Dzieci niedowidzące i niewidome - R. Ossowski w: Dziecko niepełnosprawne w rodzinie

Grupy osób z uszkodzeniem wzroku:

1. niewidome V =0

2. ociemniałe ( utrata wzorku po 5. roku życia ) V = 0

3. szczątkowo widzące V= 1/∞ (tylko poczucie światła) - ≤= 1/20

4. niedowidzące V =≥ 1/20 - 5/20 - 5/15

5. słabo widzące V = 5/10 - 5/5 na lepszym oku po korekcji szkłami konwencjonalnymi

6. słabowidzące z zaburzeniami obuocznego widzenia z powodu zezującego niedowidzącego jednego oka

Dzieci słabo widzące powinny uczyć się w szkołach masowych

Do niewidomych zaliczamy osoby, u których stwierdza się:

1. całkowity brak wzroku

2. ostrość wzroku po zastosowaniu szkieł korekcyjnych nie przekracza 1/20 (0,05)

3. zmiany ograniczające pole widzenia do 20° uniemożliwiające samodzielne poruszanie się w obcym miejscu

Psychospołeczne następstwa braku lub uszkodzeń analizatora wzroku

Brak wzroku powoduje zubożenie i trudności w procesie poznania oraz zubożenie na skutek braku w strukturze elementów wizualnych. Bez mechanizmów kompensujących brak wzroku nie jest możliwa orientacja przestrzenna i sprawność ruchowa.

Samoakceptacja - jest to świadomość braków, ale też tego, co pozostało, a zwłaszcza dość wyraźna, realna i względnie optymistyczna perspektywa życiowa. Określony stopień samoakceptacji wpływa na ustosunkowanie się do ludzi widzących, a zwłaszcza na poczucie alienacji bądź poczucie przynależności i chęć życia wespół z widzącymi.

Warunkiem osiągania określonego stopnia rewalidacji społeczno-psychologicznej jest wspierania oraz inicjowanie wysiłków i przedsiębiorczości osób z uszkodzonym wzrokiem. Szczególną rolę odegrać może rodzina.

B.Betman sądzi, że:

- ślepota i niedowidzenie powodują poważne ograniczenia danych zmysłowych, uzyskiwanych przez osoby nimi dotknięte

- relacje współczesnego społeczeństwa wobec osób z UW stanowią jeden z podst problemów tych osób

Skutki utraty wzroku są zależne od - wieku, w którym nastąpił brak wzroku, od tego czy było to nagłe czy nie

Ważne jest zapewnienie dziecku dopływu informacji o świecie wszystkimi możliwymi sposobami czy poznawania otoczenia na skutek jego własnej aktywności i samodzielności. Niewidome od urodzenia dziecko buduje wyobrażenia o świecie i techniki regulowania stosunków ze światem według reguł dla niewidomych.

Utrata wzroku w wieku późniejszym wiąże się z dramatem przeżycia utraty wzroku, akceptacją braku wzroku i koniecznością „przebudowy” metod poznawania otoczenia i działania w świecie przystosowanym do możliwości ludzi widzących

Etapy wg L.Cholden`a:

Szoku - trwa od kilku dni do kilku tygodni, osoba jest niezdolna do racjonalnego myślenia, od wyjścia z tego zależy siła ego

Depresja - pesymistyczne patrzenie na świat, smutek, rozpacz, przygnębienie, poczucie beznadziejności, brak wiary w siebie, myśli samobójcze, depresja jest prekursorem uczenia nowych umiejętności

Przystosowanie - gotowość do podjęcia walki, zmiany w systemie wartości

Sytuacje trudne:

- brak informacji ( są one niepełne, pośrednie, prawdopodobne )

- konflikt decyzji ( brak pewności )

- przeciążenia aparatu regulacji w trakcie wykonywania zadań - świat dostosowany jest dla ludzi widzących

