INDYWIDUALNY PROGRAM ZAJĘĆ
KOREKCYJNO-KOMPENSACYJNYCH
Opracowała: Marcelina Chorabik - Grześ
(nauczyciel zintegrowanej edukacji wczesnoszkolnej, oligofrenopedagog, terapeuta pedagogiczny)
DIAGNOZA DZIECKA:
Dziewczynka z upośledzieniem umysłowym w stopniu lekkim. Porażenie kończyn dolnych obustronne (porusza się na wózku).
Dziecko obecnie uczęszcza do trzeciej klasy szkoły podstawowej.
Wszystkie funkcje intelektualne odpowiedzialne za powodzenie w nauce szkolnej: sprawność logicznego myślenia, pamięć, percepcja wzrokowa, percepcja słuchowa, koordynacja wzrokowo-ruchowa i sprawność manualna są poważnie opóźnione w stosunku do wieku życia dziecka.
W chwili obecnej uczennica jest pozytywnie zmotywowana do zajęć.
I. Ćwiczenia wprowadzające - terapeutyczne:
Prowadzenie rozmów z dzieckiem.
Oglądanie filmów, przeźroczy.
Słuchanie bajek, opowiadań, wierszy.
Malowanie (stosowanie różnych technik).
Lepienie z plasteliny, gliny, modeliny.
Zabawy muzyczno-ruchowe.
Wyliczanki, zabawy paluszkowe.
Dzięcięce masażyki.
Pusy.
II. Ćwiczenia korekcyjne.
Usprawnianie percepcji wzrokowej:
Ćwiczenia na materiale obrazkowym:
1. Rozpoznawanie przedmiotów na obrazkach:
loteryjki obrazkowe,
domina obrazkowe,
odpoznawanie obrazków opisanych słownie,
dobieranie par obrazków (identycznych), np. gra w Piotrusia, memory.
2. Układanie według zasady podobieństw:
wyszukiwanie różnic,
wyszukiwanie podobieństw,
„Dobieramy liście”,
„Co do czego pasuje”,
dobieranie obrazka do jego schematu,
„Kto zmienił miejsce”,
„Co zostało schowane”.
3. Rozpoznawanie czynności i rozumienie sytuacji przedstawionej na
obrazku:
dobieranie obrazków z przedstawioną czynnością,
nazywanie czynności,
wyszukawanie obrazków przedstawiających czynności,
demonstrowanie ruchem czynności przedstawionej na obrazku,
odgadywanie czynności przedstawionej ruchem,
wyszukiwanie obrazków opisanych słownie.
4. Rozpoznawanie przebiegu zdarzeń przedstawionych na obrazkach:
porządkowanie historyjek obrazkowych,
dobieranie obrazków do podanego napisu,
dobieranie „dobrych” i „złych” obrazków do podanego opisu,
opowiadanie historyjki przedstawionej na obrazku.
5. Składanie całości z części:
składanie obrazka z części (początkowo rozcinanego w obecności dziecka; najpierw dziecko układa na wzorze, potem według wzoru, na końcu bez wzoru),
dopasowywanie połówek obrazków,
dobieranie części do całości,
uzupełnianie części twarzy prezentowanej na planszy,
układanie postaci ludzkiej z części,
dopasowywanie brakujących części na dużej ilustracji sytuacyjnej,
dokładanie elementów (np. zwierzęta i ich głowy),
dopasowywanie obrazków do konturów i cieni.
Ćwiczenia na materiale geometrycznym:
1. Odpoznawanie jednakowych kształtów:
różnicowanie figur geometrycznych pod względem kształtu, koloru, wielkości,
segregowanie figur wg określonych zasad (np. od największej do najmniejszej, albo wszystkie kwadraty, koloru czerwonego, lub od najjaśniejszego do najciemniejszego itp.),
dobieranie odpowiedniego rysunku.
2. Prawidłowe wyróżnianie narysowanych figur:
obrysowywanie prostych figur,
kopiowanie przez kalkę,
łączenie po śladzie kropek,
rysowanie z pamięci.
