4. Planowanie dydaktyczne, zeszyt i notatka, temat lekcji.
Biernacka, Sposoby angażowania uczniów w proces dydaktyczny, czyli o planowaniu, w: Doskonalenie warsztatu nauczyciela polonisty, red. A. Janus-Sitarz, Kraków 2005:
Tajemnicą dobrej improwizacji jest dobre przygotowanie.
[Sasasa- taka myśl wstępna do artykułu].
Celem nadrzędnym w metodzie pracy z wykorzystaniem planów tygodniowych jest zaangażowanie uczniów w lekcje języka polskiego (a nawet w hoho cały proces dydaktyczny).
Plany tygodniowe: zrodziły się z „potrzeby dydaktycznej” i były wynikiem praktyk w klasie 4 (czyżby uczniowie dali pani popalić?). Mają one charakter prakseologiczny, należą do dziedziny związanej z przygotowywaniem pewnej czynności (preparacji działań). Nauczyciele muszą sobie zorganizować roczną pracę w oparciu o wykonywany przez siebie roczny rozkład materiału. Pani Biernacka postanowiła stworzyć plan służący przede wszystkim uczniowi, co ma usprawnić pracę oraz zaangażować ucznia poznawczo i wolitywnie w proces dydaktyczny. Plany takie uświadamiają uczniowi przede wszystkim celowość jego pracy, dają możliwość dostrzeżenia lasu spoza drzew , pokazują mu, że każde działanie ma jakiś sens. Plany przeznaczone dla uczniów mogą zakładać dowolną perspektywę czasową. Dla młodszych tygodniową, dla gimnazjalistów i licealistów 2- lub więcej tygodniową. Tworząc jednak plan na dłuższy okres należy pamiętać o zmianach, jakie niesie rzeczywistość. Musi być napisany językiem atrakcyjnym i dostępnym dla każdego ucznia. Ponieważ jest przygotowany dla określonej klasy, ma wymiar indywidualny, widoczny np. w imionach uczniów. Komunikatywność przejawia się nie tylko w czytelnym przedstawieniu jego sensów, ale także odpowiednim ich wyodrębnieniu graficznym.
Cechy dobrego planu wg Kotarbińskiego: celowy, wykonalny, operatywny, czytelny, jednolity, ciągły, giętki, ekonomiczny, długodystansowy (jak facet ), ugruntowany poznawczo.
Plan pedagogiczny Celestyna Freineta: W pierwszej połowie XX wieku C. Freinet podjął w swej nauczycielskiej działalności tematykę planowania. W jego szkole każdy dzień zaczynało się od zaplanowania zajęć. Wyróżniał trzy typy planów:
a) ogólne plany roczne zgodne z wymogami oficjalnych programów nauczania.
b) ogólne plany miesięczne dla każdej z klas. Ten i powyższy ustalał nauczyciel.
c) tygodniowe plany indywidualne ucznia, sporządzane na podstawie dwóch powyższych.
W koncepcji Freineta każde dziecko opracowywało dla siebie materiał nauczania, wybierając niektóre spośród zaproponowanych przez nauczyciela zagadnień.
Pozytywne strony techniki planowania:
dzięki podziałowi na mniejsze działki można uprościć i umożliwić realizację działania
dokładne zaplanowanie dodaje dziecku odwagi i działa uspokajająco
plan pracy daje dziecku autonomię w wykorzystaniu każdego dnia
mając ustalony plan uczeń pragnie szybko go wykonać i najlepiej jak potrafi
Zasada ograniczonego zaufania: W pracy w polskich warunkach pani Biernacka nie jest wierna freinetowskiemu systemowi, jest jednak wierna jego koncepcji stawiającej ucznia w centrum zainteresowania. Pani B. tworzy trzy rodzaje planów:
a) zamknięte tzn. narzucone przez nauczyciela z małą możliwością ingerencji w nie ucznia. Nauczyciel daje uczniowi gotowy plan.
b) częściowo otwarte, gdzie pozwala się wybrać uczniowi spośród określonej puli zagadnień, lektur itp. Uczniowie dokonują wyboru na drodze dyskusji, czy głosowania.
c) otwarte, gdzie pozwala się uczniowi na samodzielny dobór treści nauczania. Chodzi o kształtowanie planu, który odpowiadałby w całości zainteresowaniom uczniów. Można np. zaproponować uczniom wybór bohatera, którym chcieliby się szczegółowo zająć.
Praca wg planu tygodniowego (wg własnych doświadczeń): pojedyńcza kartka, sporządzona na komputerze, każde zagadnienie opatrzone jest obrazującym go znaczkiem np. przy lekturach otwarta książka (tak na marginesie na końcu pani pokazuje jak to wygląda i naprawdę faaajne Ma kobieta zapał. I po przemyśleniu stwierdzam, że to naprawdę oszczędza czas i zachęca w jakiś sposób uczniów, zwłaszcza podstawówki). Na początku tygodnia każdy uczeń otrzymuję kartkę z planem. Jeden egzemplarz wieszany jest na tablicy klasowej-w każdej chwili do wglądu. Potem następuje wspólne omawianie planu. Na rozkładzie wypisane są kolejne dni tygodnia, a pod nimi wyszczególnione treści nauczania na dany dzień (w postaci wskazówek, problemów itp.) oraz zadanie domowe do wykonania w oznaczonym terminie. Na początku każdego planu mogą być wyróżnione ważne wydarzenia danego tygodnia np. klasówka.
Zalety planu tygodniowego:
oszczędza obu stronom sporo czasu (nie trzeba wielokrotnie powtarzać tematu lekcji, przypominać o pracy domowej, terminie klasówki)
dyscyplinuje nauczyciela do trzymania się zagadnienia, do precyzyjnego wyrażania poleceń i pytań
uczy dziecko samodzielności w postępowaniu (może np. wykonać wcześniej pracę domową)
daje wychowankowi szansę na przygotowanie się z dużym wyprzedzeniem do lekcji
pomaga rodzicom zorientować się w obowiązkach dzieci
jest pozytywną motywacją dla dziecka, gdy może wyczytać pochwałę pod swoim adresem za aktywność, pracowitość
pozwala spojrzeć uczniowi na całość, czyli uczy syntezy
możliwość wypisanie na planie pytań dotyczących np. lektury sprawia, że dziecko czuje się ważne (mają miejsce na planie na notatki)
Poniedziałek Jak rozmawiać przez telefon?- zwroty grzecznościowe, wyraźne wymawianie wyrazów, wyjaśnianie nieporozumień( literowanie słów, zwalnianie tempa mówienia). Wymyślanie przykładów rozmów przez telefon. Sposoby zdobywania numerów telefonicznych. Nagrywanie na automatyczną sekretarkę. Szalona linia Zadanie domowe Dokończ zadanie z rozdziału 16. |
Na koniec pani pokazuje takie przykładowe plany. Wygląda to mniej więcej tak (nie mam takich obrazków jak pani, u niej był jakiś ludzik ze słuchawką i telefon po drugiej):