademickiego. Proces ten wiąże się z wieloma zmianami na różnych płaszczyznach (nowa szkoła, zmiana miejsca zamieszkania, konieczność podjęcia pracy, nowi nauczyciele i znajomi). Czasem konfrontacja wyobrażeń z zastałymi realiami może wywołać pewnego rodzaju szok i zagubienie. Musisz zaakceptować i zapoznać się ze specyfiką organizacji procesu dydaktycznego na wyższych studiach - nowe przedmioty, nowe treści dydaktyczne, nowi wykładowcy i nowe oczekiwania, nowe metody i formy nauczania (wykład, ćwiczenia, konwersatoria, laboratoria, seminaria). Tu obowiązują także inne kryteria oceniania niż w szkole średniej, gdzie siłą rzeczy oceniano także twoje cechy osobowe czy postępy w nauce. Na studiach kryteria te są ograniczone właściwie tylko do wskaźników wiedzy mierzonych wynikami egzaminów i kolokwiów.
Konieczne jest zatem, abyś nastawił się pozytywnie się na wszystkie zmiany, które cię czekają. Przede wszystkim jednak, zastanów się i sam sobie odpowiedz na następujące pytania: Jakie mam w swoim życiu priorytety? Co chcę osiągnąć? Po co się uczę? Czego tak naprawdę powinienem się uczyć? Czy wiem, jak mam się uczyć?
Oto kilka pomocnych wskazówek odnośnie realiów studiowania:
Wytycz cel - musisz uświadomić sobie cel swojej nauki. Gdy będziesz wiedział, czego oczekujesz i do czego dążysz i jakimi drogami zamierzasz to osiągnąć, wzmocnisz swoją motywację, a przez to zmobilizujesz się do działania i nauki.
Sam zadbaj o swoje interesy - Uczelnia wyższa funkcjonuje jak instytucja, musisz dostosować się do obowiązujących przepisów, regulaminów i ustaleń i pamiętać o różnych terminach (terminy zaliczeń, egzaminów, sesji poprawkowych, składania indeksów, podań itp. - raczej nikt ci o tych rzeczach nie będzie przypominał, dlatego sam musisz dowiedzieć się co i jak funkcjonuje i dbać o swoje sprawy).
Nie czekaj na polecenia. Nie możesz czekać na polecenia innych osób, szczególnie wykładowców - nikt nie będzie dokładnie mówił ci czego, do której strony i na kiedy (zwłaszcza w kontekście planowania nauki do egzaminów) masz się nauczyć, ani gdzie zdobyć daną książkę. Powinieneś sam wykazywać inicjatywę, co przyniesie ci najlepsze efekty.
Planuj swój czas i naukę - Dobre zaplanowanie czasu oraz nauki (co jest rzeczą niezbędną na studiach) zaowocuje tym, że będziesz miał więcej czasu, będziesz się systematycznie uczył, zdążysz wszystko wykonać w terminie i o niczym nie zapomnisz.
Znajdź metodę uczenia się. Wypracuj swoją własną metodę nauki. Ilość materiału, którą będziesz musiał przyswoić (niezależnie od studiowanego kierunku), sprawi, że niezbędna będzie umiejętność szybkiego i skutecznego czytania, a także opanowanie sztuki robienia notatek.
Zadbaj o materiały - Nauka na studiach wyższych polega na samodzielnym zdobywaniu materiałów. Zwykle na początku semestru otrzymasz długą listę z literaturą przedmiotu i polecenie opanowania ich do egzaminu je przeczytać. Zapisz się do kilku bibliotek, szperaj w antykwariatach i szukaj w Internecie. Musisz także nauczyć się oceniać samodzielnie przydatność materiałów i celowość ich poznania.
Kontakt z nauczycielami. Nie ma on takiej formy jak np. w szkole średniej, ale wykładowcy są dostępni np. podczas dyżurów.