3. Wyróżnianie i odtwarzanie narysowanych figur:
loteryjki geometryczne,
układanki mozaikowe,
domina geometryczne,
mozaika wg Magnuskiej,
rysunkowe abstrakcje,
loteryjka z figurami „Listki”,
loteryjka „Całość i części”,
układanie wzorów tematycznych (domek, pajacyk itp.) z figur geometrycznych,
odtwarzanie z pamięci wcześniej widzianych wzorów,
różnicowanie kształtów,
odtwarzanie z pamięci prostych układów z klocków.
4. Prawidłowe wyróżnianie i odtwarzanie układów linii prostych
i krzywych:
rysowanie wzorków i szlaczków na gładkim papierze, w linię, kratkę,
figury liczbowe wg Magnuskiej,
układanie kompozycji szlaczkowych z figur wg wzoru, z pamięci.
5. Umiejętność składania figur z części:
układanki jednobarwne i wielobarwne,
układanie figur: po uprzednim rozcięciu, wg wzoru, z pamięci,
odbijanie stemplami układu figur,
kolorowe wycinanki z figur geometrycznych.
Ćwiczenia na materiale literopodobnym:
1. Odpozpoznawanie znaków graficznych i liter (bez wprowadzania
nazwy liter):
segregowanie liter (identyczne kształty),
wyszukiwanie takiej samej litery wśród innych,
wyszukiwanie liter w tekście,
odtwarzanie z pamięci uprzednio widzianych wzorów.
Ćwiczenia na materiale literowym:
1. Różnicowanie znaków graficznych i liter podobnych:
segregowanie podobnych liter: u - n, p - b, d - b, p - g,
domino literowe,
różnicowanie mylonych liter.
2. Odpoznawanie i różnicowanie sylab:
wyszukiwanie sylaby demonstrowanej wśród innych,
wyodrębnianie sylab w wyrazach (np. szukanie sylaby „rak” w wyrazach),
domino sylabowe.
3. Odpoznawanie i różnicowanie wyrazów (trzyliterowych):
wyszukiwanie takich samych wyrazów,
wyszukiwanie wyrazów podobnych (np. noc - nos, lok - lak).
Usprawnianie percepcji słuchowej:
1. Ćwiczenia rozwijające mowę i wzbogacające słownictwo:
uściślanie rozumienia znaczenia pojedynczych słów,
uściślanie rozumienia zdań,
słuchanie treści opowiadań ustnych lub (łatwiejsze) słuchanie w powiązaniu z oglądaniem obrazków, przedstawienia, słuchanie z taśmy
magnetofonowej, płyty CD,
powtarzanie wyrazów, zdań, opowiadań,
układanie zdań z pojedynczych wyrazów,
opowiadanie treści obrazków (historyjek obrazkowych),
samodzielne zrozumiałe wypowiadanie się na określony temat:
rozmowy telefoniczne,
opowiadanie różnych zdarzeń,
relacjonowanie własnych przeżyć,
nawiązywanie kontaktów społecznych,
zabawy tematyczne,
wspólne recytowanie wierszyków Jana Brzechwy czy Juliana Tuwima,
uczenie się na pamięć bardzo krótkich piosenek, wierszyków, rymowanek,
powtarzanie długich i krótkich zdań, powtarzanie cyfr, powtarzanie wyrazów trudnych i łatwych fonetycznie i znaczeniowo,
rozwiązywanie zagadek i rebusów.
