Ekonomika- najogólniejsza nauka zajmująca się opisywaniem procesów gospodarowania. Wywodzi się z ekonomi Gospodarowanie-dokonywanie ciągłych wyborów, w zakresie wykorzystania ograniczonych zasobów w celu wytworzenia dóbr i usług oraz ich podziału pomiędzy członków społ.Ekonomika przedsiębiorstwa- jest nauką zajmującą się badaniem ekonomicznych aspektów gospodarowania w obrębie przedsiębiorstwa. Problemy gospodarowania dotyczą:pozyskiwania, gromadzenia, przetwarzania, wykorzystywania Przedsiębiorstwo jest zorganizowanym zespołem składników mater. i nie materialnych przeznaczonych do prowadzenia działalności gospodar. Są 3 wymiary: zynnościowe(prowadzi je przedsiębiorca), rzeczowe, podmiotowe(os fizyczna lub prawna jest przedsiębiorcą)Osobowość prawna- jest prawnym wyrazem odrębności ekonom oraz daje przedsięb. prawo do zawierania umów z kontrahentami, pracownikami, zaciągania zobowiazań oraz dochodzenia swoich praw.Przedsiębiorstwo państwowe- jest samodzielną, samorządną i samofinansującą się jedn. Gosp. Posiadająca osobowość prawną powołaną przez centralne i naczelne organy państwa. Są 2 typy: 1) zasady ogólne(banki) 2) użyteczności publicznej(MPO, staż) oraz na zasadach odrębnych(LOT,PKP).Zysk przedsiębiorstwa idzie na 2 fundusze(założycielski oraz przedsiębiorstwa.
Spółdzielnia -dobrowolne i samorządne zrzeszenie nieograniczonej liczby osób, które w interesie swoich członków prowadzi wspólną działalność gospodarczą na zasadzie samorządności. 2 rodzaje spół.: użyteczności(mieszkaniowa) oraz pracy(rolnicze)Spółka- zrzeszenie osób lub kapitału celem prowadzenia działalności gospodarczej lub innej działalności prawnie dozwolonej. Z prawnego pkt widzenia spółka stanowi umowę zawieraną przez wspólników celem prowadzenia wspólnego przedsiębiorstwa zarobkowego. Stronami umowy mogą być os. prawne i fizyczne. 2 rodzaje spółek: handlowe(ust. Z 15.09.00 nr 91) oraz cywilne(ust z 23.04.64- tekst z 2001). Sp osobowe charakteryzuje:trwały skład osob, nie posiadają os. prawnej, jednakowe prawa i obowiązki wspólników, doża do wspólnego celu, ponoszą pełną odpowiedzialność za zobowiązania. Sp kapitałowe: zmienny skałd osobowy, brak obowiązku współdziałania wspólników, zmienny kapitał spółki, osobowość prawna, za zobowiązania sp odpowiada spólka(wspol, akcjonariusze) Sp jawna- prowadzi we wspólnym imieniu przedsiębiorstwo zarobkowe o większym rozmiarze i nie jest inną sp handlową. Jest ułomną os. prawną zobowiązania może zaciągać jako os fizyczna lub spółka, ale odpowiadają wszyscy całym majątkiem.Sp partnerska- Spółka ta jest zawierana przez wspólników w celu wykonywania wolnego zawodu(lekarz)
Sp komandytowa- min 2 wspólników:komplementariusz(odpowiada za zobowiązania swoim majątkiem) oraz komandytariusz(odpowiada w ograniczony sposób do tzw sumy komandytowej ujętej w rejestrze, dlatego może być co najwyżej pełnomocnikiem) spólka może być założona przez os fizyczne jak i prawneSp komandytowo- akcyjna połączenie obydwu spółek. Przynajmniej jeden wspólnik jest akcjonariuszem(nie odpowiada za zobowiązania) i jeden jest komplement(reprezentuje spółkę)