Pytaj! Jeśli masz jakieś wątpliwości lub czegoś nie zrozumiałeś - nie bój się pytać. Na ogół prowadzący lubią pytania, zadawane im przez studentów, ponieważ w tym przejawia się ich zaangażowanie w przyswajane zagadnienia. Nie wstydź się innych studentów, bywa tak, że jeśli ty czegoś nie zrozumiesz, nie zrozumieli tego także i inni, tylko po prostu nie mają odwagi zapytać.
Systematyczność w uczeniu się - To klucz do sukcesu na studiach. Żeby jak najwięcej skorzystać z nauki, musisz nałożyć na siebie dyscyplinę. Już na początku semestru podziel materiał który musisz opanować, wyznacz sobie terminy i konsekwentnie ich przestrzegaj. Inaczej ilość materiału, który pozostał ci do nauki tuż przed sesją, przytłoczy cię i nie zdasz, albo będziesz się uczył powierzchownie „aby zdać”, ale po trzech dniach niczego nie będziesz pamiętać.
Korzystaj z oferowanych możliwości - Zapoznaj się z ofertą, jaką ma dla studentów twoja uczelnia czy wydział. Czasem są to możliwości wyjazdów, wymiany studenckiej, szkoleń, praktyk czy wolontariatu. Nie bój się podejmowania nowych wyzwań - zdobędziesz cenne doświadczenie i poznasz nowych ludzi.
Nawiązuj znajomości i przyjaźnie - Środowisko studenckie to niemal naturalna przestrzeń rodzenia się więzi ludzkich. Często przyjaźnie zawiązywane na studiach trwają przez resztę życia. Ponadto zawsze będziesz miał z kim porozmawiać, wyjść do kina czy na imprezę. Nie będziesz miał także problemu ze zdobyciem notatek czy lektur.
Studiowania trzeba i można się nauczyć. Musisz odnaleźć się w nowej sytuacji. Dobrze jest wypracować sobie swój własny system studiowania, dostosowany do swoich możliwości, polegający na dobrej organizacji czasu i nauki.
A przede wszystkim musisz uświadomić sobie, że uczysz się nie dla rodziców, ocen ale wyłącznie dla siebie!
b) Skuteczne czytanie
Niezależnie od tego jaki kierunek studiujesz, jaką masz osobowość i co planujesz robić w przyszłości, powinieneś wypracować sobie swój własny sposób na przyswajanie wiedzy, taki, który będzie ci najbardziej odpowiadał.
Podstawą zdobywania wiedzy na studiach jest czytanie. Musisz przyswoić sobie informacje zawarte w ogromnej ilości różnorakich tekstów: podręczników, lektur, skryptów, czasopism, notatek z zajęć czy z wykładów. Studiując, w krótkim czasie przekonasz się, że metoda uczenia się, polegająca na czytaniu wszystkiego od deski do deski nie sprawdzi się, i to niekoniecznie z braku chęci - po prostu nie będziesz miał dostatecznie dużo czasu na taki sposób nauki. Oczywiście będą także takie teksty, w które będziesz musiał się wczytać bardzo dokładnie, żeby je dogłębnie przeanalizować, np. na studiach filologicznych (choć i tu oczywiście nie wszystkie), generalnie jednak musisz uświadomić sobie, nie należy czytać wszystkiego bardzo dokładnie, tylko skutecznie.
Zapamiętaj! Każdy, kto chce odnosić sukces na studiach, jak również w pracy zawodowej musi posiadać umiejętność efektywnego czytania. Aby zdołać opanować obowiązujący materiał, najważniejsza jest systematyczność oraz wypracowanie sobie odpowiedniej metody nauki. Przed sobą masz książkę, którą musisz przeczytać i przyswoić sobie jej treść. Od czego zatem należy zacząć, aby zrobić to skutecznie? Poniżej zostanie zaprezentowana metoda, składająca się z pięciu etapów, która przynosi bardzo dobre efekty.
Etap I - Orientacja w całości
Warto, przed rozpoczęciem właściwej pracy nad książką, rozeznać się w całości. Zacznij od następujących czynności:
Zapoznaj się ze spisem treści, będziesz wstępnie wiedział jakich zagadnień dotyczy książka oraz jak jest zbudowana.
