- w XX przewartościowanie związków przyczyna skutek na rzecz pojmowania zjawisk, jako elementów pewnej całości
- pojecie funkcji wypiera genezę
- przedmioty skierowane na spełnianie określonych funkcji bada się jako celowe układy elementów, a zyskują one znaczenie w relacji do struktur całości, a ona to siec stosunków między elementami
- Przedmiot można rozumieć szeroko
- struktura to porządek przedmiotu, to pojęcie struktury wywodzi się z teorii organizmu jako układów elementów nastawionego na wypełnianie zadań życiowych
- już na początku XX w.; myślenie strukturalne m.ni Lukacs, który interpretuje całość procesu historycznego , w obrębie które poszczególne fakty coś znaczą, taka dyrektywa typowa strukturalistom
- Strauss: badanie zjawisk kultur powinno przebiegać w dwóch fazach opis faktów konkretności przechodzi w analizę tych faktów w kontekście całości towarzyszącym im zjawisk
- zajmują się oddziaływaniem struktury na poszczególne elementy - przyczynowość strukturalna. Struktury pojmuje się jako zbiory możliwych przekształceń, którym ulegają składniki
- w sensie epistemologicznym struktura społeczna to zbudowane na jej podstawie modele. Strukturalizm rozróżnia przedmiot badania i przedmiot rzeczywisty . I- szy jest pochodną postępowania naukowego , to efekt produkcji przez poznanie, powinien odtwarzać infrastrukturę zjawiska, a to całość elementów powiązanych, opis tych stosunków istotny. Relacje bada się w aspekcie modelowym; szuka się pokrewieństw formalnych, między strukturami różnych rodzajów, poziomów [izomorfizmów]
- strukturalizm nastawia się na szukanie cech wspólnych [modelowych] w działalności kulturowej człowieka , w języku, sztuce, ekonomii
- teza, o tym, że dany fakt znaczy ze względu na miejsce i funkcję w nadrzędnej całości uzupełniony o założenie, że dzielność kulturowa jest nastawiona na porozumienie, a poszczególne wytwory funkcjonują w obrębie praktyk komunikacyjnych. W procesie porozumienia podstawą jest system reguł gwarantujących czynności nadania i odbioru. Systemy te niezależne od ich użytkowników
- zdaniem Straussa między struktura procesu hist., a praktykami konkretnych osób pośredniczy schemat pojęciowy wpływający na na porządek i charakter aktywności, czyli z samych zachowań nie można rozpatrywać w ich `psychicznej konkretności' , lecz przez odniesienie do schematu
- przekonanie o symbolicznych charakterze zachowań kult.,
- zachowania zyskują znaczenie przez odniesienie do symbolizowanych treści, w relacji do osobników, wyrażających w symbolu swoją psychikę, ale w kontekście systemu jednostek i reguł komunikacyjnych, które umożliwiają powszechny charakter procesu symbolizacji. Przedmioty kultury - znaki, [symbole] opisywane ze względu na ich porządek, układ i wykorzystanie reguł komunikacji
- myślenie strukturalne już w językoznawstwie od de saussera i jego kursu językoznawstwa ogólnego: aby badać język w sposób naukowy, należy traktować go jako system autonomiczny niezależny od rzeczywistości zew. Znaczenie słowa wynika z miejsca znaku w systemie. Język istnieje jako system różnic. [struktura to całość relacji dominujących nad poszczególnymi elementami] kategorie systemu wprowadziła praska szkoła strukturalna. Zadaniem trubieckiego struktura oznacza sposób uporządkowania relacji w systemie fonologicznym, potem rozszerzone: model stosunków w obrębie wypowiedzi
- do komunikacji trza opanować system języka
- wypowiedź jednostkowa [parole] jest pochodna i podporządkowana wobec systemu języka [langue] - to powszechna zdolność mówienia , wypowiedz to empiryczna realizacja uniwersalnej zdolności. w języku jest to, co istotnej jest dla każdej działalności komunikacyjnej , to kompletny zbiór możliwości a wypowiedź przypadkowym ich użyciem
- język bada się z punktu widzenia, ma on charakter synchroniczny, język to dla niego system możliwości wypowiadania się. Podejście diachroniczne zajmuje się następstwem systemów językowych
- to on wyraził dyrektywy badania obiektów kultury w sposób immanentny, a to był postulat badań synchronicznych i przekonanie, że działalność ludzka to realizacja stałych kodów, systemów i konwencji
