1.Geneza i znaczenie nazwy „ dydaktyka”.
Nazwa dydaktyka pochodzi z jęz. Greckiego, w którym didaktikos znaczy „pouczający”, a didasko - „ uczę się” .
Po raz pierwszy użyto jej w 1613r. w Niemczech; w tym właśnie roku K. Helwig i J.Jung opracowali „Krótkie sprawozdanie z dydaktyki, czyli sztuki nauczania Ratychnisza”. Autorzy uważali dydaktykę za sztukę nauczania, a więc umiejętność praktyczną.
Początek XIX w. - Jan Fryderyk Herbart opracował teoretyczne podstawy dydaktyki czyniąc teorię nauczania wychowującego. Stworzył system szkoły tradycyjnej; zasadnicze zadanie dydaktyki miała stanowić analiza czynności wykonywanych w szkole przez nauczyciela, polegających głównie na zaznajamianiu dzieci i młodzieży z nowym materiałem nauczania.
Dzisiaj dydaktykę traktuje się jako NAUKĘ O NAUCZANIU I UCZENIUSIĘ, a więc jako system poprawnie uzasadnionych twierdzeń i hipotez dotyczących zjawisk, zależności i prawidłowości nauczania - uczenia się oraz sposobów przekształcania tych zjawisk przez człowieka.
FUNKCJE DYDAKTYKI:
diagnostyczna: bada aktualny stan rzeczy w dydaktyce
prognostyczna: analiza prawidłowości procesu nauczania; pozwala przewidzieć jak rozwinie się to, co wykonujemy;
instrumentalno - techniczna: dotyczy konkretnych metod i środków pracy, sprawdza efekty metod.
Oprócz dydaktyki ogólnej istnieje też: dydaktyka szczegółowa, czyli tzw. Metodyka nauczania poszczególnych przedmiotów.
WYCHOWANIE - zamierzone, celowe zmiany w osobowości; zamierzone, świadome podejmowanie czynności mające na celu ukształtowanie osobowości wychowanka według społecznego zaakceptowanego wzoru, czyli ideału wychowawczego.
PROCES NAUCZANIA - zbiór powiązanych ze sobą czynności uczniów i nauczyciela warunkujących się wzajemnie i podporządkowanych realizacji wspólnego celu, którym jest wywołanie u dzieci i młodzieży lub osób dorosłych pewnych , zamierzonych i względnie trwałych zmian.
UCZENIE SIĘ - proces zamierzonego nabywania przez uczący się podmiot określonych wiadomości, umiejętności i nawyków, dokonujących się w toku bezpośredniego i pośredniego poznawania rzeczywistości.
Cechy uczenia się:
planowość - wszystko jest z góry zaplanowane;
aktywność - samodzielne zdobywanie wiedzy, ponadprogramowe zainteresowanie
ukierunkowanie - proces ukierunkowany na osiągnięcie celu nadrzędnego, czyli- wychowania
Uczenia się w sposób:
bezpośredni: rzeczywistość poznajemy za pomocą własnych zmysłów;
pośredni: podpieramy się kimś, kto przekazuje nam wiedzę ( książka, radio, TV, nauczyciel itd. itp.)
Środki, jakimi dysponuje nauczyciel:
metody i zasady
warunki nauczania
kontrola i ocena
Rola nauczyciela:
organizator
życzliwy stosunek do innych
cierpliwy
obiektywny
mający wysoką samokontrolę
ważne są cechy charakteru
KSZTAŁCENIE OGÓLNE - proces polegający na zaznajamianiu uczniów z dorobkiem kultury, nagromadzonym przez ludzkość z wiedzą o przyrodzie i społeczeństwie oraz
z prawami rządzącymi przyrodą i społeczeństwem, umiejętności posługiwania się tymi prawami w praktyce.
KSZTAŁCENIE ZAWODOWE - proces zmierzający do przekazania uczniowi określonego zasobu wiedzy w danej specjalności o charakterze produkcyjnym, rolniczo - hodowlanym, usługowym itd. Podstawą tego procesu jest wykształcenie ogólne, a wynikiem wykształcenie zawodowe.
Kształcenie powinno charakteryzować:
systematyczność
planowanie
ukierunkowanie
spójność
PRZEGLĄD GŁÓWNYCH KONCEPCJI DYDAKTYCZNYCH
MATERIALIZM DYDAKTYCZNY
Twórcą nazwy tej teorii był jej zdecydowany przeciwnik, herbatysta Friedrich Wilhelm Doerpfeld, który w 1879 r. wydal książkę pt. „ Materializm dydaktyczny”. Zwolennicy materializmu dydaktycznego uważali, że zasadniczym celem pracy szkoły powinno być przekazanie uczniom jak największego zasobu wiadomości z możliwie różnych dziedzin sztuki. Do zwolenników tej teorii należeli: J.A. Komeński, John Milton - w „ Traktacie o wychowaniu” zalecał, aby w ciągu 9 lat uczeń opanował wiadomości i umiejętności z zakresu: języka ojczystego, pięciu języków obcych, historii biblijnej, historii kościoła, prawa, astronomii, historii naturalnej, agronomii, geografii, historii powszechnej, architektury, medycyny etyki, polityki, retoryki i logiki.