Sp Z.O.O- może być utworzona w każdym celu, może ją azłożyć dowolna ilość osób. Min kapitał zakładowy 50 tyś składający się z udziałów o równej wartości. Udziały dzielimy na zwykłe oraz uprzywilejowane. Władze spółki: zgromadzenie wspólnikow, rada nadzorcza, zarząd.Sp. akcyjna- kapitałowa, gdyż jej zawiązanie zależy od zgromadzenia odpowiedniego kapitału w formie wkładu założycielskiego lub publicznej substrykcji akcji. Są 2 rodzaje akcji: zwykłe i uprzywilejowane, min wartosc akcji 1 zl. Kapitał zakładowy tworzymy ilość akcji razy wartość nominalnąSp cywilna- osobowa spółka w której wspólnicy odpowiadają całym swoim majątkiem wraz ze spółką za jej zobowiązania. Każdy wspólnik musi zarejestrować działalność gospodarczą. Rachunkowość może być prowadzona w formie pełnej lub uproszczonejKoncern-zrzeszenie różnych podmiotów o odrębnej osobowości prawnej, należących do jednego właściciela(droga wykupu akcji lub fuzja). Są 2 rodzaje koncerów:poziome: wiele rodzajów profilu o tej samej działalności. Pionowe wzajemnie się uzupełniająKartel-umowa monopolistycznych niezależnych finansowo i technicznie przedsiębiorstw. Np. OPECHolding jest to grupa kapitałowa zespół spółek samodzielnych z ograniczoną możliwością podejmowania samodzielnie decyzji finansowychŚrodki gospod i jej źr. pochodzenia Aktywa: kontrolowane przez jednostkę, zasoby majątkowe o wiarygodnie określonej wartości, powstałe w wyniku przeszłych zdarzeń, które spowodują w przyszłości wpływ do jednostki korzyści ekonomicznych, a)aktywa trwałe- są to składniki na trwałe zaangażowane w jednostce, dłużej niż przez jeden rok, które cały czas zachowują pierwotna postać, 1)wartości niematerialne i prawne-koszty wytworzenia projektów, które zakończyły się sukcesem i będą wdrożone do praktyki gospodarczej (koszty nabycia praw majątkowych w postaci: licencji, znaków towarowych, koncesji) 2) rzeczowe aktywa trwałe- składniki trwałe w postaci gruntów, budynków, śr.transport,maszyn i urządz, oraz śr,trwałe w budowie, i zaliczki przekazane na nabycie lub wytworzenia we wlasnym zakresie środków trwałych 3)należności długoterminowe-kwoty należne przeds. Które będą wymagane w okresie dłuższym niż jeden rok, (pożyczka długotermino) 4) inewstycje długoter- środki pieniężne własne zaangażowane w in.jednostkach gospod,lub aktywa w postaci(nieruchomości, wartości niemater, i prawnych, oraz papierów wartościowych) 5) długoterminowe rozlicznie miedzy okresowe- rozliczane są w dłuższym okresie są to wydatki poniesiona na dłuższy okres.b)aktywa obrotowe są to składniki zasady pozostające w jednostce poniżej 1 roku i ciągle zmieniające swoją postać, czyli pozostające w całym obrocie gospod, 1)zapasy-są to surowce w postaci np. maszyny, potrzebne do produkcji wyrobów gotowych, 2) należności krotkoterm- to kwoty należne z tytułu sprzedaży o okresie wymagalności do 1 roku 3) inwestycje krótko terminowe o okresie krótszym niż 1 rok w postaci:akcji, udziałów, papierów wartościowych 4) krotkoterm rozliczenia miedzy okresowe- wydatki rozliczane są w krótkim okresie,