- Valery: literatura to powszechne zastosowanie pewnych właściwości mowy
- badacze praskiego koło lingw [1926-48] zaczęli od rozwijania koncepcji de saussuera, proponowali badanie języka poetyckiego jako systemu porozumienia funkcjonalnego wobec wartości estetycznych
-narodziny lingwistyki strukturalnej ściśle związane z teorią znaku! Chomksy Hjelmslev przeformowali to trochę i skupili się na strukturze znaczeniowej wypowiedzi i na produkcji sensu. Pojecie systemu znakowego zostało rozszerzone na rożne dziedziny aktywności kulturowej - literatura, mitologia
- semiotykę i strukturalizm w zakresie językoznawstwa można uznać za dwie fazy rozwóju metody zaproponowanej przez de saussura
- strukturaliści czescy: Trubiecki, Jacobson, Mukarovsky skupieni wokół koła praskiego: aby badać historycznie jakikolwiek fakt kulturalny, wcześniej należy określić prawa sytemu do którego należy. Utwór literacki jest taka forma wypowiedzi, która należy odnosić do systemu norm i wartości estetycznych związanych z powstaniem i odbiorem. Celem badania powinna być sama literackość
- po formalizmie strukturalizm zainteresowany językowa materia literatury: dzieło literackie uzależnione od tradycji i systemu języka funkcjonuje w społecznym procesie, każdy wypowiedź to przekaz krążący od nadawcy do odbiorcy, ale utwór poetycki spełnia funkcje estetyczną i ona określa charakter komunikacji w poezji
- zdaniem mukorovskiego dzieło sztuki to struktura, tj. system składników zorganizowanych w złożona hierarchię, zespoloną przez dominację jednego ze składników nad innymi
- utwór literacki to tekst językowy zawierający poziom fonologiczny, leksykalny i zdaniowy
- jednym z osiągnięć koła było odkrycie fonologii , dyscyplina ta uprawiana przez trubieckiego wpłynęła na rozwój ruchu, zapłodniła badania nad językiem poetyckim na najniższych poziomach
- mukarovsky analizował takie czynniki jak instrumentacja, tembr, intonacja budowa syntaktyczna w tworzeniu znaczenia tekstu. Udowodnił ze pewne element np. słowo, mają charakter dynamiczny, każdy element wypowiedzi uzyskuje pełen sens poprzex włączenie go do jednostki nadrzędnej
- funkcja poetycka modeluje semantykę utworu , obraz literacki cechuje osłabiona więź z rzeczywistością, dynamika znaczeniowa kontekstu potęguje wielość jego odniesień , bo istotna cechą poezji jest wieloznaczność,
- odniesienie utworu do rzeczywistości nie zależy od twórcy, jest to zapośredniczone przez jego szczególna strukturę - ważne są tu wszystkie elementy tekstu
- jako nastawienie na sam komunikat funkcja poetycka neutralizuje powiązania utworu ze światem zewnętrznym , jego zdaniem postawa estetyczna posiada granice społeczne i historyczne , jest wytworem norm i wartości funkcjonujący h w danej epoce
- w teorii komunikacji range podmiotu sztuki posiada też aktywny odbiorca
- struktura jest każde poszczególne słowo samo w sobie, ale by było odebrane jako struktura musi być tworzone na tle określonych konwencji artystycznych przekazanych przez tradycje i tkwiących w świadomości i twórcy i odbiorcy, ten system dla Makarowskiego to „język sztuki”
- w wypadku języka poetyckiego to system nadbudowany nad językiem naturalnym , jego reguły maja przyciągać uwagę odbiorcy na konstrukcje przedmiotu artystycznego
- budowa dzieła literackiego w ujęciu komunikacyjnym znajduje nowa motywacje: dzieło sztuki to przekaz , jest tak zbudowane by zrozumiał je odbiorca ale by zrozumiał je jako fakty artystyczny , to komunikat estetyczny, takie ujecie powoduje skupienie się na składnikach dzieła i na tych aspektach, które powodują ze literatura jest zrozumiana
- system literatury jawi się jako układ norm i konwencji , wspólny autorowi i czytelnikom kod
- badacze ze szkoły praskiej określili rozwój literatury jako rozwój struktur estetycznych
- połączenie diachronii i synchronii w badaniach widać w kategorii struktury literackiej, kiedy traktowana jest jako j proces
- dzieło literackie to struktura bo tworzy dialektyczna całość znaczeniową, zmieniająca sens w zależności od kontekstu [nadrzędnej struktury literackiej jak gatunek]
