1. Podział prehistorii:

• Okres dzikości

• Okres barbarzyństwa

• Okres cywilizacji

Horda pierwotna

• Niższy stopień dzikości

• Niski poziom sił wytwórczych

• Życie w małych grupkach

• Zabawki

• Wychowanie to bezpośrednie oddziaływanie starszych jednostek na młodsze

• Przygotowywanie narzędzi wymagające pouczania

• Ustrój rodowy

• Średni i wyższy stopień dzikości oraz niższy stopień barbarzyństwa

• Posługiwanie się ogniem, strzałami, toporem, czółnem; garncarstwo, budowa domów z drewna, kamieni, cegły

• Konieczność pouczenia młodzieży, wymaganie większego zakresu umiejętności, poznanie tajników zanim podjęta zostanie praca

• Rola wychowawców pełniona przez rodzinę: główna rola brata matki, także starsze rodzeństwo

• 6-7l. : chłopcy w zespołach złożonych z rówieśników (zabawa, praca, rozstrzyganie nieporozumień) - republiki dziecięce (naśladowanie dorosłych, nauka dyscypliny, należytego zachowania, podporządkowania, współżycia w grupie)

• cel wychowania: przekazanie niezbędnych wiadomości, umiejętności i nawyków, niezbędnych przy zdobywaniu środków do życia - nauka sporządzania broni, sztuka posługiwania się nimi;

• przyzwyczajanie do znoszenia zmian klimatu, hart, wytrzymałość, sprawność fizyczna, zręczność

• chłopcy i dziewczęta nauczane osobno

• szkoły leśne - nauka zdobywania pożywienia, sporządzania odzieży i narzędzi, myślistwa, sztuki budowania domów, zasad moralnych, współżycia z innymi, tajemnic niedostępnych dla drugiej płci, mitów, obrzędów

• demokracja wojskowa

• wyższy stopień barbarzyństwa

• wytapianie rudy żelaza, żelazne szermierze do pługów, pismo literowe, podział pracy, oddzielenie plemion pasterskich od rolniczych, wymiana żywności między plemionami

• łączenie pokrewnych plemion, dążenie do scalenia terytoriów, tworzenie narodu na czele którego stoi główny dowódca wojskowy - król

• instytucje zapewniające jednakowe wychowanie i wykształcenie wszystkim młodym jednostkom, starają się umocnić przewagę społeczną bogatych jednostek

• pewne dziedziny wiedzy zarezerwowane dla nielicznych, grup uprzywilejowanych

• żądanie większego ekwiwalentu za naukę

• nierówność majątkowa odgrywa rolę przy dopuszczeniu do inicjacji

• inicjacja uprzywilejowanych jednostek

• starożytne Chiny

• założenie pierwszych szkół - cesarz Ti-ku (2432 - 2363 pne)

• pierwsza akademia nauk - cesarze Yoo i Szun (2357 - 2206 pne)

• wychowanie okresu dynastii Czan:

• 6 cnót: mądrość, uczynność, dobroć, sprawiedliwość, wierność, zgoda

• 6 godnych czynności: szacunek dla rodziców, przyjacielski stosunek do braci, serdeczność wobec krewnych żony, przyjaźń z sąsiadami, zaufanie do otoczenia, współczucie wobec nieszczęść i krzywd

• 6 sztuk: znajomość dworskiego ceremoniału, muzyka, sztuka strzelania z łuku, umiejętność kierowania wozem, pisanie, matematyka

• każda ze sztuka posiadała własną filozofią uzasadniającą jej wartości kształcące

• szkoły wyższe - w stolicy państwa i w stolicach prowincji; szkoły niższe - w mniejszych miastach

• szkoły miejskie i wiejskie - dla biedniejszych warstw utrzymywane przez rodziców

