Tętniak = bomba w brzuchu
Data publikacji: 2010-06-30
Tętniak aorty brzusznej może nie dawać żadnych objawów przez wiele lat. Rośnie powoli, osłabia jednak ścianę naczynia i w jednym na trzy przypadki - jeśli nie został rozpoznany - ostatecznie pęka. Dochodzi do krwotoku do jamy brzusznej, który stanowi bezpośrednie zagrożenie życia. Współczynnik umieralności w grupie pacjentów z pękniętym tętniakiem aorty brzusznej wynosi 65 proc., a około połowa tych zgonów następuje, zanim pacjent dotrze na salę operacyjną. Sposobem na zmniejszenie śmiertelności jest wczesna wykrywalność choroby w okresie bezobjawowym.
„Tętniakiem aorty brzusznej nazywamy poszerzenie aorty poniżej odejścia tętnic nerkowych o średnicy powyżej 3 cm. Czynnikami ryzyka wystąpienia tętniaka aorty brzusznej są: palenie papierosów, nadciśnienie tętnicze, hipercholesterolemia. Najbardziej zagrożeni tą chorobą są mężczyźni po 65. roku życia" - wyjaśnia prof. Arkadiusz Jawień.
O wadze problemu decydują wskaźniki zachorowalności na tętniaka aorty brzusznej. Statystyki światowe podają, że patologia ta występuje z częstością od 14,9 do 37,6 na 100 tysięcy osób, natomiast współczynnik śmiertelności obliczono na 14/100 tys. osób, przy czym wzrasta on znacznie dla mężczyzn powyżej 65. roku życia (patrz wykres). Śmiertelność z powodu tętniaka aorty brzusznej można znacząco zmniejszyć dzięki wczesnemu wykryciu choroby i podjęciu leczenia operacyjnego.
„Szeroko akceptowaną metodą, pozwalającą rozpoznać tętniaka aorty brzusznej, jest badanie ultrasonograficzne, którego czułość wynosi 95 proc., a specyficzność jest bliska 100 proc. Badanie USG jest nieinwazyjne, nie wiąże się z żadnymi powikłaniami somatycznymi, może wywołać jedynie lekki, przemijający niepokój. Zalety powszechnych badań USG w kierunku wykrywania tętniaka aorty brzusznej są nie do przecenienia - obliczono, że dzięki badaniu USG śmiertelność z powodu tętniaka wśród mężczyzn w wieku 65-74 lata zmniejsza się aż o 42 proc." - twierdzi prof. Jawień.
Opierając się na wielkim randomizowanym badaniu kontrolnym przeprowadzonym w Wielkiej Brytanii, Danii i Australii, brytyjski Komitet ds. Narodowych Badań Przesiewowych zarekomendował rządowi tego kraju prowadzenie skryningu tętniaka aorty brzusznej wśród mężczyzn. Program ten jest realizowany w Wielkiej Brytanii od lutego 2009 roku. Podobny program badań przesiewowych dla mężczyzn realizowany jest od 2006 roku w Stanach Zjednoczonych.
Idea powszechnych, bezpłatnych badań diagnostycznych w kierunku tętniaka aorty brzusznej została dostrzeżona przez prof. Arkadiusza Jawienia. Dzięki jego staraniom, urząd marszałkowski województwa kujawsko-pomorskiego wygospodarował 100 tys. złotych i w 2009 roku rozpoczęła się akcja profilaktyczna. Do badań USG zostali zaproszeni wszyscy mężczyźni z województwa, którzy ukończyli 65 lat. Do realizacji programu zaangażowano Przychodnię Sportowo-Lekarską w Bydgoszczy oraz 15 mniejszych gabinetów ultrasonograficznych z województwa. „Planując program, liczyliśmy na zaangażowanie środowiska medycznego, i tak się stało. Lekarze robią wszystko, żeby zachęcić do badań jak najwięcej swoich pacjentów, zgodzili się też pracować za niewielkie wynagrodzenie (20 zł za wykonanie badania), bo rozumieją, jak ważne są takie przedsięwzięcia" - mówi prof. Jawień.
W 2009 roku przebadano 179 mężczyzn, z czego u 7 rozpoznano tętniaka aorty brzusznej, wymagającego pilnego leczenia operacyjnego. W Klinice Chirurgii Szpitala Uniwersyteckiego nr 2 w Bydgoszczy operacje usunięcia tętniaka przeprowadzane są metodą małoinwazyjną, polegającą na wprowadzeniu przez tętnice udowe protezy wewnątrznaczyniowej, która po umieszczeniu w okolicach tętniaka rozpręża się i stabilizuje aortę. Do leczenia zabiegowego kierowane są osoby ze stwierdzonym tętniakiem o średnicy 5,5 lub więcej centymetrów. Osobom, u których wykryto poszerzenie aorty przekraczające 3 cm, ale mniejsze niż 5,5 cm zalecane jest uważne monitorowanie zmian i regularne powtarzanie badań USG.
„Biorąc pod uwagę coraz większą dostępność diagnostyki ultrasonograficznej oraz łatwość oceny przekroju aorty, tego typu badanie profilaktyczne może istotnie zmniejszyć ryzyko powikłań związanych z tętniakami aorty brzusznej - argumentuje wyróżnienie projektu dr hab. Piotr Wysocki, juror w konkursie Złoty Skalpel 2010. - Wdrożony program badań przesiewowych nie wymaga prospektywnej walidacji założeń teoretycznych".
„Podziwiam zaangażowanie samorządu lokalnego, a idee badań przesiewowych są zawsze godne upowszechnienia" - dodaje Joanna Zabielska-Cieciuch, członek jury. Program wczesnego wykrywania tętniaka aorty brzusznej w województwie kujawsko-pomorskim będzie finansowany przez urząd marszałkowski do roku 2016. Obecnie trwają rozmowy o jego współfinansowaniu przez urząd miasta w Bydgoszczy. „Jest to trzeci taki program na świecie i wygląda na to, że z naszych doświadczeń chętnie skorzystają inni. Po mojej prezentacji podczas ostatniego Central European Vascular Forum, które odbywało się w Rumunii, do wprowadzenia podobnego skryningu na skalę narodową przymierzają się Serbowie" - mówi prof. Arkadiusz Jawień.
Autor: dr n. biol. Marta Koton-Czarnecka
Artykuł opublikowany w numerze: 11 (214)
Data publikacji: 2010-06-30