pwn

ROUSSEAU JEAN JACQUES (1712-78), franc. pisarz, filozof, teoretyk muzyki; wybitny przedstawiciel oświecenia; początkowo współpracownik Wielkiej encyklopedii francuskiej, następnie zerwał z encyklopedystami i postawił sobie zadanie obrony człowieka przed niszczącym wpływem cywilizacji; w Rozprawie o naukach i sztukach (1750, przekład pol. w: Trzy rozprawy z filozofii społecznej 1956) oraz O początku i zasadach nierówności między ludźmi (1755, wyd. pol. 1784) zakładał naturalną dobroć człowieka i przyjmował tezę o jego powolnej degradacji moralnej w społeczeństwie wskutek powstania własności prywatnej, przemocy silniejszych, utraty autentyczności i fałszywej kompensaty w postaci rozkwitu nauk i sztuk; przepojona uczuciowością epistolarna powieść Nowa Heloiza (1761, wyd. pol. niepełne 1962) ukazuje najboleśniejsze ówczesne konflikty i proponuje zaradzenie złu przez ochronę uczuć naturalnych, nowy model rodziny i ucieczkę od zepsucia miast; prekursorskie treści zawierał utwór z pogranicza traktatu i powieści Emil czyli O wychowaniu (1762, wyd. pol. t. 1-2 1930-33) — utopijna teoria wychowania swobodnego, oraz traktat polit. Umowa społeczna (1762, wyd. pol. 1839), głoszący najbardziej demokr. teorię państwa i prawa przed rewolucją franc. 1789-99; Rousseau postulował równość społ., podporządkowanie się woli zbiorowej i szacunek dla wspólnego dobra; prześladowany za niebezpieczne dla absolutyzmu tezy Umowy społecznej i propagandę deizmu w Emilu, zmuszony był udać się na tułaczkę do Szwajcarii i W. Brytanii; spowodowała ona u niego chorobliwe stany psychiczne. Rousseau podjął własną apologię w Dialogues (1780), Wyznaniach (1781-88, wyd. pol. t. 1-2 1915-18) i Marzeniach samotnego wędrowca (1782, 1 wyd. pol. pt. Przechadzki samotnego marzyciela 1967), będących próbą rozwikłania konfliktu: jednostka-społeczeństwo, a zarazem szczytowym osiągnięciem prozy poet.; w rozprawie Uwagi nad Rządem polskim (1782, wyd. pol. 1789) przedstawił projekty reform ustrojowych i społ., akcentując rolę świadomości nar. dla zachowania niepodległości; ponadto pozostawił rozprawy muz., 2 opery (Pigmalion, scena liryczna 1771, wyd. pol. 1777). Teorie polityczne Rousseau wywarły poważny wpływ na jakobinów, propozycje wychowawcze — na współcz. pedagogikę, hasło kultu natury i uczucia — na kształtowanie się sentymentalizmu, a następnie romantyzmu; Wybór tekstów pedagogicznych (1949), Trzy rozprawy z filozofii społecznej (1956), wybór pism Umowa społeczna, Uwagi o rządzie polskim... (1966).

Stanisław Kot

Rousseau

• Najpotężniejszy i najbardziej dziwaczny umysł

• Bez żadnej edukacji szkolnej, bez studiów - samouk

• Nędza

• Syn zegarmistrza, do 40 r. ż. W kręgach ubogich - uczeń rzemieślniczy, kleryk, lokaj, guwerner, włóczęga, kopista nut

• Kochał przyrodę, wolność i niezależność, prosty lud

• Wygrał konkurs pierwszą opublikowaną pracą: Rozprawa o kwestii, czy postęp nauk i sztuk przyczynił się do zepsucia czy uszlachetnienia obyczajów - nauka i sztuka przyczyną zepsucia; niewiedza, prostota i ubóstwo są szczęściem

• Wielbienie okresu pierwotnego w historii ludzkości

• O umowie społecznej - państwo oparte na zbiorowej zgodności członków, władza dla całego ludu

• Całkowita reforma dotychczasowego systemu wychowania przez oparcie go o naturę opisana w rozprawie filozoficznej w szacie powieści Emil:

• Wychowanie zgodne z wrodzonymi skłonnościami dziecka - wychowanie naturalne

• Wychowanie negatywne - nie zważać na istniejące zwyczaje, swobodne rozwijanie się natury ludzkiej, bez wpływów zewnętrznych; nie wychowywać urzędnika, żołnierza, duchownego, ale człowieka

• Wychowanie progresywne - zaznaczenie okresów w życiu człowieka i ich właściwości; różne okresy rozwojowe wymagają różnych środków wychowawczych

• Okresy:

1. niemowlęctwo (do mówienia) - rozwój zdrowia i zmysłów:

• pierwszymi wychowawcami są rodzice

• jak najwięcej swobody ruchu, by nic nie krępowało czynności ruchowej

• krytyka mamek

• karmienie piersią

• ciepło i życzliwość

• dźwięki słyszane przez dziecko mają być rzadkie, wyraźne, często powtarzane, określające przedmioty, poprawnie wypowiadane

• nie przyśpieszać procesu mówienia

• dzieciństwo (do 12 roku) - rozwój zdrowia i zmysłów:

• nie zwracać uwagi na płacz dziecka

• cierpienie jest ważne

• chować na wsi

• hartowanie chroni przed dolegliwościami

• brak ciasnych ubrań, ciepłych okryć szyi, pończoch

• z gołą głową, bez butów, mycie w zimnej wodzie, spanie na twardym łóżku

• przechadzki, gimnastyka, pływanie

• strona moralna: zabezpieczenie serca od złego a umysłu od błędu

• żadnych nakazów czynienia dobrze

• zakazy, nagany, pogróżki, kary są niepotrzebne

• odrzucenie w tym czasie regularnej nauki

• ćwiczenie dotyku przez ruchliwość, wzroku - przez ocenianie odległości i rozmiarów

• uczenie się geometrii przez pomiary w polu, arytmetyki - przez rachowanie rzeczy

1. chłopięctwo (do 15 roku) - wykształcenie umysłu:

• czas na rozwinięcie w pełni inteligencji

• dobór nauk według ich użyteczności i skłonności dziecka

• samodzielne wyszukiwanie informacji, stąd główne nauki: astronomia i geografia (zlekceważenie globusów i map)

• fizyka - doświadczenie, własne sporządzanie przyrządów

• brak gramatyki i języków starożytnych oraz historii

• jako jedyna dozwolona książka - Robinson Cruzoe - wychowanie naturalne

• nauka rzemiosła

1. młodzieńczość (do 20 roku) - wychowanie moralne:

• 15 lat wychowania w samotności pozwala na nauczenie uczuć szlachetnych

• moralność jest wyłącznie uczuciowa, związana z popędami ludzkiego serca

• najpierw rozwój miłości do siebie samego

• następnie więzy z ludźmi: litość, wdzięczność

• pojęcie dobra i zła, sumienie w wyniku kontaktów z innymi

• istnienie boga - samodzielny wybór religii

• nabywanie wiadomości historycznych i literackich

1. Zofia czyli kobieta - wychowanie kobiet:

• Odrzucenie wyższości jednej płci nad drugą

• Każda płeć ma określone zalety przystosowane do swojej roli

• Żona i matka

• Wychowanie na łonie rodziny - by móc kierować życiem rodzinnym

• W duchu religijnym - skazana na uleganie autorytetowi męża

• Kształcenie praktyczne

• Przed małżeństwem poznanie życia światowego, salonów, bali, teatrów

• Biegłość w zajęciach kobiecych: szycie, gotowanie

• Uwagi o rządzie polskim:

• Wychowanie w duchu narodowym

• Patriotyzm przez skłonność, namiętność, konieczność

• Ucząc się czytać, czatarzeczy ojczyste

• W 10 roku zna wszystkie produkty swego kraju

• W 12 roku - wszystkie drogi, ziemie, miasta

• W 15 roku - całą historią

• W 16 roku - wszystkie prawa

• Wychowanie w szkole publicznej, bezpłatnej, dla wszystkich jednakowej

• Na czele edukacji - grono wybitnych urzędników

---