Wstrząśnienie mózgu
(commotio cerebri)
Najczęstszą przyczyna wstrząśnienia mózgu jest tępy, zamknięty uraz czaszki, nieuszkadzający jej powłok lub uszkadzający w niewielkim stopniu. Wstrząśnieniem mózgu nazywa się przejściowe, pourazowe zaburzenie czynności mózgu, zwłaszcza pnia bez widocznych zmian anatomicznych. Podstawowym objawem wstrząśnienia, inaczej wstrząsu mózgu, jest utrata przytomności, która zwykle trwa krotko, od kilku do kilkunastu minut. Chory nie pamięta wydarzenia, które poprzedzało wypadek. W przebiegu ciężkiego wstrząśnienia mózgu oddech chorego jest płytki, tętno zwolnione, źrenice rozszerzone niereagujące na światło. Z chwilą powrotu świadomości, zaburzenia te ustępują i w tym okresie chory może być pobudzony, skarży się na ból głowy a niekiedy wymioty. Dolegliwości związane z przebytymi wstrząśnieniami ustępują przeważnie po dwóch - trzech dniach i po tym okresie chory może zacząć wstawać z łóżka. Bóle głowy mogą się utrzymywać kilka tygodni a nawet miesięcy.
Stłuczenie i zranienie mózgu
Stłuczenie i zranienie mózgu najczęściej występuje łącznie wskutek urazów zarówno otwartych jak i zamkniętych. W przebiegu stłuczeń dochodzi do obrzęku mózgu z małymi rozlanymi ogniskami krwotocznymi. Jeżeli zmiany krwotoczne i martwicze są bardziej nasilone i doprowadzają do przerwania ciągłości tkanki mózgowej, to mówi się o zranieniu mózgu. Ognisko krwotoczne występuje w mózgu najczęściej w miejscu odpowiadającym stłuczeniu lub zranieniu powłok czaszki. Zdarzają się jednak ogniska stłuczenia mózgu po stronie przeciwnej wskutek tzw. odbicia. Stłuczeniu mózgu towarzyszy z reguły wstrząśnienie mózgu. O stłuczeniu mózgu świadczą ubytkowe objawy neurologiczne a wiec niedowłady, zaburzenia mowy, ataksja (niemożność wykonywania ruchów), a także obecność krwi w płynie mózgowo-rdzeniowym. Zaburzenia przytomności trwają zwykle wiele godzin lub dni, a stan chorego jest przeważnie ciężki. W ciężkich urazach z uszkodzeniem pnia mózgu nastąpić może w ciągu kilku godzin zgon z powodu zaburzeń oddychania i krążenia. Chorzy są senni lub podnieceni, mogą wystąpić zaburzenia psychiczne w postaci niepokoju, dezorientacji i halucynacji. Objawy te zwykle cofają się po następnych kilku tygodniach. Ustępowanie objawów ogniskowych zależy od stopnia uszkodzenia tkanki mózgowej.
Leczenie i pielęgnowanie chorego po urazie mózgu
Chory po urazie czaszki i mózgu powinien być leczony szpitalnie na oddziale neurochirurgicznym lub chirurgicznym. Chory po wstrząśnieniu mózgu wymaga kilkudniowego leżenia w łóżku i dokładnego przebadania. Szczególnej opieki wymagają chorzy nieprzytomni. W razie obrzęku mózgu stosuje się środki obniżające ciśnienie śródczaszkowe. Szczególną wartość maja tu kortykosteroidy i tlen. Po urazie czaszki rozwija się niekiedy zespół obniżonego ciśnienia śródczaszkowego. Chory skarży się wówczas na bóle głowy, wymiotuje i jest senny. Ciśnienie płynu mózgowo-rdzeniowego jest niskie. W tych przypadkach chorego należy ułożyć płasko tak, aby głowa znajdowała się niżej niż kończyny dolne.