„Wsłuchując się w bicie serca natury”
„Kraj lat dziecinnych - kraj płowych potoków, śpiewających
wiosną, zboczy rozgadanych strużkami wody płynącej spod śniegu,
lasu szumiącego wezwania wiatrów z dalekich stron, świat zmiennych
horyzontów kładących się na kolejnych grzbietach górskich wynurza-
jących się z chmur i mgieł - kraj młodości czekającej na spełnienie się
czającego się tam za tymi horyzontami, kraj bliski na zawsze ...”
prof. Jan Szczepański
Problematyka ekologiczna nie musiała skradać się do naszej Szkoły bocznymi drzwiami, bowiem dzisiaj świadomość ekologiczna dzieci jest dużo większa niż kilka lat temu, co nie oznacza zaniechania działań na tym polu.
Stan naszego środowiska emocjonalnie wciągnął dzieci w myślenie o krzywdzie i bezbronności, jakiej doświadcza natura od nas, od ludzi. Tym bardziej, że myślenie o przyrodzie, to już nie tylko drzewa, krzewy, woda, powietrze, zwierzęta i roślinność, ale także „martwe” kamienie.
Komentarze dzieci dotyczące ich widzenia żałobnej panoramy beskidzkiej przełęczy, a wyrażane w różnych formach ( plastycznej, własnej poetyki, własnych wyobrażeń, następstw dotychczasowego stosunku człowieka do przyrody) były wyjątkowo mocne i przejmujące.
Pracuję z dziećmi o specjalnych potrzebach edukacyjnych - dziećmi przewlekle chorymi w Zespole Szkół Specjalnych przy Wojewódzkich Centrum Pediatrii na Kubalonce. Ośrodek nasz znajduje się w samym środku lasów świerkowo - bukowych, co jest bogatym źródłem wrażeń i działań. To determinuje ukierunkowanie mojej pracy na zagadnienia ekologiczne.
Często zadajemy sobie pytanie, czym można zainteresować „skomputeryzowaną” i uzbrojoną w komórki dzieciarnię?. Tym, co jest na wyciągnięcie ręki, co można dotknąć, posłuchać i zobaczyć. Tylko po cichutku, żeby nie uciekło... Czymś, co naturalne, proste, bliskie i tajemnicze.
Jest to ekologia, która uwzględnia treści z zakresu myślistwa i łowiectwa.. Jest to element, który wyróżnia mój program od już istniejących. Zagadnienia te mogą w dzieciach wzbudzać zainteresowanie, pomóc im w kształtowaniu wrażliwości, troski i szacunku dla otaczającego świata przyrody. Program jest gruntownie osadzony we współczesnych realiach, a efekty które uzyska wychowanek i nauczyciel są ogólnie pożądane.
Świat przyrody, ze względu na swoje bogactwo, różnorodność i zmienność jest interesującym obiektem poznania w każdym wieku.
Proponowany przeze mnie program może być realizowany w szkołach podstawowych i gimnazjalnych w wymiarze czterech godzin tygodniowo w ramach pozalekcyjnych zajęć wychowawczych. Przewiduje on realizację zawartych treści w okresie jednego roku szkolnego, jednak każdy blok tematyczny może stanowic odrębną całość.
Cele ogólne
stworzenie systemu działań, który ugruntuje w młodym człowieku świadomość, że posiada możliwość pozytywnego wpływania na najbliższe otoczenie przyrodnicze oraz że jego działania są postrzegane jako niezwykle ważne dla przyszłości,
uświadomienie, że łowiectwo jest elementem ochrony przyrody, ma bogate tradycje i kulturotwórczy charakter,
wyrabianie umiejętności dostrzegania zjawisk w ekosystemach
zdobywanie nowej wiedzy i nowych umiejętności,
odkrywanie nowych miejsc,
poznanie alternatywnego sposobu uczenia się poprzez doświadczenie,
integrowanie grupy zróżnicowanej pod względem wiekowych,
wyzwolenie wspólnej odpowiedzialności i opieki nad sobą wzajemnie,
nawiązanie współpracy z jednym z kół łowieckich.