2. Kształcenie wrażliwości słuchowej, różnicowanie dźwięków:
odróżnianie z zamkniętymi oczami, tylko słuchowo, różnych szumów, trzasków, dźwięków wydawanych przez ptaki, zwierzęta, pojazdy, przedmioty,
różnicowanie dźwięków, np. który był wyższy, głośniejszy, trwał dłużej, krócej,
liczenie i odtwarzanie dźwięków ze zwróceniem uwagi na ich cechy (czas trwania, tempo, natężenie),
zabawa „Kto mnie woła?”,
odtwarzanie struktur dźwiękowych układami przestrzennymi,
odtwarzanie układów przestrzennych strukturami dźwiękowymi - wyszukiwanie wg układów,
odtwarzanie rytmu,
graficzne odtwarzanie słyszanego układu dźwiękowego,
określanie z której strony nadchodzi dźwięk,
porównywanie dźwięków, melodii,
zastępowanie poleceń słownych przez sygnał dźwiękowy,
różnicowanie dźwięków z otoczenia z wykorzystaniem pomocy dydaktycznych (np. „Słucham i mówię”) lub programów komputerowych,
rozpoznawanie głosów z otoczenia.
3. Ćwiczenia słuchu fonematycznego - różnicowanie dźwięków
mowy ludzkiej:
różnicowanie słów podobnie brzmiących (kilka podobnych do siebie wyrazów, np.: mary - dary - gary - czary),
różnicowanie sylab o podobnym brzmieniu,
powtarzanie par słów opozycyjnych, np.: gary - dary, pary - bary,
tworzenie rymów, np. bułka - półka, jaszczurka - wiewiórka,
nazywanie przedmiotów wskazanych, których nazwy różnią się głoskami,
rozpoznawanie głoski wśród podobnych, np. który wyraz zaczyna się na „sz”: sala, szafa, czoło,
tworzenie par wyrazów różniących się tylko jedną głoską (nie literą), np.: wąż - mąż, kura - góra, smak - smok,
tworzenie nowych wyrazów poprzez dodanie, zamienienie, usunięcie głoski: tok - stok, tłok, sok, toki.
4. Ćwiczenia analizy i syntezy zdaniowej:
podział zdania na wyrazy,
liczenie wyrazów w zdaniu,
„zdania z wkładką”, tj. zawierające wyraz lub wyrazy nie pasujące do treści zdania,
dokładanie wyrazów do zdania rozpoczętego przez inną osobę,
budowanie zdania z podanych wyrazów.
5. Ćwiczenia analizy i syntezy sylabowej:
podział wyrazu na sylaby i scalanie sylab tworząc wyraz,
zabawa w kończenie słów (podajemy pierwszą sylabę),
wyodrębnianie sylab w nagłosie, śródgłosie i wygłosie (na początku, w środku i na końcu wyrazu),
zabawa z piłką lub bębenkiem Zo-sia (wystukiwanie sylab na bębenku)
tworzenie wyrazów dwusylabowych z jednosylabowych,
liczenie sylab w wyrazie,
układanie wyrazów z sylab,
uzupełnianie wyrazów brakującymi sylabami,
rozwiązywanie rebusów.
6. Ćwiczenia analizy i syntezy głoskowej:
wyodrębnianie głosek w nagłosie, śródgłosie i wygłosie - wymienianie jak największej ilości wyrazów na daną głoskę albo z daną głoską, albo kończących się określoną głoską:
wymyśl jak najwięcej wyrazów zaczynających się na „k”, a może tylko nazwy zwierząt (np. kogut, koń, krokodyl),
zabawa „państwo - miasto”,
szukanie wyrazów (obrazków) zawierających daną głoskę,
zabawa „Kot prezydenta” (wymyślanie przeróżnych określeń na daną głoskę dot. kota, np. „Kot prezydenta jest biały, blady, barbarzyńcą, bezlitosny, bezkrytyczny, bestią” itp.,
ćwiczenie analizy i syntezy głoskowej, czyli dzielenie słów na głoski i scalanie głosek w słowa,
segregowanie obrazków ze względu na właściwości głoskowe w ich nazwach, np. po prawej stronie głoski „ą”, a po lewej - „ę”,
„łańcuch wyrazów” - budowanie ciągu wyrazów, w którym każdy następny wyraz zaczyna się głoską taką, jaką kończy się poprzedni, np.: płaszcz - czajnik - kolano - okno,
określanie położenia głoski w wyrazie, np. jaką głoskę słyszysz po „l”, a jaką przed „l” w wyrazie „palto”,
anagramy - tworzenie słów ze słów istniejących (np. ułożyć 10 wyrazów z wyrazu „krasnoludek”).