- zagrożenia fizyczne

Charakterystyka procesów poznawczych

T. Carroll przedstawił wszystko co człowiek traci w związku ze ślepotą:

Utrata:

- fizycznej pełnowartościowości

- zaufania do pozostałych zmysłów

- realnego kontaktu z rzeczywistością

- tła wizualnego

- pewności

- możliwości poruszania się

- codziennego życia

- łatwości porozumiewania się za pomocą pisma i słowa

- łatwości zdobywania informacji

- wizualnego postrzegania rzeczy miłych

- piękna, rozrywki, niezależności osobistej, pełni osobowości

- przystosowania się i anonimowości

M. Grzegorzewska - możliwe jest wysubtelnienie prostego różnicowania odbioru wrażeń. Na skutek ćwiczenia dokonuje się ono w części korowej poszczególnych analizatorów, nie zaś na poziomie receptorów. Kompensacja wzroku odbywa się na zasadzie strukturalnego połączenia dotyku i zmysłu kinestetycznego ze słuchem a także węchem. Tworzą się zespoły dotykowo-kinestetyczno-słuchowo-węchowe.

Dużą rolę w procesach kompensacyjnych odgrywa mowa. Słowa jednak są często nieadekwatne do rzeczywistości. Powoduje to tworzenie tzw. wrażeń surogatowych -stanowią one substytuty psychiczne tych treści poznawczych, które są niedostępne , a przy tym odgrywają ważną rolę w kształtowaniu świata wyobraźni i pojęć

Analogia jest źródłem lepszego rozumienia rzeczywistości oraz wskazuje na możliwości poznawcze niewidomych

Kompensacyjny charakter ma także tzw. „zmysł przeszkód”, który składa się z 4 głównych członów:

- z członu zmysłowego, powstającego na tle specyficznych wrażeń słuchowo- dotykowych

- z członu intelektualnego polegającego na zrozumieniu przeszkody

- z członu emocjonalnego w postaci obawy, lęku przez grożącym niebezpieczeństwem

- z reakcji ruchowej jednostki mającej na celu uniknięcie zetknięcia się z przeszkodą przez zmianę kierunku, zwolnienie chodu, zatrzymanie się itd.

Zachowania społeczne dzieci

Są determinowane strukturą ich osobowości, obiektywnym faktem upośledzenia wzroku, jak i w znacznym stopniu zachowaniami ludzi widzących

Rodzice często przyjmują społeczne wypaczone wyobrażenia w stosunku do swoich niewidomych dzieci i w ten sposób przyczyniają się do kształtowania poczucia ich mniejszej wartości

Systematyczne okazywanie N litości, współczucia, upokarzania itd. są źródłem licznych sytuacji emocjonalnie trudnych, które źle wpływają na stosunki N - widzący

Dzieci niewidome mają znaczne ograniczone możliwości poznania nowych osób, ich lokalizacji i działalności; poznania partnerów wspólnej zabawy; nawiązania kontaktów słownych z osobami dorosłymi i dziećmi - utrudniony jest więc zaspokojenie kontaktu emocjonalnego z drugim człowiekiem

Ważne jest wyzwalanie w dziecku tendencji do uczestnictwa w społeczeństwie.

B. Wright pisze o potrzebie specjalnego traktowania osoby niepełnosprawnej - stosowanie koniecznych ułatwień

Problemy samoakceptacji

A.T.Jersild - samoakceptacja - postawa nacechowana wiarą, zaufaniem i szacunkiem wobec siebie, zaś przez samoodtrącenie postawę wobec siebie łączącą się z irracjonalnym poczuciem krzywdy, winy, niższości