Cele szczegółowe
uczenie się wsłuchiwania w ciszę lasu, rozpoznawania śladów i odgłosów zwierząt, odkrywania tajemnic lasu,
bezpośrednie i aktywne włącznie dzieci i młodzieży w działania zmierzające do poprawy warunków środowiska przyrody,
kształtowanie więzi emocjonalnych i dobrych relacji z leśnikami, myśliwymi i innymi dziećmi,
kształtowanie wrażliwości i aktywności w duchu poszanowania przyrody,
zapoznanie z podstawowymi gatunkami drzew, krzewów i innej roślinności lasów beskidzkich podczas zajęć terenowych,
zapoznanie z podstawowymi gatunkami zwierząt i ptaków zamieszkujących lasy Beskidu Śląskiego,
zapoznanie z zagadnieniami ochrony gatunków zwierząt i roślin
zapoznanie z zagadnieniami introdukcji i restytucji gatunków,
kształtowanie postawy odpowiedzialności i troski o zwierzęta domowe.
Metody :
asymilacji wiedzy - uczenie przez przyswajanie - pogadanka, dyskusja wykład
samodzielnego dochodzenia do wiedzy - uczenie przez odkrywanie - metody problemowe, giełda pomysłów, gry dydaktyczne
waloryzacyjne - uczenie się przez przeżywanie -metoda ekspresyjna i impresyjna
praktyczne - uczenie przez działanie - metody ćwiczeniowe, realizacji zadań wytwórczych.
Środki dydaktyczne:
zdjęcia
filmy
prezentacje multimedialne
albumy
wydawnictwa i czasopisma
nagrania muzyczne
ryciny
trofea (zrzuty, parostki, granule, oręża, piórka, skóry
Problematyka zajęć ujęta w bloki tematyczne
WRZESIEŃ - ZNAKI EKOLOGICZNE
Tworzenie komentarzy ekologicznych do prac plastycznych (rysunek) wyrażających wizję losu przyrody i nas samych, gdy nie zmienimy radykalnie postępowania. Próba własnej wypowiedzi, poetyki, metafory, wyobrażeń na temat dotychczasowego stosunku człowieka do przyrody.
Znaki ekologiczne - nawiązanie do funkcji znaków drogowych ( uwzględnienie kwestii czytelności znaków drogowych i powiązania z ideą piktogramów oraz kwestii graficznej transformacji rysunków dzieci.
Puchalski na Kubalonce - poznanie najbliższej okolicy i udokumentowanie tej wyprawy techniką fotograficzną ( obróbka prac na zajęciach z informatyki).
Spotkanie w terenie z zaproszonym myśliwym pod hasłem: ”Bezpieczne ambony”.
Stworzenie tematycznej gazetki ściennej „EKOLOŻEK”, w której grupa redakcyjna dzielić się będzie obserwacjami i wrażeniami z kontaktu z przyrodą ( wywiad z myśliwym, ciekawostki z życia zwierząt (w miesiącu wrześniu będzie to jeleń), gawędy myśliwskie z serii: Gawędy wujka Janka - o sarnach).
Przygotowanie i wysłanie prac na ogólnopolski konkurs plastyczny pt: „Święty Hubert wśród swoich leśnych przyjaciół”.
PAŹDZIERNIK - PRZYGOTOWUJEMY ZWIERZĘCY BAR
Organizowanie zwierzęcego baru i stołówki dla ptaków poprzez zbieranie zapasów na zimę ( orzeszki bukowe, kasztany żołędzie, nasiona słonecznika) podczas wypraw do lasu i spacerów po okolicy.
Nawiązanie współpracy z gospodarzami, którzy podzielą się swoimi plonami
Zorganizowanie konkursu na Zaopatrzeniowca leśnego.
Budowanie karmników podczas zajęć technicznych.
Remont paśnika znajdującego się na terenie Ośrodka - spotkanie z myśliwym na zajęciach terenowych pod hasłem :Pomóżmy zwierzętom przeżyć zimę ( omówienie rodzajów karmy dla zwierząt, sposobów jej wykładania, rozstrzygnięcie konkursu i wręczenie dyplomu, przekazanie dzieciom ziarna i lizawek dla zwierząt.
Opracowanie ulotek propagujących dokarmianie zwierząt i ptaków w naszym lesie.
Aktualizacja gazetki ściennej ( sprawozdanie ze spotkania w lesie, ciekawostki z życia zwierząt - muflon, gawęda wujka Janka o muflonach).
Wycieczka do Leśnego Parku Niespodzianek w Ustroniu ( poznanie ścieżki edukacyjnej, poznanie naturalnego środowiska życia niektórych zwierząt, uczestniczenie w pokazie lotów ptaków drapieżnych).
Wycieczka do Ośrodka Wolierowej Hodowli Głuszca w Istebnej Wyrch - Czadeczka.
