II. Władza polityczna

1. Sposoby definiowania władzy politycznej: J. Locke, H. Arendt, T. Parsons, F. Ryszka P. Blau.

M. Weber

2. Koncepcje biologiczne i kulturowe i transcedentalne władzy.

3. R. Dahla kryteria analizy (zmienne zależne i niezależne) władzy politycznej.

4. Panowanie, rządzenie, zarządzanie ( administrowanie).

5. Wpływ polityczny.

6. Rodzaje władzy.

7. Władza polityczna i władza państwowa.

8. Funkcje władzy politycznej.

9. Mierniki władzy politycznej.

10. Granice władzy politycznej.

11. Relacjonalne i substancjalne ujęcie władzy.

Literatura:

1. B. Hindess, Filozofie władzy. Od Hobbesa do Focaulta, Warszawa-Wrocław 1999, ss. 27-139.

2. L. Porębski, Behawioralny model władzy, Kraków 1996, roz. II-V.

3. Andrzej Waśkiewicz (2012) Paradoksy idei reprezentacji politycznej. Warszawa Scholar ss. 9-178

4. Robert A. Dahl, Bruce Stinebrickner (2007) Współczesna analiza polityczna. Warszawa SCHOLAR. Ss. 29-43

5. J. Burns, Dwie cechy władzy, [w:] Władza i polityka....

6. M. Chmaj, M. Żmigrodzki, Wprowadzenie do teorii polityki, Lublin 1996, roz. IV, ss.111-123.

Pojęcie władzy

• 6 definicji pojęcia

1. Behawioralna = władza to szczególny typ zachowania polegający na możliwości modyfikowania zachowania innych ludzi (Max Weber)

2. Teleologiczna = władza to spełnienie pewnych celów, wytwarzanie zamierzonych skutków (B. Russell)

3. Instrumentalna = władza jako możliwość stosowania szczególnych środków, a zwłaszcza przemocy (K. Opałek)

4. Strukturalna = władza jako pewnego rodzaju stosunek między rządzącymi i rządzonymi (H. Przybylski)

5. Zinstytucjonalizowanego wpływu = władza jest powiązana z możliwością instytucjonalnego wpływania na innych (J. P. Gierorgica)

6. Konfliktowa = władza ma możliwość podejmowania decyzji regulujących rozdział dóbr w sytuacjach konfliktowych (S. Ossowski)

Władza polityczna

• Władza polityczna to system stosunków społecznych, zachodzących pomiędzy określonymi podmiotami, polegający na możliwości stosowania trwałego i instytucjonalnego przymusu w celu zmuszenia drugiej strony do określonego postępowania

• Gdy przynajmiej jeden z podmiotów stosunku władzy ma realną możliwość podejmowania społecznie ważkich decyzji regulujących zachowanie przede wszystkim wielkich grup ludzi

• Łączy się pośrednio lub bezpośrednio z konfliktami w ramach wielkich grup społecznych (narodów, grup wyznaniowych) wynikłymi na tle podziału różnoronych dóbr materialnych i niematerialnych

1. Władza polityczna = należąca do partii, która zwyciężyła w wyborach, lub do koalicji rządowej

2. Władza państwowa = przysługuje wskazanemu konstytucyjnie podmiotowi, którego zakres społeczny określają normy prawne

3. Władza publiczna = jednocześnie kategorią prawną i socjologiczną

• Nosicielem władzy politycznej jest państwo, uczestnikami władzy są organizacje społeczne oraz obywatele

Funkcje władzy politycznej

• Spełnia określone funkcje społeczne

• Podejmuje decyzje polityczne i dąży do wprowadzenia ich w życie

• Funkcje władzy politycznej:

1. Sensu largo (określające całe płaszczyzny działania władzy politycznej)

• Według Kowalskiego, Lamentowicza, Winczorka:

1. Funkcja integracyjna → polega na harmowaniu naturalnych tendencji odśrodkowych i zapewnieniu władzy centralnej najważniejszego znaczenia w kierowaniu krajem

2. Funkcja dystrybucyjna → związana jest z konfliktem dotyczącym społecznie pożądanych dóbr, których dysponentami są podmioty tej władzy

3. Funkcja ochronna → płaszczyzna kontaktów zewnętrznych łączących system polityczny z jego otoczeniem (kontakty między systemami różnych narodów); płaszczyzna kontaktów wewnętrznych - realizacja funkcje ochronnej jest odpowiedzią na społeczną potrzebę bezpieczeństwa osiąganego nawet kosztem poddania się dominacji ze strony dzierżycieli władzy politycznej

4. Funkcja strukturotwórcza → związana jest z tworzeniem mechanizmów społecznych, które umożliwiałyby dostęp do rządzenia reprezentantom wszystkich ważnych grup społecznych

2. Sensu stricto (określające szczegółowo poszczególne rodzaje działań władzy politycznej)

1. Stanowienie prawa, wydawanie norm (ustawy, dekrety...), których obywatele powinni przestrzegać

2. Uruchamianie środków i form instytucjonalnych zapewniających poszanowanie tych norm

3. Tworzenie lub modyfikowanie organów państwowych i ustalanie, w jaki sposób obywatele biorą udział w ich składzie i decyzjach

4. Kierowanie państwowymi środkami represji i kontroli

5. Powoływanie do życia instytucji użyteczności publicznej, określenie ich kompetencji, struktury wewnętrznej i modelu funkcjonowania

6. Mianowanie personelu w aparacie państwowym i w instytucjach użyteczności publicznej

7. Podejmowanie decyzji w zakresie finansów państwa: ściąganie podatków, ustalenie ich redystrybucji

8. Podejmowanie decyzji w imieniu państwa i prowadzenie negocjacji z innymi państwami i organizacjami ponadnarodowymi

9. Wpływanie na działalność naukową, kulturalną, oświatową i propagandową

Sprawowanie władzy politycznej

Rządzenie

• Rządzenie to wykonywanie władzy państwowej, a więc proces podejmowania decyzji i ich realizacja za pomocą aparatu państwowego

• Na władzę polityczną składają się 4 dopełniające się typy decyzji:

• Decydowanie o tym, co jest treścią interesów poszczególnych grup społecznych w danych warunkach

• Decydowanie o kompetencji różnych podmiotów w zakresie realizacji interesów o skonkretyzowanyej treści

• Decydowanie o celach, dla których możliwe jest użycie społecznych zasobów środków przymusu oraz o ich dyslokacji

• Decydowanie o składzie personalnym grup podejmujących i egzekwujących decyzje w powyższych zakresach

• Funkcjonalnym wymogiem sprawowanie władzy jest istnienie wyodrębnionej grupy ludzi zajmującej się rządzeniem → rządzący x rządzeni

• Jednym z ważnych aspektów sprawowania władzy jest egzekwowanie posłuchu → miernikiem może być stosunek liczby decyzji podjętych do wykonanych

Środki sprawowania władzy

• Kowalski, Lamentowicz, Winczorek:

• Przymus fizyczny

• Bodźce materialne i niematerialne

• Zabiegi perswazyjno-ideologiczne

• Regulację dopływu (aspekt ilościowy) oraz kontrolę treści (aspekt jakościowy) informacji niezbędnych do podejmowania działań

7. J. Łucewicz, Organizacyjne zachowania człowieka, Wrocław 1999, ss.132-144.

8. A. Pawłowska, Władza, elity, biurokracja. Studium z socjologii polityki, Lublin 1998, roz. II.

9. G. Sartori, Teoria demokracji, Warszawa 1994, ss.58-78.

10. A. Pawłowska, Władza polityczna - u schyłku wieku, [w:] Z zagadnień socjologii polityki, red. L.W. Zacher, Lublin 1996.

---