7. Ćwiczenia pamięci słuchowej:
nauka piosenek i wierszyków,
powtarzanie rymowanek,
nauka dni tygodnia, miesięcy, pór roku,
powtarzanie liczb,
czytanie z przeciąganiem sylab, wyrazów.
8. Ćwiczenia i zabawy ortofoniczne.
III. Ćwiczenia kompensacyjne.
Usprawnianie koordynacji wzrokowo - ruchowej:
1. Podnoszenie ogólnej sprawności ruchowej i koordynacji
ciała:
zabawy z rzutami do celu,
zabawy z piłką, balonikiem, woreczkiem,
ćwiczenia rozluźniające,
zabawy w formie opowieści ruchowej.
2. Ćwiczenia manualne:
ugnatanie i formowanie papierowych kul,
rozpoznawanie przedmiotów za pomocą dotyku,
przesuwanie koralików przez plątaninę wykonaną z drutu,
nawlekanie koralików,
wydzieranki, wyklejanki, wycinanki,
ćwiczenia z plasteliną, modeliną, gliną.
3. Ćwiczenia grafomotoryczne:
ćwiczenia rozmachowe rozluźniające napięcia mięśni ramienia i przedramienia:
kreślenie dużych płynnych linii np. chorągiewką w powietrzu, patykiem na piasku, kredą na tablicy, węglem na arkuszach papieru,
bazgranie,
zamalowywanie dużych powierzchni,
łączenie punktów na dużej kartce papieru.
ćwiczenia usprawniające mięśnie dłoni i palców:
obrysowanie szablonów figur,
kopiowanie przez kalkę,
malowanie w obrębie kontur,
łączenie wyznaczonych punktów,
labirynty,
zbieranie drobnych przedmiotów (np. groch, makaron, guziczki, koraliki),
ćwiczenia grafomotoryczne wg Tymichowej.
ćwiczenie płynnych, rytmicznych, ciągłych ruchów pisarskich, ćwiczenie dokładnej kontroli nad ruchami graficznymi:
rysowanie linii pionowych, poziomych, skośnych,
rysowanie szlaczków na papierze: gładkim, w linię, w kratkę,
samodzielne rysowanie różnych wzorów,
rysowanie znaków pętelkowych,
rysowanie kształtów literopodobnych,
„ Rysowane wierszyki”.
Usprawnianie orientacji przestrzennej:
1. Wyrabianie i utrwalanie orientacji na schemacie własnego
ciała:
nazywanie części własnego ciała,
różnicowanie lewej i prawej strony ciała,
wdrażanie do autoorientacji poprzez naśladowanie i odtwarzanie wzorów demonstrowanych przez drugą osobę,
wykorzystywanie metody Ruchu Rozwijającego Weroniki Sherborne, Denissona, zabaw muzyczno-słownych, zabaw M. Bogdanowicz, Voppel „Witajcie ręce...”.
2. Wyrabianie i utrwalanie orientacji na schemacie ciała osoby
stojącej naprzeciw:
ćwiczenia przed lustrem,
ćwiczenia z osobą stojącą naprzeciw.
3. Różnicowanie i określanie kierunków w przestrzeni:
ćwiczenia kierunków do osi własnego ciała (góra -dół),
ćwiczenia kształtujące rozumienie określeń: do przodu, do tyłu, w bok, przed, za, nad.
4. Różnicowanie i określanie kierunków w przestrzeni z
własnego punktu widzenia:
ćwiczenia na kartce papieru położonej na podłodze: góra - dół, przed sobą - z tyłu (za sobą), prawa - lewa (ręce do góry - na dół, rzucanie piłki do góry - spada (rzucanie) w dół; spójrz przed siebie, co widzisz?,
rzuć woreczek przed siebie - stoję za tobą, powiem ci, co jest za tobą,
rzuć woreczek za siebie itp.
co jest po prawej, co po lewej stronie, ewentualnie założenie frotki na
lewy nadgarstek (zawsze zakładamy frotkę na ten sam nadgarstek np.
lewy),
chodzenie „pod dyktando” (np. 2 kroki w prawo, 3 do przodu, 2 do tyłu, 5 kroków w lewo; potem dziecko dyktuje, a dorosły wykonuje polecenia).