• wykształcenie na poziomie średnim uzyskiwały nieliczne jednostki,

• szkoły nie wydawały świadectw, a przygotowywały do egzaminów państwowych

• wychowanie przeciwko decentralizacji władzy

• cesarze dążyli do pozbawienia stanowisk urzędniczych szlachty, a powierzenia ich wykształconym warstwom niższym - elita intelektualna, arystokracja uczonych,

• szkoły wojskowe by odseparować szlachtę od godności państwowych (rozwój fizyczny, łucznictwo, taniec, ceremoniał dworski)

• młodzież warstw niższych przygotowywana do egzaminów państwowych - kierunek filozoficzno - literacki

• Konfucjusz:

• Realizacja idei - rodzina;

• Ojciec - władza absolutna (matka - niewolnica)

• Etyka - cześć dla ludzi starszych, religijny szacunek dla przodków

• Skrajny konserwatyzm

• Każdy człowiek przez całe życia - ta sama pozycja społeczna

• Pięć Ksiąg Klasycznych (Cztery księgi - encyklopedia wiedzy o państwie, historii, moralności, sztuce wojennej, muzyce, astronomii)

• Cel wychowania - przygotowanie do służby cesarzowi

• Szkolnictwo państwowe w dynastii Han:

• Najbardziej powszechne - szkoły elementarne, prowadzone przez „kwitnący talent” (najniższy tytuł uzyskany w egzaminie państwowym) - prawie wszyscy chłopcy od 8 roku życia; nauka pisania, czytania, porządków, arytmetyki; rozwijanie pamięci; pierwszy okres nauki- powtarzanie niezrozumiałych wyrazów; drugi okres - nauka pisania z gotowych wzorów, lub powtarzanie za nauczycielem; następnie - lektura wyjątków z dzieł Konfucjusza, nauka na pamięć

• Szkoły to mieszkanie nauczyciela lub budynek ufundowany przez opiekuna młodzieży;

• Klasy skromnie urządzone; na środku stół nauczyciela, fotel; w rogu ołtarzyk Konfucjusza; książki, przyrządy, krzesła przynosili uczniowie

• Nauka od rana do wieczora,

• Kary fizyczne

• 5% kształciło się dalej w szkole średniej

• egzaminy państwowe - kwalifikacje na stanowiska administracji państwowej

1. tytuł „kwitnącego talentu”; co pół roku; trwał całą dobę; 1/35; wymogi: znajomość dzieł Konfucjusza, zachowanie się w sytuacjach życia codziennego; dawał: najniższy tytuł naukowy, niższe urzędy, posadę nauczycielską, pierwsze miejsce na uroczystościach

2. tytuł „promowanego uczonego”; trwał 9 dni; 1/120; wymogi: historia Chin, prawa, zagadnienia ekonomiczne, wojskowe, rolnicze; dawał: prawo noszenia specjalnej czapki, wywieszania flagi państwowej na bramie domu;

3. tytuł „zdolnego do urzędu”; w Pekinie; raz na 3 lata; trwał 13 dni; dawał: wyższe urzędy w państwie; przeprowadzany przez członków akademii cesarskiej;

• XI w. n.e. - szkoły przybiblioteczne - na miejsce uniwersytetów

• Wychowanie kobiet zaniedbane; rzadko zdobywały wykształcenie; niezdolne umysłowo do nauki; cesarzowa założyła szkołę dla kobiet;

• Starożytny Egipt

• Wysoki poziom życia umysłowego

• Studiowano matematykę, astronomię

• Wyodrębnienie wielu zawodów: kapłani, wojownicy, hodowcy, handlarze, tłumacze;

• Kształcenie zawodowe:

• Przygotowywanie chłopców do pracy

• Przynajmniej zawód pisarza

• Wiedza zwrócona na: korzyści osobiste, możliwość awansu

• Godności i urzędy nie były dziedziczne

• Klasy niższe nie zdobywały wykształcenia

• Miejskie szkoły zakładane przez rodziców - rzemiosło, pisanie, czytanie

• Rozwój oświaty:

• 3000-2000 p.n.e. - urzędnicy to stan najwybitniejszy, kariera dzięki znajomości pisma (uczono w szkołach na dworze faraonów, następnie w szkole kapłańskiej - estetyka, prawo, administracja)

• wzrost roli kapłanów - przejmują oświatę; organizacja szkół przy świątyniach - przygotowanie do wszystkich zawodów; nauka pisania i czytania - przez naśladowanie, pamięciowo; surowa dyscyplina

• szkoły wojskowe: dla podoficerów - władanie bronią, ćwiczenia fizyczne, taniec wojenny, łucznictwo, jazda konna; dla oficerów - dodatkowo szermierka, polowanie, kształcenie umysłu

• Sumerowie

• Pismo obrazkowe, pismo klinowe

• Szkoły do kształcenia pisarzy

• Pisarze: urzędnicy, literaci, uczeni - zakładali pierwsze szkoły sumeryjskie (ośrodki życia kulturalnego i naukowego);

• uczono: piękna, gramatyki, teologii, wiedzy przyrodniczej; uczeń dostaje wynagrodzenie; dyrektor - ojciec; pomocnicy - starsi bracia;

• uczniowie z najbogatszych rodów; przygotowanie do zawodów urzędniczych

• początkowo zdominowane przez kapłanów - laicyzują się

• rozwinęła się znajomość arytmetyki, geometrii, mechaniki, garncarstwo, kotlarstwo, tkactwo

• nauka i wiedza miały charakter całkowicie praktyczny

• Babilon

• Nauka dostępna dla klas wyższych - wysokie koszty kształcenia

• Teoretycznie dostęp miał każdy

• Klasy wyższe kształciły i chłopców i dziewczęta (szkoły żeńskie)

• Szkoły prowadzone przez kapłanów, połączone z bibliotekami

• Nauka rozpoczynana od czytania i pisania, geometrii, astronomii; na tym poziomie kształcono pisarzy - urzędników

• Szkoły średnie: pisarze - wyżsi urzędnicy

• Szkoły wyższe: kapłani, lekarze

• Starożytni Żydzi

• Po wyjściu z Egiptu - wychowanie przez rodziców w duchu religijno - patriotycznym, przygotowanie praktyczne

• Do czasów niewoli babilońskiej - znajomość pisma tylko dla kapłanów i proroków

• Samuel XI w p.n.e. - specjalne szkoły z obszernym programem: czytanie, pisanie w języku hebrajskim, prawo żydowskie, religia, muzyka sakralna, poezja religijna

• Prawdziwe szkoły - po powrocie z niewoli babilońskiej

• Bogatsza ludność - wykształceni pisarze inicjują budowę synagog, które przekształcają się szkoły średnie (prywatne, dla najbogatszych - elitarne szkoły w domach)

• Walka z hellenizmem - szkoły elementarne o charakterze narodowo - religijnym:

• chłopcy w 6 roku życia (z otrzymanym już w domu wychowaniem religijnym);

• główny podręcznik - biblia;

• pierwsze 4 lata - nauka czytania, pisania

• później historia, zasady moralne, muzyka religijna, rzemiosło

• obowiązek szkolny dla wszystkich dzieci Jerozolimy 75r p.n.e., potem w całym kraju 64r p.n.e.

• metody nauczania:

• początkowo uczniowie na podłodze, nauka przez cały dzień, z przerwą na obiad

• wiedza oparta na biblii, metoda pamięciowa

• zakaz dla nauczycieli peszenia uczniów przy odpowiedzi, zadawania zbyt dużo na jedną lekcję; nakaz przerw między lekcjami

• główny środek dydaktyczny: kara fizyczna, częste ich stosowanie, surowość zmniejszana wraz z dorastaniem uczniów

• joński model wychowania: Ateny

• jednakowe dla wszystkich

• ubodzy - ograniczenie do elementarnego wykształcenia

• okresy wychowania:

• do 6 roku życia - łono rodziny; zabawki, pieśni, legendy, niańka

• od 7 roku życia - wykształcenie muzyczne (elementarne, muzyczne, poetyckie); gramatysta i lutnista; nauka indywidualna; 3 lata - alfabet, sylabizowanie, pisanie, tabliczka mnożenia na pamięć;

• od 10 roku życia - 3 lata - poeci na pamięć, kształcenie moralne;

• gra na lutni - szlachetne uczucia

• od 14 roku życia: wychowanie fizyczne, paidotryba - nauczyciel; palestra - boisko;

• 18-20 rok życia - efebia- kosmeta; 1 rok - władanie bronią; 2 lata - marsze, obozy

• metody pamięciowe, brak pracy domowej, nie wyznaczone godziny nauki, brak wakacji, kary cielesne,

11. dorycki model wychowania - Sparta

• dzieci - własność państwa

• wyrzucanie ułomnych dzieci po urodzeniu

• obie płci wychowywane jednakowo

• kształcenie ogólnonarodowe, masowe

• 7 rok życia - odebranie rodzinie

• dzielenie na kompanie

• żelazna dyscyplina: spanie na materacach

• pływanie, polowanie, taniec i ćwiczenia gimnastyczne

• od 18 roku życia - efebia; 2 lata wprawy, 10 lat służby wojskowej

12. republika rzymska - 510 r. p.n.e - 27 r. n.e. (509-30)

• do 7 roku życia - matka - pietas

• uczenie się przez podpatrywanie

• kształcenie na poziomie elementarnym

• od 7 do 15 roku życia - ubodzy - szkoły prywatne (ludus): literator - czytanie, pisanie, rachunki metoda pamięciowa, kary fizyczne

• wyższe stany - wykształcenie w domu pod okiem niewolnika

• karność, dbałość o stan moralny, czystość obyczajów, prostotę, religijność

• dziewczęta - skromne wykształcenie elementarne, matki wprawiały je w prace domowe

• Katon - samodzielne wychowanie syna: medycyna, czytanie, pisanie, retoryka, wychowanie fizyczne

13. Cesarstwo rzymskie - 27 r. n.e. - 476 r. n.e. (30-476)

• Podział na wychowanie (rzymskie) - educatio i nauczanie - doctrina (mistrzowie greccy)

• Odrzucenie gimnastyki i wychowania muzycznego

• 7 sztuk wyzwolonych:

• triwium: gramatyka, retoryka, dialektyka

• kwadrywium: arytmetyka, geometria, astronomia, muzyka

• w całości z Grecji przejęto: gramatykę i retorykę

• dialektykę - odrzucono; arytmetyka - rachunki, geometria - miernictwo, astronomia - kalendarz

• pojawiła się obok gramatyki greckiej gramatyka łacińska

• szkoły retoryczne - 2,3 lata; otwierała drogę do urzędów państwowych; recytacja ustępu, pisanie, omawianie, tworzenie własnej mowy

14. Kwintylian

• Każdy ma dostateczne zdolności do nauki

• Motyw nauki: ciekawość i ambicja

• Kary cielesne - nadużycie

• Ideał nauczyciela: nie krzywdzi, umie zapanować nad usposobieniem,

• Szkoła publiczna: przebywanie w zbiorowości, wytwarzanie przyjaźni, ambicja

• Cel lektury: wyuczenie zwrotów gramatycznych, metryki, figur stylistycznych, wiadomości historyczne

• Indywidualny program ucznia

• Przerwy między zajęciami na zabawę

• Przemieszanie przedmiotów

• Czytanie i pisanie naraz

• „o wychowaniu mówcy” - obok teorii wiedza praktyczna, wychowanie od wczesnych lat

15. Grecja:

• Wychowanie fizyczne - pięciobój

• Kult ciała

• Nauczyciel rzemieślnik

• Cnoty dziedziczone

• Wartości moralne: skromność, szacunek, cześć

• Kalokagathia - piękno i mądrość

• Muzyka: lutnia, flet, śpiew rytmiczny, jednostajny, monotonny

16. Przyczyny powstania uniwersytetów:

• Potrzeba organizacji wykładów i pielęgnowanie nauk pociągających młodzież

• Szkoły kościelne dawały tyle nauki ile potrzeba dla kleru

• Nowe nauki potrzebowały dłuższych lat studiów, większej swobody w wykładzie i biegłych wykładowców