Możliwości rewalidacji fizyczno - zdrowotnej dzieci w rodzinie

J. Dziedzic - „ u N Dz występuje szereg wad postaw, nie tylko z braku ruchu. Wpływ na kształtowanie mają już wczesne miesiące. W okresie, gdy dz przyjmuje pozycję leżącą na brzuszku, widzący osesek przejawia aktywność w rozglądaniu się dookoła. Podnosi głowę i obraca się, dzięki czemu wzmacniają się mięśnie pleców i okolicy lędźwi oraz mięsnie górnej części klatki piersiowej i prawidłowo kształtuje się wygięcie szyi. Dziecko N nie jest pobudzane wrażeniami wzrokowymi do ruchów głową. W późniejszym okresie dz widzące stara się uchwycić, popchnąć czy przycisnąć przedmioty znajdujące się w pewnej odległości. Jest to okres czołgania, kiedy rozwijają się mięśnie brzucha, pleców i kończyn oraz układ kostny. Dziecko niewidome poznaje pozycję siedzącą dużo później od widzącego, a także później porusza się w przestrzeni”

Dz N nie naśladuje form ruchu i nie może się uczyć wizualnie naśladownictwa. Bolesne stłuczenia wywołują niechęć ruchu i lęk. Stałe napięcie powoduje wzmożony tonus mięśniowy i trwałe napięcie mięśniowe.

Najczęstsze zaburzenia:

- krzywice

- skrzywienie kręgosłupa o typie lordozy

- płaskostopie

- zwiotczenie mięśni i aparatu wiązadłowego stawów

Charakterystyczny jest tzw. koguci chód i stawianie stopy z góry bez wyprostu nogi w kolanie

Ważna jest terapia ruchem i stymulowanie ogólnej aktywności fizycznej poprzez:

- tworzenie warunków godnych do wyżycia się przez ruch

- kształtowanie zamiłowania do ruchu

- likwidowanie lęku przez ruchem

- ćwiczenia koordynacji psychoruchowej

- troska o właściwą postawę ciała, zapobieganie wadom postawy

Możliwości rozwoju procesów poznawczych dzieci w rodzinie

Ważne jest, aby dziecko od początku poruszało się samodzielnie, bez pomocy innych. Jednie należy usuwać niebezpieczne przedmioty oraz, aby nie zmieniać miejsca różnych obiektów

Uczenie się czynności życia codziennego

1. Higiena i dbałość o wygląd zewnętrzny

2. Wykonywanie prac domowych - sprzątanie domu, ścielenie łóżka, pranie, prasowanie, gotowanie, nakrywanie do stołu, podawanie potraw

3. Zachowanie się w różnych sytuacjach życiowych - przy stole, odpowiednia postawa ciała, witanie się, robienie zakupów, telefonowanie, pisanie listów, płacenie pieniędzmi

4. Samodzielne poruszanie się po dom i w otoczeniu, korzystanie z pomocy widzących, potem umiejętność opieki nad dzieckiem

Ważną rolę odgrywa orientacja przestrzenna ( sprawność jednostki w zakresie poznawania otoczenia, zachodzących w nim stosunków czasowych i przestrzennych ) i lokomocja (umiejętność przemieszczania się)

Należy uczyć algorytmizacji czynności!

Kształtowanie postawy samoakceptacji

Okazjonalne porażki aktywizują wysiłek i uczą przegrywania, zaś powodzenia są motywacją do dalszego wysiłku i okazją do poprawienia autoportretu. Jeśli jednak porażki występują zbyt często, a zwłaszcza jeśli przeważają nad sukcesami to mogą one zniechęcić do wysiłku i sprzyjać kształtowaniu się postawy

samoodtrącenia

V. Sommers - 5 głównych czynników rodzajów postaw rodziców wobec N dz:

a) akceptacji

b) „nie przyjmowania do wiadomości” skutków kalectwa

c) nadmiernej opiekuńczości

d) odrzucania maskowania nadmiernej troski o dziecko i niepokoju o nie

e) jawnego odrzucania

Miejsce rodziny w systemie rewalidacji dzieci niewidomych i niedowidzących

Ważny jest udział rodziny w procesie rewalidacji oraz współpraca rodziców z zespołem rewalidującym

Rewalidacja musi odbywać się w systemie otwartym

---