PASYWA Źr pochodzenia śr. gospodarczych 1.kap własny(fundusz)- są to kwoty lub równowartość śr gospod wniesionych na stałe przez właściciela oraz wygospodarowane przez samą jednostkę i zatrzymane do dyspozycji a nie wyprowadzane na zew (kapitał podstawo, k.zapsowy, zysk netto) 2. kap.obce- pochodzą od osób zewn, występują w postaci zobowiązań długoterm lub krótk, oraz rezerw, oraz rozliczeń miedzy okresowych. (rezerwy na zobowiązania, zob długoterm, krótkoterm i rozliczenia miedzy okresowe ŚRODKI TRWAŁE rzeczowe aktywa trwałe i zrównane z nimi o przewidywanym okresie ekonomicznej użyteczności dłuższym niż 1 rok kompletnie zdatne do użytku i przeznaczone na potrzeby jednostki:a)nieruchomości (grunty, budynki, lokale)b) maszyny, urządzenia i środki transportu, c) ulepszenia w obcych środkach trwałych d) inwentarz żywy. Środki trwałe oddane do używania na podstawie umowy najmu, dzierżawy lub innej umowy o podobnym charakterze zalicza się do aktywów trwałych jednej ze stron. Warunki jakie muszą być spełnione by środek gospod został uznany za trwały: okres użyteczności ekono. Powyżej roku, skłądnik gospodarczy jest kompletny i przekazany do użytkowania zgodnie z przeznaczeniem oraz składniki majątkowe, które są przeznaczone na potrzeby jednostki i będą wykorzystywane w jej statusowej działalności
Klasyfikacja środków trwałych własne-obce, produkcyjne-nieprodukcyjne, czynne- nieczynne Klasyfikacja rodzajowa: 0 - Grunty 1 - Budynki i lokale 2 - Obiekty inżynierii lądowej i wodnej 3 - Kotły i maszyny energetyczne 4 - Maszyny urządzenia i aparaty ogólnego zastosowania 5 - Specjalistyczne maszyny, urządzenia i aparaty 6 - Urządzenia techniczne 7 - Środki transportu 8 - Narzędzia, przyrządy, ruchomości i wyposażenie 9 - Inwentarz żywy. Budowle górnicze stanowią specyficzną grupę środków trwałych w postaci kapitalnych wyrobisk górniczychWycena środków trwałych- wycenia się na podstawie wartości początkowej(Wp), którą może stanowić cena zakupy lub nabycia . wytworzone we własnym zakresie stanowią pełny koszt wytworzenia poniesiony do momentu przekazania do eksploatacjiZużycie środków trawłych: fizyczne, moralne, losowe. Amortyzacja proces stopniowego przenoszenia pewnej części wartości śr. trwałego w cięzar kosztów.Amortyzacja- wyrażone w jednostkach pieniężnych, zużycie środka trwałego za pewny okres, określone wg stawek amort, ustalonych przez jednostkę w planie amorty, polegające zarachowaniu w koszty działalności operacyjnej, lub pozostałe koszty operacyjne(zużycie nie planowe) albo koszty nadzwyczajne(zużycie losowe)Rodzaje stawek amortyz: 1.Postawowe wykaz rocznych s.amor 1,5%-budyn i lokale miesz 2,5% lokale niemieszk,bud.sportowe(stadiony,hale) 4,5%-podziemne garaze,wyciągi kopalnia,kolowroty kopal 7%-kotły i maszyny energ,koparki i zwał. w kop odkr lokomoty i wozy w podziem 10%-kombajny do robót przygoto maszyny do przeróbki rud i węgla 14%-lokomotywy akumulat wozy kopal maszyny biurowe, 18%maszyny i urz wiertnicze, urzadz sterownicze, maszy do robot budowl, ziemnych i drogowych, urz do podsadzki, 20% obudowy zmechanizowane, samochody, autobusy, 25 masyzny gór(kombajny, ładowarki) 30 zespoły kompu,
