Umowa-zlecenie jest umową cywilnoprawną. Oznacza to, że regulują ją przepisy kodeksu cywilnego, a nie kodeksu pracy. Różnica jest olbrzymia. Będąc zatrudnionym na podstawie umowy o pracę, pracownik ma prawo do urlopu i innych świadczeń. Podstawowe różnice zaprezentowane są w tabeli. O szczegółowych informacjach prawnych dotyczących umowy-zlecenia przeczytać można w artykule Umowa-zlecenie w serwisie VAT.pl.

 

	Umowa o pracę	Umowa-zlecenie
Wypowiedzenie	Przysługuje; jego długość zależy od rodzaju umowy, a w przypadku umowy na czas nieokreślony - od stażu pracy	Zlecający może wypowiedzieć umowę w każdym czasie, jednak powinien on zwrócić zleceniobiorcy poniesione wydatki, umowa może wprowadzać okres wypowiedzenia
Odprawa	Przysługuje jeżeli rozwiązanie stosunku pracy następuje z przyczyn niedotyczących pracownika (zwolnienia grupowe)	Nie przysługuje

Umowa-zlecenie uważana jest za elastyczniejszą od umowy o pracę. Jest ona szczególnie korzystna dla studentów i osób uczących się, a także dla pracodawcy, który decyduje się na ich zatrudnienie. Korzyści dla tych pierwszych są takie, że nie odprowadza się od ich wynagrodzenia składek na ubezpieczenia społeczne. Z kolei pracodawca nie musi ich płacić, a co za tym idzie - ma niższe koszty zatrudnienia.

	Umowa o pracę	Umowa-zlecenie
Wynagrodzenie minimalne	Ma zastosowanie jeżeli pracownik jest zatrudniony w pełnym wymiarze czasu pracy	Nie ma zastosowania. Wynagrodzenie z tytułu umowy-zlecenie może być niższe od minimalnego
Urlop chorobowy	Przysługuje	Brak, siła wyższa może wpływać na warunki wykonania zlecenia
Zasiłek chorobowy	Pracownik nabywa prawo do zasiłku po upływie 30 dni nieprzerwanego ubezpieczenia chorobowego	Przysługuje, jeżeli zleceniobiorca przystąpi do ubezpieczenia chorobowego dobrowolnie
Zasiłek macierzyński	Przysługuje w wysokości 100 % wynagrodzenia	Przysługuje, ale tylko w przypadku dobrowolnego opłacania przez zleceniobiorcę ubezpieczenia chorobowego
Zasiłek rehabilitacyjny	Przysługuje	Przysługuje, ale tylko w przypadku dobrowolnego opłacania przez zleceniobiorcę ubezpieczenia chorobowego
BHP - w zakładzie pracy	Pracodawca ma obowiązek zapewnić bezpieczne i higieniczne warunki pracy	Pracodawca ma obowiązek zapewnić bezpieczne i higieniczne warunki pracy ale tylko w przypadku, gdy zleceniobiorca wykonuje zlecenie w zakładzie pracy
Urlop macierzyński/ tacierzyński	Pracownikowi zatrudnionemu na podstawie umowy o pracę przysługuje urlop macierzyński	Umowa-zlecenie nie uprawnia do skorzystania z urlopu macierzyńskiego
Urlop bezpłatny	Pracodawca może udzielić bezpłatnego urlopu na pisemny wniosek pracownika. Pracownik nadal podlega ubezpieczeniu społecznemu	Pracodawca może udzielić na pisemny wniosek pracownika. Pracownik nadal podlega ubezpieczeniu społecznemu
Dni na poszukiwanie pracy	Pracownik ma prawo do wykorzystania dni wolnych na poszukiwanie pracy tylko gdy rozwiązuje się z nim umowę za co najmniej dwutygodniowym wypowiedzeniem	Nie przysługuje pracownikowi zatrudnionemu na podstawie umowy- zlecenia
Miejsce wykonywania	W zakładzie pracy, bądź miejscu wskazanym przez pracodawcę	Pracownik nie musi wykonywać obowiązków w określonym przez pracodawcę miejscu i czasie
ZFŚS	Pracodawcy nie mają obowiązku tworzyć zakładowych funduszów socjalnych	Pracodawcy nie mają obowiązku tworzyć zakładowych funduszów socjalnych