LISTOPAD - PATRONI ŁOWIECKICH PASJI
Spotkanie zwane Hubertowinami , na które zostanie zaproszony myśliwy a odbędzie się pod hasłem Św. Hubert i inni patroni myśliwych - legenda o św. Hubercie, zwyczaje łowieckie, muzyka myśliwska i sygnały myśliwskie, prezentacja i omówienie stroju myśliwskiego.
Kontynuacja zajęć związanych z tematem „Pomóżmy zwierzętom przeżyć zimę” ( wystawianie w parku i uzupełnianie karmników).
Spotkanie z myśliwym - zapoznanie z tematyką kłusownictwa, w celu podjęcia walki z plagą kłusownictwa , ognisko i pieczenie kiełbasek połączone z wysłuchaniem wspomnień zaproszonego gościa.
Aktualizacja gazetki ściennej ( reportaż z Hubertowin, gawęda wujka Janka o gęsiach, ciekawostki z życia zwierząt - gęś gęgawa).
GRUDZIEŃ - WIGILIA W LESIE
Zorganizowanie akcji dokarmiania zwierzyny i ptaków pod hasłem: „ Wigilia w lesie”.
Wykonanie i rozwieszenie w szkole i w oddziałach plakatów zachęcających wszystkie dzieci do uczestnictwa w akcji.
Zbieranie ze stołówki masła, obierków warzyw i jabłek,
Przynoszenie karmy z zaprzyjaźnionych gospodarstw ( siano, sól, nasiona, marchew, buraki, kukurydza itp.)
Pisanie życzeń świątecznych mieszkańcom lasu,
Spotkanie w lesie z myśliwym w celu uczenia się właściwego wysypywania ziarna, uzupełniania paśnika, mocowania lizawek, mocowania siana na drzewach, obserwacja śladów zwierząt w lesie, uczenie odróżniania tropów, przekazanie kartek i życzeń świątecznych wszystkich myśliwym zaprzyjaźnionego koła, dzielenie się opłatkiem.
Aktualizacja gazetki (dawne zwyczaje przeżywania wigilii tak, jak robiły to poprzednie pokolenia, ciekawostki z życia zwierząt - łasicowate, gawędy wujka Janka - o wnykach i myśliwskie życzenia świąteczne.
Słyszycie, północ już bije,
Rok stary w mgły się rozwiewa,
Jak sen przepada...
Krzyczymy: rok nowy niech żyje!
I rwijmy z przyszłości drzewa
Owoc, co wiecznie dojrzewa
A nie opada...
STYCZEŃ ZAGADUJEMY ZWIERZĘTA
Wyprawy do lasu i systematyczne zaopatrywanie zwierząt w karmę
Konkurs plastyczny pod hasłem :”Ekologiczne postanowienia noworoczne” ( prace mają przedstawiać deklaracje postaw dzieci wobec przyrody).
Zapoznanie wychowanków ze stroną internetową Polskiego Związku Łowieckiego (www.pzlow.pl) i zaprzyjaźnionym kołem łowieckim w szkolnej pracowni internetowej ( przegląd niektórych aktów prawnych, terminarz polowań, okresy ochronne, terminarz imprez kynologicznych, galerie fotograficzne).
Spotkanie z myśliwym w lesie pod hasłem :”Zagadujemy zwierzęta czyli techniki wabienia”. Czym jest wabieni? - poznajemy techniki wabienia, prezentacja wabików, konkurs na kniazienie zająca, ognisko i tradycyjne pieczenie kiełbasek z prezentacją humoru myśliwskiego - prezentacja fragmentów książki Winklera pt:” Pogłaskać kolanko”.
Aktualizacja Ekolożka ( prezentacja najciekawszych postanowień noworocznych, ciekawostki z życia zwierząt - lis, gawęda wujka Janka - norka amerykańska).
LUTY - JEDZIEMY W GOŚCINĘ
Wycieczka do „Hubertówki” w Goleszowie ( zwiedzenie domku myśliwskiego, zwiedzenie strzelnicy sportowej prezentacja nagród zdobytych przez członków koła w zawodach strzeleckich, prezentacja trofeów, rozmowy przy kominku i degustacja potraw myśliwskich).
Przygotowania do okresu lęgowego ( budowanie budek lęgowych na zajęciach technicznych, poznanie budek lęgowych dla różnych gatunków ptaków).
Aktualizacja Ekolożka ( reportaż z wycieczki do Goleszowa, ciekawostki z życia zwierząt - wilk, gawędy wujka Janka - sarna).