5. Różnicowanie i określanie kierunków w przestrzeni z punktu
widzenia drugiej osoby oraz względem innych przedmiotów:
zabawy z misiem (miś stoi na przeciwko dziecka - co widzi miś?),
ćwiczenia z dorosłym (dorosły przyklęka na kartce papieru, dziecko staje za nim - mówią, co widzą, co jest po ich lewej, a co po prawej stronie, następnie stają naprzeciwko siebie, wcześniej oznaczają swoje dłonie prawą i lewą - dziecko ma dostrzec efekt obrotu),
ćwiczenia z krzesełkiem i woreczkiem (połóż woreczek na krzesełku
/ pod / z lewej / z prawej / z tyłu / za / przed),
ćwiczenia przy stoliku (dziecko określa brzegi stolika, potem dorosły; potem przesuwają się i znów określają brzegi stolika).
6. Ćwiczenia ułatwiające orientację na kartce papieru:
ćwiczenia z kartką:
najpierw kartka przypięta jest na ścianie, dziecko określa brzegi: górny, dolny, lewy, prawy; potem wykonujemy te same ćwiczenia z kartką położoną na stole,
rogi górne i dolne na kartce - pokazywanie i rysowanie: od góry, na dół, z dołu do góry, z lewego brzegu do prawego, z prawego do lewego, łączenie rogów: lewy górny i prawy dolny, lewy dolny i prawy górny,
kreślenie greckich wzorów (dorosły zaznacza dziecku kropką miejsce na kartce od którego zaczynać się będzie rysowanie szlaczka, wzoru, potem mówi, w którą stronę dziecko ma rysować (każda kreska ma długość kratki), np. jedna kratka w górę, jedna w prawo, jedna w dół, jedna w prawo, jedna w górę itd., potem dziecko może już samo dokończyć szlaczek,
rysowanie labiryntów (dorosły najpierw dyktuje co najmniej trzy sekwencje wzoru, potem dziecko rysuje samodzielnie).
określanie położenia przedmiotów na obrazku,
Doskonalenie umiejętności czytania:
czytanie całościowe sylab i wyrazów,
czytanie wyrazów, zdań i tekstów sylabami,
czytanie naprzemienne sylab, wyrazów i zdań,
czytanie selektywne głośne i ciche,
czytanie z przesłonką (w okienku),
ćwiczenie czytania z przeciąganiem,
ćwiczenia w rozumieniu treści.
Doskonalenie umiejętności pisania:
kreślenie ręką dużych liter w powietrzu,
pisanie dużych liter na tablicy - wodzenie po wzorze,
obwodzenie wzoru litery w liniaturze,
samodzielne pisanie liter,
przepisywanie wyrazów, zdań, tekstów,
pisanie z pamięci wyrazów, zdań, tekstów,
pisanie ze słuchu wcześniej opracowanego tekstu.
Wyrabianie świadomości ortograficznej.
Bibliografia:
1. Micorek M.: „Materiały pomocnicze do zajęć korekcyjno- kompensacyjnych
z dziećmi sześcioletnimi i siedmioletnimi”, Bielsko - Biała 2006.
2. Czajkowska I., Herda K.: „Zajęcia korekcyjno-kompensacyjne w szkole”, Warszawa 2005.
3. Gąsowska T., Pietrzak- Stępkowska Z.: „Praca wyrównawcza a dziećmi mającymi trudności w czytaniu i pisaniu”, Warszawa1994.
4. Gruszczyk E., Kołodziej D.: „Praca korekcyjno - wyrównawcza z dziećmi w młodszym wieku szkolnym”, Katowice 1980.
10