Dokładnie przeczytaj wstęp (staraj się wybierać te wydania danej książki, które posiadają wstęp o charakterze badawczo-naukowym, pisanym przez znawców w danej dziedzinie). To pozwoli ci dowiedzieć się, w jakim celu powstała książka, i, wstępnie, co zawiera. Ponadto lepiej zrozumiesz jej temat i treść - już na początku będziesz wiedział, na co zwracać uwagę. Jeśli po zapoznaniu się ze spisem treści i wstępem uznasz, że nie znajdziesz w danej książce informacji, które są ci potrzebne - nie będziesz tracił czasu na dalsze jej czytanie.
Jeśli na końcu rozdziałów książki czy artykułu zamieszczone są krótkie podsumowania, to przeczytaj je jako pierwsze.
Warto także zrobić krótki przegląd treści książki - przekartkować ją, czytając tytuły, wytłuszczone zdania i terminy, ze szczególnym zwróceniem uwagi na rysunki, ilustracje i tabele.
Etap II Zadaj właściwe pytania
Zanim zaczniesz czytać, zastanów się, jakie informacje najbardziej cię interesują.
Jeśli musisz znaleźć odpowiedź na konkretne pytanie, to zaznacz koniecznie, gdzie w tekście znajduje się odpowiedni fragment. W przypadku, gdy masz za zadanie po prostu zapoznać się z treścią danej książki, dobrze jest zadać sobie wcześniej podstawowe pytania: Kto? Co? Kiedy? Gdzie? Jak? Dlaczego? i w trakcie czytania skupiać się na znalezieni na nie odpowiedzi.
Wcześniejsze postawienie sobie pytań wpłynie korzystnie na:
Koncentrację - skupiasz się na określonym celu, który chcesz osiągnąć, jednocześnie podnosisz swoją efektywność (uczysz się tego, co jest ci potrzebne)
Przygotowanie do egzaminów - pracując z pytaniami masz opracowane dane zagadnienia, które prawdopodobnie pojawią się na egzaminie.
Etap III Lektura
Zajmij odpowiednią pozycję - usiądź wygodnie na w miarę twardym krześle (nie w fotelu czy na kanapie - unikniesz efektu rozleniwienia) z oparciem, obie stopy postaw na podłodze. Czytany tekst umieść w odległości około 50 centymetrów od swoich oczu, tak aby widzieć wyraźnie całą stronę.
Możesz wypróbować taką technikę czytania: przesuwaj palcem wskazującym z góry na dół strony, środkiem strony podążając wzrokiem w ślad za palcem; musisz patrzeć w miejsce tuż nad czubkiem palca. Palec przesuwaj z taką szybkością, żebyś nie miał czasu zatrzymywać się przy pojedynczym słowie (ale dostosowaną do swoich możliwości).
Jeśli trochę poćwiczysz będziesz zdumiony rezultatami tej metody - jeśli tylko wiesz, czego masz szukać tekście (właściwe postawienie pytań, odnalezienie myśli przewodniej), możesz szybko i skutecznie opanować odpowiedni materiał.
Narzuć sobie maksymalne tempo czytania - nie czytaj wolno i uważnie.
Staraj się wychwycić główne myśli tekstu - musisz mieć świadomość, co w danym akapicie, stronie czy rozdziale jest najistotniejsze i jakiej myśli dotyczy. Unikniesz czytania wielu zbędnych informacji i zaoszczędzisz czas.
Podkreślaj i zaznaczaj (najlepiej markerem) kluczowe treści, pod warunkiem że książka jest twoją własnością, a nie biblioteki. Nie podkreślaj zbyt wiele - tylko to, co najważniejsze.
Czytaj aktywnie - podtrzymuj swoją uwagę na tym, co czytasz, staraj się nie rozpraszać. Cały czas skupiaj się na myśli, że to, co właśnie czytasz chcesz zapamiętać.
Dokładnie studiuj tabele i rysunki (zwłaszcza, jeśli jesteś wzrokowcem) - to bardzo istotne, ponieważ wnoszą zazwyczaj więcej treści niż słowa.