2.podwyższone - stawka podstawowa pomnożona przez odpowiedni współczynnik. Przy zastosowaniu degresywnej metody amortyzacji, możliwe jest podwyższenie podstawowych stawek współczynnikiem nie większym niż 2, gdy podatnik używa środek trwały na terenie gmin zagrożonych wysokim bezrobociem - współczynnikiem nie większym niż 3.3.indywidualne - przepisy dopuszczają możliwość ustalania przez podatnika stawek indywidualnych, ale należy pamiętać, że prawidłowość ustalenia tych stawek ma decydujący wpływ na uznanie odpisów amortyzacyjnych. Muszą one być tak dobrane aby zapewnić, że przy ich stosowaniu zostanie zachowany minimalny okres amortyzacji określony przepisami rozporządzenia dla poszczególnych składników majątkowych..4.obnizone Metoda Liniowa: w tej met. Wielkość rocznego odpisu amort. określa się w zależności S=100/T %. W met dokonuje się wpisów amort, w różnych latach co miesiąc, kwartał lub jednorazowo, począwszy od 1 dnia miesiąca następującego po wprowadzeniu do eksploatacji, aż do pełnego umorzenia lub postawienia w stan likwid, sprzedaży lub stwierdzenia niedoboru A=S/100*Wp Metoda degresywna w tej met .zakłada się że: -wydajność śr trwałego stopniowo zmniejsza się, - rosną koszty eksploatacji z upływem czasu użytk śr trwałe, - wyższe koszty eksploatacji należy neutralizować co raz niższą kwotą odpisów amortyz. Polega na dokonywaniu odpisów od zmiennej podstawy przy zastosowaniu podwyższonych stawek, zastosowana jest wyłącznie do maszyn i urządz, zaliczonych do grupy 3-6,8 klasyfikacji śr trwałych a także śr trnasportu z wyjątkiem samoch os. At=Sd/100*Wat At-warość odpisu w roku t Sd-stawka amorty w met pomnożona przez współczyn 2 lub 3. Wnt- wartość netto śr trwałego na początku rokuŚrodki obrotowe I.Zapasy 1.materiały-produkty nabywane przez jednostkę lub przez nią wytwarzane z przeznaczeniem do zużycia jako surowce do produkcji, do wykonania usług lub budowy nowych obiektów względnie do zużycia na cele ogólno -gospod. a) mat podstaw,b)pomocnicze c) mat w przerobie d) paliwa płynne smary i oleje ,e)nośniki energii f)cześci zapasowe masyzn i urzadzeń g)złom odpady produkty uboczne, h)opakowania 2. Półprodukty i produkty w toku 3.Toway i zaliczki. II. Należności sumy należne od innych jedn gospod z tyt zrealizowanych dostaw robot i usług. III.Inwestycje krotkterm są to papiery wartościowe, akcje obligacje), oraz śr. pieniężne w kasie oraz weksle czeki, rozliczeniowe, IV krótkoterm rozliczenie miedzy okresowe, kwoty wydatkowane na poczet przyszłych świadczeń lub do rozliczenia w przyszłym rokuWykorzystanie środków trwałych możliwe najlepsze wykorzystanie śr trw.powinno być celem zarządzających przedsiębiorstwem, z uwagi na stosowanie większości przypadków liniowej amort, śr trw, wpłynie to na obniżenie śr trw przedsię. Można wyróżnić wskaź: wskaź wykorzystanie ekstensywnego ke=Te/Td*100 Te- efektywny czas pracy Ś.T [min/okres]. Td dyspozycyjny czas .wykorzystania intensywnego ki=We/Wd*100 We-wydaj efektywna Wd-wydaj nomin wskaź wykorzystania całk kc=0,01*ke*ki [%]
