ZABURZENIA GOSPODARKI LIPIDOWEJ
PATOFIZJOLOGIA I FARMAKOTERAPIA
Lipidy (takie jak cholesterol, fosfolipidy i trójglicerydy) są transportowane w osoczu krwi w postaci połączeń z białkami (tzw. apoproteinami), takie połączenie nazywamy lipoproteinami.
Apoproteiny są syntezowane w wątrobie oraz jelicie cienkim (umożliwiają one rozpuszczenie i transport tłuszczów w środowisku wodnym, są także znacznikiem (markerem) dla receptorów w m.in. hepatocytach
oraz enzymów metabolizujących lipidy.
Lipoproteiny podczas wirowania rozdzielają się na 4 frakcje o różnej gęstości:
chylomikrony - o małej średnicy,
lipoproteiny o bardzo małej gęstości (VLDL),
lipoproteiny o małej gęstości (LDL) - najbardziej miażdżycorodna, zawiera tylko apoproteinę B,
lipoproteiny o dużej gęstości (HDL) - o najmniejszej średnicy,
Frakcja LDL jest głównym transporterem cholesterolu z wątroby do innych narządów i tkanek,
komórki pobierają cholesterol wiążąc LDL dzięki receptorom powierzchniowym, lipoproteiny te ulegają
fagocytozie, a uwolniony z nich cholesterol zostaje zużyty np. do budowy hormonów sterydowych oraz
błon biologicznych (można powiedzieć, że cholesterol jest niezbędny dla życia).
Fizjologicznie część LDL usuwanych jest z osocza przez komórki fagocytarne (mechanizm obrony przed nadmiarem tej frakcji).
Jednak przeładowane tym cholesterolem makrofagi i inne komórki stają się przyczyną zmian miażdżycowych w naczyniach krwionośnych.
Frakcja HDL powstaje w jelitach i wątrobie z rozkładu chylomikronów, główną jej rolą jest odwrotny
transport cholesterolu z tkanek obwodowych do wątroby, w której jest on katabolizowany.
Jest to podstawą przeciwmiażdżycowych właściwości HDL.
HIPERCHOLESTEROLEMIA:
Jest to nieprawidłowość metaboliczna polegająca na podwyższonym poziomie cholesterolu w osoczu krwi,
może towarzyszyć wielu chorobom, a także jest ważnym czynnikiem ryzyka wielu chorób układu krążenia
(prowadzi do miażdżycy, a ta do niewydolności wieńcowej).
a) hipercholesterolemia wtórna - jest stanem wynikającym ze współistniejących chorób,
najczęstsze przyczyny to:
cukrzyca i zespół metaboliczny,
niektóre choroby nerek (np. zespół nerczycowy),
niedoczynność tarczycy,
żółtaczka cholestatyczna,
niektóre leki ( tiazydy, β-blokery, estrogeny) oraz alkohol.
b) hipercholesterolemia pierwotna - o podłożu genetycznym, często spotykana jest tzw. hipercholesterolemia
rodzinna heterozygotyczna.
HIPERTRIGLICERYDEMIA:
Jest to zwiększenie ponad normę stężenia trójglicerydów we krwi, co wiąże się z ryzykiem rozwoju miażdżycy, znaczna hipertriglicerydemia może prowadzić do ostrego zapalenia trzustki.
1
NORMY:
cholesterol całkowity w surowicy: 150-250 mg/dl,
cholesterol LDL: nie więcej niż 160mg/dl,
cholesterol HDL: mężczyzni - nie mniej niż 40 mg/dl,
kobiety - nie mniej niż 65 mg/dl,
trójglicerydy: 10-190 mg/dl.
MIAŻDŻYCA TĘTNIC:
Jest to przewlekła choroba, polegająca na gromadzeniu się w błonie wewnętrznej tętnic cholesterolu
oraz innych lipidów, co prowadzi do zwężenia światła tętnic i niedokrwienia tkanek.
Rozwija się głównie w dużych tętnicach, zwłaszcza w miejscach gdzie panuje duże ciśnienie krwi
(aorta, duże tętnice):
miażdżyca tętnic wieńcowych prowadzi do rozwoju niewydolności wieńcowej oraz zawału.
miażdżyca tętnic mózgowych powoduje niedokrwienie mózgu, sprzyja udarom (zwłaszcza przy współistniejącym nadciśnieniu),
miażdżyca aorty może prowadzić do powstania tętniaka.
miażdżyca tętnic obowodowych prowadzi do chorób zarostowych (np. chromanie przestankowe).
Etiologia nie jest do końca poznana, główne przyczyny to:
hipercholesterolemia i hipertriglicerydemia,
cukrzyca,
nadciśnienie tętnicze,
zaburzenia krzepnięcia krwi,
zła dieta,
stres, palenie tytoniu,
czynnik infekcyjny (ostatnio zwraca się uwagę na udział w rozwoju choroby drobnoustrojów, np.
chlamydii, nanobakterii).
Występuje częściej u mężczyzn i nasila się z wiekiem.
Miażdżyca i jej powikłania (szczególnie zawał serca) są obecnie główną przyczyną zgonów na świecie.
Istnieje bezpośrednia zależność między wzrostem stężenia frakcji LDL cholesterolu oraz trójglicerydów
w osoczu, a rozwojem miażdżycy i choroby niedokrwiennej serca.
Odwrotna zależność występuje w odniesieniu do frakcji o dużej gęstości (HDL).
Dieta oraz odpowiednia farmakoterapia zmniejszają ryzyko rozwoju choroby.
Decyzja o leczeniu farmakologicznym musi także uwzgledniać możliwość rozwoju hiperlipidemii wtórnej
(związanej z cukrzycą, niedoczynnością tarczycy, chorobami nerek).
Stężenie niekorzystnych frakcji lipoprotein we krwi wzrasta pod wpływem tiazydowych leków moczopędnych, β-blokerów, estrogenów oraz alkoholu.
2