- podstawową jednostką procesu historycznego w literaturze stanowi nadrzędna całość, na tle której utwór ukazuje znaczenie
- Vodicek mówi, że struktura literacka jest przedmiotem naukowym
- w dziele praktyka artystyczna to realizacja lub zaprzeczeniem immanentnego dla literatury systemu wartości
- działalność twórcy to oddziaływanie struktury na własne elementy
- dzieła mogą uzyskać 2 typy znaczeń; wynikające ze stosunku utworu do naczelnych tendencji rozwojowych struktury literackiej, oraz estetyczny zależne od czytelnika. Jego zdaniem głównym celem wszystkich dziełem jest cel estetyczny, w literaturze dominuje nastawienie na opis dzieł jako mechanizmów funkcjonalnych, wywołujących efekt
- historia literatury powinna tez badać recepcje, czyli badania stosunku społeczeństwa do norm literackich
- Vodicek mówi o genezie artystycznej czyli stosunku do tradycji literackiej, autor pojmowany jest w funkcji twórcy, ideologia to składnik konstrukcji znaczeniowej dzieła
- Lukacs dany utwór znaczy po wpisaniu go do większej całości myśli o konkretnym procesie historyczny,
- vodicka rozumie kategorie struktury literackiej jako niejako przekrój synchroniczny
Przez dzieje literatury, element napięcia między elementami tej samej struktury. Dla nie przejście z jednej struktury do drugiej to mechanizm przeciwstawiania się jak przyczynie zmian literackich , podobnie ja u de saussera rozwój języka to następstwo systemów literackich
- i tak synchronia przechodzi w diachronie, a ta zawsze pyta jak wyglądają fenomeny przejścia i wyczerpania się danej struktury
- literatura u nich staje się przedmiotem lingwistyki, ob. Jest konstrukcją językową, badana za pomocą metod lingwistycznych bo stanowiła rzeczywistość systemową, strukturę struktur
- Jacobson jeden z twórców szkoły czeskiej, wyszedł z inspiracji formalizmem, które przeformułował a skończył badając poezje gramatyki, dla niego przedmiotem nauki o literaturze jest literackość, czyli czy dany utwór jest dziełem literacki. Oddzielał przedmiot badania od rzeczywistego bytu literatury
- pyta co przekształca komunikat językowy w dzieło sztuki
- określenie funkcji poetyckiej jako nastawienia na sam komunikat, skupienie na komunikacie dla niego samego
- dla Jacobsona poetyckość jest jedną z właściwości każdej wypowiedzi językowej, a utwór poetycki to nic więcej jak komunikat językowy, realizuje ogólne mechanizmy mowy i uczestniczy w powszechnych procesach komunikacji. Poza informacją spełnia funkcję ekspresywną, apelatywną i metajęzykową. Jako proces celowo zorganizowany spełnia funkcję poetycką. Funkcja ujawnia się w każdej wypowiedzi jako jej nacechowanie estetyczne, a w komunikacje poetyckim staje się funkcja dominującą. Interesuje go przedmiotowe nastawienie komunikatu, nad tymi cechami wypowiedzi, które zmieniają ją w dzieło sztuki- są to cechy językowe
- wypowiedz poetycka wykorzystuje powszechne mechanizmy mowy
- dana wypowiedz to kombinacja części składowych czyli zdań, wybranych z inwentarza możliwych części składowych [kodu]
- w inwentarzu możliwych części składowych dominują stosunki metaforyczne, w szeregu językowym dominują stosunki oparte na metonimii [przyległości]
- poezja to Partyka, w której ekwiwalencja teryzująca stosunki elementów w kodzie, zostaje przeniesiona w organizację dyskursu rozwijającego się zgodnie z zasadą przyległości
- funkcja poetycka jest metaforyzacją szeregu językowego
- dla niego metafora to sytuacja w której 2 elementy języka wiążą się ze sobą na zasadzie podobieństwa
- komunikat poetycki cechuje powtarzalność figur dźwiękowych, a ta wyzwala podobieństwo znaczeniowe
- funkcja poetycka ma pogłębiać wyczuwalność znaku, a słowo w poezji ma być odczuwane jako słowo, a nie reprezentant przedmiotu
- relacja znak słowny -referent istotna dla wszystkich mimetycznych koncepcji literatury zastąpiona relacją wewnętrzną; stosunek elementów znaczących do znaczonych, on konstytuuje znak