17. Uniwersytet paryski - 1200r.

• Studium generale

• Był samodzielną instytucją: nadawał sobie status, wybierał rektora, władza sądownicza

• Uprawniony do wykładów, dysput, egzaminów, nadawania tytułów naukowych

• Kolegia - wykłady, dysputy, zamieszkane przez profesorów

• Student mógł znaleźć sponsora, lub zarabiać

• Fakultety: filozoficzny (artystyczny - uprawniający do wstępu na pozostałe 3), teologiczny, medycyny i prawa - na czele każdego dziekan

• Rektor: wybierany spośród profesorów, nadzór nad wszystkimi wydziałami

• Żacy zamieszkiwali określone miejsca, za karność odpowiadał - prowizor, nadzorcą - sensor

• Wiek wstąpienia ok. 14 lat; wpis do metryki, przysięga, opłata, otrzęsiny;

18. Uniwersytet boloński

• 2 części: dla Włochów i nie - Włochów

• 4 wydziały

• studenci mieszkali w wynajętych mieszkaniach

• profesorowie zobowiązani do posłuszeństwa studentom (bez pozwolenie nie mogli opuścić wykładu)

• niezależność od władzy miejskiej i kościelnej

• rektor wybierany przez nacje studentów wśród studentów V roku min 25 lat (mający władzę sądowniczą i prawodawczą nad studentami i profesorami)

• przede wszystkim prawo rzymskie

• formy nauki: wykład i dysputa sprawdzająca wiedzą; określona liczba dysput była wymagana do egzaminu

• 1. egzamin w połowie studiów - stopień bakałarza

• 2. egzamin na koniec studiów - magister (na wydziale artystycznym), doktor (na 3 innych)

19. uniwersytet krakowski za Kazimierza wielkiego - 1364 r.

• za zgodą Urbana V

• 3 wydziały: prawa, medycyna, nauk wyzwolonych

• najlepiej wyposażona katedra prawa rzymskiego

• studencki zarząd uniwersytetu

• dla studentów autonomia sądownicza, brak cła

• studenci w bursach (przed wybudowaniem - na terenie miasta)

• nadzór nad egzaminami Kanclerza państwowego

• zajęcia od 6:00 z przerwą na obiad

• forma: wykłady i dysputy

20. uniwersytet krakowski za Władysława Jagiełły - 1400 r.

• na czele wydziałów teologia - dzięki staraniom Jadwigi

• wzorem uniwersytet paryski

• profesorom płacił król

• studenci różnej narodowości

• rozkwit nauk matematycznych i astronomii

• nadzór nad egzaminami - biskup krakowski

• rektor - spośród czynnych profesorów

• studenci w bursach, na czele których - pretozyt

• wpis do metryki, nadzór profesora wydziału artystycznego, regularne wykłady i dysputy, po 2 latach egzamin na bakałarza, po 2 latach magister, wyższe fakultety, doktor, nawet profesor

• wykładowcy w kolegiach, na czele - propozyt

21. humaniści

• Erazm z Rotterdamu

• Szymon Marycjusz

• Andrzej Frycz Modrzewski

• Erazm Gliczner

• Mikołaj Rej

22. Daty:

• 450 r p.n.e. - pierwszy podręcznik; 12 tablic

• 75 r p.n.e. - obowiązek szkolny w Jerozolimie

• 64 r p.n.e. - obowiązek szkolny na całym terenia kraju żydowskiego

• 1200 r - założenie uniwersytetu paryskiego

• 1364 r - założenie uniwersytetu krakowskiego

• 1400 r - ponowne otwarcie uniwersytetu krakowskiego

6

---