Aktualizacja wyceny śr. trwałych okresowo następuje aktualizacja wyceny, aby dostosować wysokość odpisów amort. do cen otworzenia śr trwałych. Aktualizacji podlega wartość początkowa, jak i dotychczasowe umorzenie śr trwałego poprzez pomnożenie przez odpowiednie współczynniki. Ostatnia aktualizacja w 1995. Wpa=Wp*k - Wpa- wart poczt zaktualizowana; Ua=U*k - umorzenie zaktualizowane; Wna=Wn*k - wartość netto zaktualiz.Koszty- wyrażone w pieniądzu niezbędne i celowe gospodarczo lub uzasadnione przepisami zużycie majątku usług obcych, wynagrodzenia w określonym czasie. Zużycia zaliczane do kosztów muszą spełniać warunki: jest celowe, wyrażone ilościowo i wartościowo, przynosi efekt użyteczny, zużycie następuje na skutek procesu wytwarzania.Koszty finansowe- są związane ze sferą działalności finansowej jednostki. Straty(koszty) nadzwyczajne- zdarzenia losowe Mierniki efektywnego wykorzystania śr trwałych: naturalne(określa produktywość), PST=P/AT lub P/RAT; P- wielkość produkcji, RAT-rzeczowe aktywa tr, At- aktywa trEfektywność: wartościowe EST=S/AT lub S/RAT; S- wartość sprzedazyKapitałowość: KST=AT/S lub RAT/S Klasyfikacja kosztów I. z uwagi na związek z poszczególnymi wyrobami (usługami): 1)bezpośrednie-koszty kt niezaprzeczalnie można przypisać do poszczególnych usług(koszty wynagrodzeń)2. pośrednie -koszty związane są z wytwarzaniem różnych wyrobów II. Z uwagi na sferę działalności przedsiębiorstwa: koszty zaopatrzenia, k. sprzedaży, k .działalnosci właściwej, handlowej III.z uwagi na jednost odniesienia: koszty całkowite [zł/okres] koszty jednostkowe [zł/jedost]IV ze wzg st. złożoności kosztów: koszty proste, koszty złożone |koszty rodzajowe, V. Z uwagi na reagowanie z rozmiarami produkcji: 1)koszty stałe(niezależną od poziomu produkcji przedsiębiorstwa) 2)koszty zmienne(zmienność może być proporcjonalna jeżeli przyrost kosztów jest proporcjonalny wprost do zmian poziomów produkcji a)proporcjonalne, b)progresywne c)degresywne,3) koszty względne stałe.Towary- artykuły nabyte z zewnątrz do odsprzedaży po wyższej cenie, bez dalszego przerobu w jednostce, za wyjątkiem gastronomi Ruch okrężny śr obortywch pozostają w jednostce gospodarczej nie dłużej niż 1 rok ciągle zmieniają swoja postać. Śr zużywają się w jednym cyklu gospod, i całk przenoszą swoją wartość na wytworzone produkty(zaopatrzenie produkcja sprzedaż) Wskaź rotacji obrotowej: alfa1=S/So[cykl/okres] S wielkość obrotu So- przeciętny stan sr ob. w okresie So=Sop+Sk/2 Wskaź długości cyklu śr obr.alfa2=So/S *to [dni/cykl]to-il dn w okresie rozliczeniowym(360-rok)Rachunek kosztów w przedsiębiorstwieOgólna charakterystyka kosztów: praca, materiały, energia, śr trwałe, usługi obce i inneUkłady ewidencyjne kosztów- koszty grupuje się wg określonych kryteriów, które pozwalają poznać i scharakteryzować koszty przedsięb. Wyróżnia się 3 gr układów ewidencyjnych:Uk. Rodzajowy- koszty zgrupowane wg rodzajów kosztów. Koszty w tym układzie obejmują całość kosztów działaln. Przedsięb. w danym okresie bez względu na rodzaj działalności. Wyróżnia się koszty materialne(amortyzacja, zużycia mat. i energi, usługi obce) i niematerialne(wynagrodzenia, ZUS, podatki itp.)