- znaczenia poetyckie [za de sausserem] maja charakter wewnątrzjęzykowy, są wynikiem organizacji elementów znaczących. Układ różnic i podobieństw brzmieniowych implikuje struktury znaczeniowe, które wytwarzają niepowtarzalne obiekty semantyczne
- operacje poetyckie podkreślają semantyczne obciążenie wchodzących w jego skład słów, znaki artystyczne zyskują motywację
- poezja zostaje ujęta jako aktywność znosząca konwencjonalny charakter relacji elementów znaczących i znaczonych, przywracając motywację naturalną
- anafory czy kalambury to środki których celem jest podkreślenie jedności mięzy dźwiękiem a znaczeniem, te operacje są twórczym wykorzystaniem gramatycznego szeregu
- Jacobson bada uzyte kategorie fleksyjne ich częstotliwości pozycje w wersie, opisuje fonologiczna budowę rymów. Cały czas jest w obrębie struktury wiersza określając jego semantykę posługuje się opozycjami językowymi, w interpretacji znaczenie nie wynika poza to co wynika z zasad mowy. On opisując utwór na poziomie organizacji bada warunki wytwarzania sensu poetyckiego , wskazuje na możliwości semantyczne poezji ukryte w jej budowie
- nie szuka języka poetyckiego
- poetyckość to nie system czy dialekt to funkcja. Jest jeden język i wiele praktyk funkcjonalnych, a one podlegają zasadom gramatycznym, choć różnie je wykorzystują
- dlatego poetyka powinna być częścią językoznawstwa
- badania nad `poezją gramatyki' maja konstytuować gramatykę poezji
- jego koncepcja znaczeń gramatycznych to fundament poetyckości
- jednym z podstawowych założeń strukturalizmu , sformułowanych już przez de Saussera jest przekonanie o nieświadomych charakterze działań językowych. Wszystkie operacje w procesie mówienia dokonują się poza świadomością, automatycznie, dotyczy to zwłaszcza potocznej komunikacji nastawionej na użyteczny charakter języka
- Jaboson podkreśla rolę intuicji i nieświadomości w kreacji artystycznej ale zaprzecza, że te cechy opisują tylko wybrane jednostki , geniusz to geniusz gramatyczny, zdolność tkwiąca w każdym użytkowniku języka
- w kwestii tego co i jak rozwija wielką różnorodność wśród poetów badacz nie pomijał roli historycznej w rozwoju sztuki
- chciał aby dialektyka światopoglądu poety wyłaniała się z ukształtowania jego poezji
- strukturalna koncepcja wzbogacona o badania nad narracją artystyczna w oparciu o model lingwistyczny. Paradygmat- układ równorzędnych możliwości generowania tekstu. Syntagma- szereg oparty na przyległości elementów tworzących wypowiedź. Poetyka lingwistyczna zajmuje się teraz językowymi poziomami tekstu [zdaniowym lub np. morfologicznym] badała efekty znaczeniowe wynikające z pozycji różnych elementów gramatycznych w układach paralelnych
- badania nad narracją traktują tekst jak globalną strukturę semantyczną
- Strauss o mitach: mit to zjawisko językowe, etnolog wyróżni w nim 2 wymiary: horyzontalny z narracją o przeszłości, nieodwracalna, to parole mitu , oraz horyzont wertykalny czyli rozmaite wersje tych samych elementów historii powtarzające się działania tworzą stały porządek wartości danego społeczeństwa, to langue mitu
- każda jednostka mitu - mitem, funkcjonuje w odniesieniu do tych dwóch wymiarów , historia integruje mitem
- dla Strauss strukturalna analiza opowiadania, bazując na modelu lingwistyki ma 2 postawy do wyboru: traktować ten model na zasadzie homologii lub analizować w oparciu o lingwistyczny opis wypowiedzi
- w 1 przypadku oparto się na rozróżnieniu 2 aspektów wypowiedzi [na poziomie najogólniejszym dzieło jest historią i wypowiedzią]
- obiektem zainteresowań strukturalizmu staje się przedewszystkim historia, taktowana jako niezależne od materiału semiotycznego opowiadanie. Oni za Poppem zajęli się schematami fabularnymi występującymi w określonych korpusach tekstów [miejsce bajki zajmowała np. kryminały] posługiwali się pojęciem funkcji jako najmniejszego segmentu historii odniesionego do działań i zdarzeń
- postacie maja określone funkcje a określa je udział w sferze działań
- na historie składają się 2 poziomy: poziom funkcji i działań, pozwala to traktować opowiadanie jako jedno wielkie zdanie