 

Określenie statusu prawnego

Przy obliczeniach wynagrodzenia netto umowy-zlecenia należy uwzględnić szereg czynników. Przede wszystkim pracownik musi znać swoją sytuację prawną. Jeżeli np. jest studentem, uczniem/słuchaczem szkoły ponadgimnazjalnej (w tym policealnej) i nie ukończył 26 roku życia to nie odprowadza się za niego żadnych składek ZUS. W przypadku szkoły policealnej uczeń musi pamiętać, że oprócz statusu, Zakład Ubezpieczeń Społecznych będzie sprawdzać jego frekwencję na zajęciach. Musi ona wynosić minimum 51%. Jeżeli będzie niższa, to ZUS wyegzekwuje od ucznia składki.

Równie istotne jest określenie, jakie pracownik będzie miał koszty uzyskania przychodu - 20% czy 50%. Oczywiście, o wiele korzystniej z punktu widzenia pracownika, jest mieć wyższe koszty, ale nie każdy ma do tego prawo. Przede wszystkim trzeba mieć dowody na ponoszenie wyższych kosztów. Możliwe jest stosowanie kosztów podwyższonych 50%, o ile przy zleceniu występuje rozporządzanie prawami autorskimi lub innymi wartościami niematerialnymi i prawnymi, a na stosowanie takich kosztów wskazuje umowa łącząca strony, np. umowa z dziennikarzami, autorami, itd.

Jak obliczyć składki ZUS i inne?

Kwotę składek, które odejmuje się od pensji brutto, teoretycznie opłaca pracownik. Jednak to pracodawca ma obowiązek obliczenia wszystkich składek i ich terminowej zapłaty do ZUS i US. Spójrzmy na składki opłacane "przez pracownika" i sposób ich obliczania (w rzeczywistości wszystkich opłat dokonuje pracodawca, pracownik nie musi się o nic martwić). W przykładzie przyjęto, że wynagrodzenie pracownika wynosi 2000 zł brutto.

Ubezpieczenia społeczne:

• emerytalne 9,76% x 2000 zł = 195,20 zł

• rentowe 1,5% x 2000 zł = 30 zł

• chorobowe 2,45% x 2000 zł = 49 zł

 
Składki na ubezpieczenia społeczne (jakie płaci pracownik) to suma obliczonych kwot: 195,20 zł + 30 zł + 49 zł = 274,20 zł.

Koszty uzyskania przychodu

Koszty uzyskania przychodu w umowie-zleceniu zajmują ważną pozycję. Przede wszystkim pomniejszają one podstawę do opodatkowania podatkiem dochodowym. Im wyższe koszty, tym niższy podatek. W tym wypadku pracownik ma prawo do odliczenia 20% kosztów uzyskania przychodu. Np. gdyby był dziennikarzem, miałby prawo do 50%.  W celu obliczenia kosztów uzyskania przychodów od kwoty brutto należy odjąć sumę składek na ubezpieczenia społeczne:

2000 zł - 274,20 zł = 1725,80 zł.

Zatem 1725,80  zł* 0,2 = 345,16 zł. Wynik to koszty uzyskania przychodu.

Składka zdrowotna

Podstawą do obliczenia ubezpieczenia zdrowotnego jest kwota brutto pomniejszona o sumę składek do ZUS (274,2 zł), czyli 1725,8 zł. Składka na ubezpieczenie zdrowotne pomniejsza podstawę do opodatkowania podatkiem dochodowym. Oblicza się ją dwa razy:

 

• pierwszy raz po to by obliczyć kwotę, jaką należy wpłacić do ZUS-u według stawki 9%,

• drugi raz po to, by obliczyć kwotę, o którą pomniejszy się zaliczkę na podatek dochodowy według stawki 7,75%.