Wydatek pieniężny- to kwoty wydatkowane jednorazowo, związane z zakupem. Nie każdy wydatek staje się automatycznie kosztem w momencie poniesienia. Nie każdy koszt pociąga za sobą wydatek.Do ogółu kosztów związanych z prowadzeniem działalności gospod. Wyodrębnia się 4 grupy: 1) koszty działalności operacyjnej(działalność statusowa: produkcja, handel, usługi) 2) pozostałe koszty operacyjne(są to koszty pośrednio wynikające z działalności), 3) koszty finansowe, 4) koszty nadzwyczajne, tzw. straty nadzwyczajneUk. Kalkulacyjny - grupuje koszty w odniesieniu do poszczególnych wyrobów, robót i usługz wyróznieniem kosztów bezpośrednich oraz pośrednich . Uklad ten umożliwia określenie jednostkowego wyprodukowania danego wyrobu czyli usług.Koszty bezpośrednie- wydatki które można przypisać niezaprzeczalnie Koszty pośrednie- związane pośrednio z wytwarzaniem Uk. Stanowiskowy kosztów- rejestruje koszty wg miejsc ich powstania, tzn. wydziałów, zakładów, a nawet stanowisk pracyStanowisko kosztów -tworzą miejsce pracy o zbliżonych wartościach wytwarzaniaZatrudnienie i płace Stosunek pracy- stosunek prawny łączący pracownika z zakłądem pracy w wyniku którego pracownik jest zobowiązany do wykonywania określonego rodzaju pracy na rzecz zakładu pracy a zakład pracy do wypłaty okresowego wynagrodzeniaUmowa o prace dwustronne porozumienie zawarte na piśmie pomiędzy pracownikiem a zakładem. Może być zawarta na czas nieokreślony, określony, wstępny, próbny oarz w w różnym celu np. nauki zawodu czy zastępstwapowołanie -powołuje właściwy organ na stanowisko kierownicze zgodnie z przepisami.Na podstawie wyboru(wójt, burmistrz) oraz na podstwie mianowaniaPoziom zatrudnienia ustala się w oparciu o wielkośc produkcji, wydajność oraz czasu pracy. Efektywny czas pracy jest to różnica roku kalendarzowego, dni ustawowo wolnych, absencji usprawiedliwionej i nieusprawiedliwionej do tego należy dodać godziny nadliczbowe Kryteria podziału osób zatrudnionych:Rodzaj przesiębiorstwa- gr przemysłowa(związana z prsukcją, handlem) i gr nieprzemysłowa Wykonywane czynności: stanowiska robotnicze oraz nierobotnicze(prac. Techniczni, ekonomiczni, administracja itp)Kwalifikacje zawodowe: prac wykwalifikowani, niewykwalifikowani, przyuczeni,kieriwnicy, specjaliści, wykonawczy Staż pracy: 0-1,2-3,4-5,6-10,11-15,16-20,21-25,26-30,31-35,36-40,powyżej 41Wskaźniki: przyjęć pracowników Pn=(P/zp)*100100%, zwolnień Pz=100%*o/zp, ruchu ogólnego Pzn=100%*(P+o)/zp,. wymiany Pw=100*Wc/zp; P- przyjęci, o - zwolnieni, zp- stan na koniec okresu, Wc mniejsza wartość P lub oZwolnienia niepożądane Ppł=(Zwł+Zpw+Zso)*100/Zp: wł- własna prośba, pw- wina pracow. So- porzucenia pracy Wsk stabilizacji załogi Sz=100%*Zmb/Zk mb liczba pracow na koniec badanego okresuo stażu dłuższym niż..... lat, Zk wszyscy pracownicyFunkcje płacy:motywacyjna, dochodowa, kosztowa, społecznaTaryfowy system płac: 1)taryfikator, wskazuje kryteria zróżnicowania pracy, a w zwiążku z tym płacy zasad. Oraz sposób wyceny pracy 2)kategorie zaszeregowania- wyznacza skale ropiętości w taryfikatorze 3)tabele płac- określa wysokość wynagrodzenia Systemy płac 1)czasowy - zwykły, z premią, czasowo-peowizyjny, prowizyjny 2)akordowy- prosty, z premią, z progresą, progresią i premią, degresywny