- dużo z badaczy skupia na się na stylu wypowiedzi literackiej ujmowanej jako produkt indywidualności twórczej strukturaliści przeciwnie interesuje ich historia opowiadanie niezależne od materiału semiotycznego
- czynnikiem integrującym jest wypowiedz lub narracja , włącza schematy fabularne w istotne dla społeczeństwa systemy wartości, ujawniające się w sytuacji opowiadania. Punkcie widzenia, komunikacji literackiej
- gramatyka opowiadania rządzona jest przez uniwersalne, nieliterackie kody narracji i zyskuje znaczenie, gdy zostaje zaktualizowana w systemie literatury. Ten system to funkcja określonego porządku społecznego
- pierwszym krokiem w analizie jest wydzielenie poziomu tekstu i ich elementów [ inaczej historia i wypowiedz, lub poziom funkcji i narracji] następnie trzeba ustalić powiązanie między tymi poziomami. Mają one porządek hierarchiczny - jednostka podstawowa znaczy po włączeniu jej do poziomu wyższego
- sens opowiadania ujawnia się na końcu
- Todorov wyróżnia 3 aspekty opowiadania; semantyczny [teść], syntaktyczny [kombinacje jednostek narracyjnych], oraz werbalnych [ dotyczy zdań przekazujących opowiadanie]. Skupia uwagę na składni narracji, abstrahując od językowego charakteru jej jednostek i podporządkowując semantykę konstrukcjom syntaktycznym
- opowiadanie opiera się na sprzeczności między immanentnym systemem a porządkiem życia, zdaniem todorova sens opowiadania jest immanentny , wynika z kombinacji elementów ingerencji ich poziomów. Można go opisać za pomocą analizy syntaktycznej, choć nie określi ona znaczenia utworu narracyjnego
- germinas chce opisać elementy struktur semantycznych, generujących każdy typ narracji. Dla niego [za Hjelmslevem] każda wypowiedź zawiera plan wyrażania, oraz plan treści. On opisuje jednostki ze struktur głębokich odmiennych pod względem manifestacji
- analizę jednostek semantycznych rozpoczyna od wyróżnienia semów: tworzą one człony podstawowych struktur znaczeniowych , nie maja odpowiedników na planie wyrażania ale ich kombinacje - klassemy mogą być manifestowane na tym poziomie. Mam 2 typy klassemów: akanty - podmioty czynności i predykaty jednostki integrujące jak funkcje. W palnie manifestacji semiotycznej klassemom odpowiadają leksemy, akanty realizują się jako role narracyjne przepisane poszczególnym postaciom opowiadania, a predykaty jako konkretne działania i właściwości. Jeden akant może być manifestowany za pomocą różnych aktorów ,a jeden predykat w różnych zachowaniach. Jednostki semantyczne narracji mają wartość relacyjną
- germinas wyróżnia on niewielka liczbę aktnów obecnych w opowiadaniu nadawca- przedmiot - odbiorca: pomocnik- podmiot- przeciwnik. W strukturze głębokiej można opisać również rodzaj powiązań tych akantów w styngmanty narracyjne: liczba funkcji jest ograniczona
- akanty to nie tylko osoby, to może być np. zdrowie, czy miłość kategorii abstrakcyjne. Opis uniwersum semantycznego, polegający na wydzielaniu w konkretnym tekście narracyjnym akantów i predykatów to nie sztuka dla sztuki, badacz posługuje się tym w celu rekonstrukcji modelu ponadliterackiego, on chciał stworzyć teorię semantyczna aktualną dla wszystkich możliwych opowiadań
- głosi on, że istnieją struktury semantyczne niezależne od artykulacji językowych, oraz, że kultura jest zbiorem systemów znakowych, manifestujących te struktury , praca sensu określa wszystkie rodzaje praktyki ludzkiej
- w planie treści wyróżnił nie tylko gramatykę narracyjną, ale głębszy poziom kategorii i operacji logicznych. Jego zdaniem sama forma wyrażania manifestuje się w różnych materiałach semiotycznych. Gramatyka narracji miała charakter translingwistyczny, badał strukturę semantyczną ukryta w rożnych typach aktualizacji znakowych, ale to szukanie sensu, który się wymyka, obiektem semiotyki stają się niezliczone formy znaczenia
- zatem semiotyka przyjmuje za obiekt dociekań struktury analogiczne do języka, skupia się na znaczeniach i szuka powszechnych dla danej kultury reguł wytwarzania sensu. Zatem badający znaki nie można uciekać od elementów znaczących, określający h każdy tekst kulturalny