Obliczenie składki zdrowotnej:

• składka zdrowotna wpłacana do ZUS-u: 1725,80 x 9% = 155,36 zł,

• kwota, o którą pomniejszamy zaliczkę na podatek: 1725,80 x 7,75% = 133,74 zł - wynik zaokrąglamy do pełnych złotych, zatem wyniesie on 134 zł.

Obliczenie zaliczki na podatek dochodowy

Podstawą jest dochód pomniejszony o koszty uzyskania przychodu zaokrąglony do pełnych złotych, czyli:

1725,8 - 345,16 zł = 1381 zł.

Zaliczka na podatek dochodowy wynosi 1381 zł x 18% = 248,58 zł. Wynik jest całą potrąconą zaliczką. Od tej kwoty odejmujemy składkę zdrowotną odliczoną, o którą pomniejszamy zaliczkę na podatek (7,75% x 1725,8 zł), czyli:

248,58 - 134 zł = 114,58 zł (po zaokrągleniu 115 zł). Wynik jest zaliczką wpłaconą do Urzędu Skarbowego.

Obliczenie pensji netto

W tym momencie obliczenie pensji netto jest już proste. Zbieramy i sumujemy dane z wcześniejszych rachunków, czyli:

 

• składkę na ZUS - 274,2 zł

• składkę zdrowotną pobraną -  155,32 zł

• zaliczkę podatku wpłaconą do ZUS - 115 zł

Suma: 274,2 zł + 155,32 zł + 115 zł = 544,52 zł.

Następnie od kwoty wynagrodzenia brutto odejmujemy sumę pobranych składek:

2000 zł - 544,52 = 1455,48 zł.

Podany wynik jest wynagrodzeniem netto, czyli na rękę, pracownika zatrudnionego na umowę-zlecenie przy założeniu, że jest płatnikiem składek do ZUS i na ubezpieczenie zdrowotne.

 

Obliczenie wynagrodzenia netto - umowa-zlecenie
wynagrodzenie brutto		2 000,00 zł
Obliczenie składki ZUS		274,20 zł
emerytalne		195,20 zł
rentowe		30,00 zł
chorobowe		49,00 zł
Koszty uzyskania przychodu	20,00%	345,16 zł
Podstawa do ubezpieczenia zdrowotnego		1 725,80 zł
Zdrowotne odliczone	9,00%	155,32 zł
Zdrowotne nieodliczone	7,75%	133,75 zł
Zdrowotne pobrane	1,25%	21,57 zł
Zaliczka na podatek
Stawka podatku	18,00%
Podstawa	1 380,64 zł
Pobrana zaliczka	248,52 zł
Zaliczka wpłacona do US	115 zł
WYNAGRODZENIE NETTO	1 455,48 zł

A co w przypadku studentów?

W przypadku studenta, ucznia szkoły ponadgimnazjalnej, ponadpodstawowej oraz gimnazujum, przy umowe-zlecenie nie pobiera się składki na ZUS i ubezpieczenie zdrowotne. Najpierw obliczamy koszty uzyskania przychodów. Podstawą będzie wynagrodzenie brutto, ponieważ nie odejmuje się wspomnianych wcześniej składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne:

2000 zł x 20% = 400 zł

Ponieważ student lub osoba ucząca się nie opłaca również ubezpieczenia zdrowotnego, to podstawą do opodatkowania będzie wynagrodzenie brutto pomniejszone o koszty uzyskania przychodu:

2000 zł - 400 zł = 1600 zł.

Następnie obliczamy podatek:

1600 zł x 18% = 288 zł.

By otrzymać pensję netto wynagrodzenia studenta lub osoby uczacej się, wystarczy od wynagrodzenia brutto odjąć podatek, czyli:

2000 zł - 288 zł = 1712 zł.

Otrzymana kwota jest wynagrodzeniem netto, czyli na rękę - dokładnie taką sumę powinien otrzymać student lub osoba ucząca się za wykonane zlecenie.

---