Zdzisław Augustynek - „Ewentystyczna koncepcja czasu”
W swoim artykule Augustynek rozważa możliwe koncepcje przeszłości, teraźniejszości i przyszłości. Uważa, że koncepcje te ująć można w prosty system aksjomatyczny.
Pierwszym założeniem jest dla niego fakt, że systemy przeszłości, teraźniejszości i przyszłości są wyrażone w języku teorii mnogości. Oprócz istnienia indywiduów, należy założyć istnienie ich zbioru, podzbiorów tego zbioru, zbiorów tych podzbiorów etc..
Drugim założeniem jest ontologia ewentyzmu, którą Augustynek uważa za jedyną w miarę adekwatną do obu teorii względności. Oto główne założenia ewentyzmu Augustynka:
jedynymi indywiduami są zdarzenia fizyczne (pojęcia zdarzeń nie definiuje się na gruncie ewentyzmu); zbiór wszystkich zdarzeń stanowi nasze uniwersum;
rzeczy - ciała (somatyzm) są właściwymi podzbiorami zbioru zdarzeń (pojęcia rzeczy także nie definiuje się na gruncie ontologii ewentyzmu);
na zbiorze zdarzeń określone są niepuste relacje czasowe, przestrzenne i czasoprzestrzenne, a także relacje fizyczne (np. relacja kauzalna);
na gruncie ontologii ewentyzmu oraz teorii mnogości, rzeczywistość posiada strukturę warstwową:
warstwą podstawową jest zbiór wszystkich zdarzeń (indywiduów);
warstwę drugą stanowi zbiór wszystkich podzbiorów zdarzeń (należą do niego rzeczy oraz momenty czasowe);
warstwę trzecią tworzą zbiory zbiorów zdarzeń (czas oraz zbiory rzeczy i momentów, czyli własności);
Ciąg wszystkich warstw Augustynek nazywa „światem materialnym”.
Ostatnią uwagą, którą Augustynek formułuje odnośnie ewentyzmu, jest to, że odszedł w niej od umiarkowanego realizmu, wedle którego tylko indywidua istnieją autonomicznie, a ich zbiory - zależnie od samych tylko indywiduów.
Augustynek uznaje, że zdarzenia, tworzące podstawową warstwę rzeczywistości, są uporządkowane czasowo przy pomocy relacji wcześniejszości bądź późniejszości. Zakłada też, że czas jest nieskończonym i nieograniczonym zbiorem momentów.
Przeszłość, teraźniejszość i przyszłość definiuje się za pomocą relacji czasowych: wcześniej, równocześnie i później. W szczególnej teorii względności relacje te określane są na zbiorze zdarzeń, a także na zbiorze momentów. W związku z tym, jeśli powyższe relacje przyjmujemy jako podstawę definicji przeszłości, teraźniejszości i przyszłości, to otrzymujemy dwie wersje teorii tych obiektów:
w jednej mowa jest o przeszłości, teraźniejszości i przyszłości określonych zdarzeń - wersja ewentystyczna;
w drugiej mowa jest o przeszłości, teraźniejszości i przyszłości określonych momentów;
Relacje określone na zbiorze zdarzeń mogą mieć charakter względny (są zależne od inercjalnych układów odniesienia) lub absolutny (są niezależne od inercjalnych układów odniesienia). Relacje określone na zbiorze momentów mogą mieć tylko charakter względny. Mamy więc do czynienia z trzema teoriami przeszłości, teraźniejszości i przyszłości - momentową, zdarzeniową względną i zdarzeniową absolutną.
Ostatnie założenie Augustynka opiera się na nomologicznej anizotropii czasu (pewne prawa fizyki są asymetryczne w czasie), ze względu na którą przeszłość i przyszłość są odróżnialne fizycznie. Gdyby czas był izotropowy, można by skonstruować jedynie teorię teraźniejszości i nieteraźniejszości.
ONTOLOGIA