MARZEC - NIE MASZ MILSZEJ HARMONII DLA MYŚLIWEGO UCHA, JAK GRA PSÓW...
spotkanie z myśliwym i jego towarzyszem łowów czyli psem myśliwskim ( poznanie roli psa myśliwskiego w życiu rodzinnym jego pana i na polowaniach, jego cechy charakteru, rasy myśliwskie i ich cechy użytkowe, pokaz umiejętności i pracy w polu.
Leśny świat naszych przodków czyli...leśne strachy i demony ( poznanie podań i legend o leśnych strachach).
Uczymy się wraz z myśliwym właściwie mocować budki lęgowe i oczyszczać już istniejące,
Aktualizacja gazetki ściennej - humor myśliwski i język myśliwego, ciekawostki z życia zwierząt - borsuk, gawędy wujka Janka o dzikim ptactwie.
KWIECIEŃ - ZASOBY WODNE NAJBLIŻSZEGO OTOCZENIA
Adoptujemy nasz potok jako konieczność ochrony leśnych zasobów wodnych - wyjście do lasu i poznanie naturalnego cieku wodnego i dostępności leśnej zwierzyny do niego, ustalenie stopnia sukcesji roślin w potoku, ustalenie stopnia zanieczyszczenia potoku, systematyczne oczyszczanie, poznanie gatunków roślin i zwierząt typowych dla źródeł górskich w lasach szpilkowych i mieszanych, tworzymy zielnik,
Przyłączenie dzieci i wychowawców do ogólnopolskiej akcji Sprzątanie Świata
Spotkanie z myśliwym w świetlicy i prezentacja pokazu multimedialnego pt:” co biega i hasa po beskidzkich lasach” ilustrowanego zdjęciami, odgłosami zwierzyny i muzyka myśliwską, poznanie podstawowych gatunków zwierząt łownych w lasach Beskidu Śląskiego
Aktualizacja gazetki łowieckiej Ekolożek ( przysłowia myśliwskie, ciekawostki z życia zwierząt - kaczka krzyżówka, gawędy wujka Janka o czystych wodach)
MAJ LEŚNE GROŹBY
Poznajemy leśne zagrożenia i przygotowujemy się do minimalizacji ewentualnych następstw ( żmija zygzakowata szerszeń, pająk bagnik, pająk topik, pływak żółtobrzeżek, turkoc, srogoń baldaszkowiec, kleszcze,
Spotkanie z leśnikiem praca pod jego kierunkiem w młodniku - poznajemy podstawowe zabiegi w procesie odtwarzania lasów ( zapoznajemy się z celowością stosowania zabiegu opalikowania młodych drzewek i zabezpieczania pni siatką w ochronie przed zwierzętami, uczymy się skracać pędy, usuwać i prześwietlać krzewy).
Aktualizacja gazetki ściennej
Ewaluacja
W celu przeprowadzenia ewaluacji pozalekcyjnych zajęć wychowawczych o tematyce ekologicznej należy ocenić:
* skuteczność programu - obserwacja postaw wychowanków wobec problemów zagrożeń środowiska naturalnego,
* przydatność programu - zebranie danych na temat tego, czy praca na zajęciach powoduje poprawę ocen z przyrody,
* atrakcyjność programu - obserwacja zainteresowania uczniów tego rodzaju zajęciami .
Po realizacji tematyki miesiąca prezentowane jest pytanie miesiąca związane z omawianymi treściami. Utrwalanie wiedzy następuje poprzez rozwiązanie krzyżówek łowieckich.
Dzieci dokonują oceny atrakcyjności zajęć poprzez wypełnianie ankiety.
Członkowie koła łowieckiego oceniają celowość przeprowadzanych zajęć i ewentualne kierunki zmian tematycznych poprzez obserwację dzieci na zajęciach.
Bibliografia
Miesięczniki „Łowiec Polski” roczniki: 2005, 2006, 2007,
Miesięczniki „Brać Łowiecka” roczniki 2006, 2007
M. Krzemień. 1000 słów o łowiectwie. Wydawnictwo MON, 2004
I. Babiatyński. Nauka łowiectwa. Hubertus Classic, Warszawa 1989
B. Malwin. Ślady na śniegu. Łowiec Polski, Warszawa 1999
H. Okarma. Wilk - monografia przyrodniczo łowiecka. Wyd. H. Okarma, Bialowieża 1992
Kroniki Łowieckie rok 1976 - 1996
E. Szałapak. O zwierzynie ciekawostki i fantazje AMIA, Wrocław 2001