Etap IV Przyswajanie treści
Wyrażaj treści swoimi słowami - po przeczytaniu określonego materiału przerwij na chwilę i opowiedz na głos własnymi słowami, co autor chciał przez to przekazać. Ma to na celu maksymalne nastawienie pamięci na zapamiętanie. Ponadto chcąc coś opowiedzieć, musisz to najpierw dobrze zrozumieć. W ten sposób przetworzysz wiedzę, utrwalisz w swojej pamięci i sprawisz, że będzie ci łatwo ją odtworzyć i zastosować.
Rob notatki - jeśli już przeczytasz i przyswoisz dany fragment materiału - zanotuj to, stosując taką formę robienia notatek, która ci najbardziej odpowiada. Możesz także posłużyć się pytaniami, które postawiłeś sobie na początku lektury, a notatki sporządź w formie odpowiedzi na nie.
Sporządzaj notatki na bieżąco - zaoszczędzisz w ten sposób dużo czasu. Dobrym sposobem jest (jeśli dysponujesz własnym egzemplarzem książki) robienie notatek na marginesie. Czasem wystarczy jedno zdanie, zawierające główną myśl lub nawet jedno słowo. Robienie dobrych notatek wymaga zrozumienia przyswajanych treści, a to z kolei powoduje, że lepiej zapamiętasz czytany tekst. Poza tym masz dobry materiał do powtórek.
Etap V Powtarzanie materiału
Właściwe powtarzanie materiału jest bardzo ważne - ma wpływ na to, co i ile zapamiętasz. Nie polega ono na tym, żeby wszystko czytać od początku, a im więcej razy tym lepiej - to naprawdę tylko strata czasu.
Podstawą powtarzania ze zrozumieniem jest właściwa koncentracja i nastawienie się na myślenie, a nie żmudne i bezsensowne wkuwanie kolejnych zdań i regułek.
Powtarzanie materiału należy odpowiednio zaplanować. Nie warto też jednorazowo starać się zapamiętać jak najwięcej materiału, ponieważ umysł po prostu nie zdoła tego przyswoić. Stwierdzono, poprzez przeprowadzanie doświadczeń na grupach studentów, że najlepsze efekty daje robienie powtórek w 2., 8. i 30. dniu po przyswojeniu materiału. Oczywiście, jeśli solidnie wykonałeś cztery pierwsze etapy (przegląd, postawienie właściwych pytań, czytanie, przyswajanie), to powtarzanie nie zajmie ci zbyt wiele czasu, a wiedza, którą opanowałeś - pozostanie na długo w twojej pamięci.
Pamiętaj! Kluczem do sukcesu jest regularne przeprowadzanie powtórzeń materiału, a nie powtarzanie wszystkiego na krótko przed egzaminem.
Zapamiętać: Nie chodzi o to ile się uczysz, ale jak. Bardziej liczy się odpowiednie zaplanowanie czasu i jakość jego wykorzystania niż ilość, jaką poświęcasz na naukę. Opłaca się, zwłaszcza rozpoczynając studia, zmienić swoje nawyki związane z uczeniem się. Zamiast tradycyjnego wkuwania materiału, które kojarzy się z regułą ZZZ (zakuć, zaliczyć, zapomnieć), należy znaleźć dla siebie odpowiedni i skuteczny sposób uczenia się, a na efekty nie trzeba będzie zbyt długo czekać.
Ciekawostka: Odpowiednie planowanie powtarzania materiału jest bardzo ważne. Zaobserwowano, że powtarzając określoną dawkę materiału:
24 razy w ciągu 1 dnia zapamiętujemy około 40%
12 razy w ciągu 2 dni zapamiętujemy około 50%
8 razy w ciągu 3 dni zapamiętujemy około 60%
6 razy w ciągu 4 dni zapamiętujemy około 70%
4 razy w ciągu 6 dni zapamiętujemy około 80%
2 razy w ciągu 12 dni zapamiętujemy około 90%
5