Encyklopedysta sądzi, że proporcjonalnie do ilości opanowanego materiału kształtować się będzie stopień rozumienia przez uczniów określonego fragmentu rzeczywistości, odzwierciedlanego za pomocą tego właśnie materiału. W ten sposób powstaje wiele programów nauczania. Obejmują one obszerny materiał ich realizacja zmusza nauczyciela do pośpiechu i powierzchowności w pracy. Uczniowie są na ogół biernymi odbiorcami przekazywanych im lawinowo informacji, przez co nie zawsze potrafią się uporać z postawionymi im zadaniami.
FORMALIZM DYDAKTYCZNY
Nazwa ta pojawiła się pod koniec XVIII w.; posługiwał się nią E. Schmid autor „Psychologii empirycznej”(1791r.). Zwolennicy formalizmu dydaktycznego uważają treść kształcenia za środek służący do rozwijania zdolności i zainteresowań poznawczych uczniów. Celem pracy szkoły jest pogłębianie, rozszerzanie, i uszlachetnianie tych zdolności i zainteresowań.
Teoretyczną podstawę formalizmu dydaktycznego stanowiło przeświadczenie o istnieniu tzw. TRANSFERU DODATNIEGO (przenoszenie skutków jednego procesu uczenia się na inny). Zasługą formalizmu dydaktycznego było zwrócenie uwagi na potrzebę rozwijania zdolności i zainteresowań poznawczych uczniów. Natomiast jego słabość polegała, że w programach nauczania eksponowano przede wszystkim przedmioty instrumentalne (matematyka, języki obce). Przedstawiciele formalizmu dydaktycznego: Heraklit, Cyceron, I. Kant, Friedrich.
UTYLITARYZM DYDAKTYCZNY
Teoria ta powstała na przełomie XIX w. w Stanach Zjednoczonych, gdzie utylitarystyczne koncepcje głosił m. innymi John Dewey. Na terenie Europy podobne poglądy głosił G. Kerschensteiner. Według Deweya kształcenie musimy pojmować jako ciągłą rekonstrukcję doświadczeń, uznając przy tym, że proces i cel wykształcenia są rzeczą jedną i tą samą. Istotnym czynnikiem w zakresie koleracji treści jest indywidualna i społeczna aktywność ucznia. Przy doborze treści kształcenia należy koncentrować uwagę na zajęciach typu ekspresyjnego i konstrukcyjnego. Postęp w pracy pedagogicznej polega na wyzwalaniu u ucznia nowych nastawień i zachowań, związanych z jego dotychczasowym doświadczeniem. Rekonstrukcja społecznych doświadczeń to podstawowe kryterium doboru treści, kształcenia.
Szczegółowe zasady budowy programu nauczania:
zasada problemowego podejścia
zasada kształcenia umiejętności praktycznych
zasada łączenia pracy z zabawą
zasada aktywizowania uczniów
zasada włączania dzieci i młodzieży w nurt życia środowiska lokalnego
Utylitaryzm dydaktyczny wywarł silny wpływ na treść i metody pracy dydaktycznej w szkolnictwie amerykańskim. Uczniom starano się zapewnić maksymalną swobodę; szkołę uczyniono miejscem życia społecznego, a program wykładnikiem zainteresowań dzieci i młodzieży. Założenia te spotkały się z ostrą krytyką ze strony przedstawicieli tzw. Esencjalizmu. Zarzucali obniżenie poziomu szkolnictwa ameryk.
TEORIA PROBLEMOWO - KOMPLEKSOWA
Twórcą tej teorii był Bogdan Suchodolski. Główna teza głosi: wyksztalcenie ogólne to konieczny składnik wykształcenia zawodowego ale jego treść nie może być wyznaczona wyłącznie potrzebami przyszłej pracy zawodowej lub studiów. Szkoła ogólnokształcąca nie powinna przygotowywać specjalistów w poszczególnych dziedzinach, lecz ułatwiać dzieciom i młodzieży poznawanie rzeczywistości. Układ treści w programach dla szkół podstawowych powinien być jednolity, zróżnicowanie należy wprowadzać stopniowo na poziomach ponad podstawowych. Sucholski wprowadza zamiast układu infor.- system: nowy problemowo- kompleksowy układ. Dzięki niemu można by uczyć poszczególnych przedmiotów nie oddzielnie, lecz kompleksowo, czyniąc przedmiotem działalności poznawczej uczniów problemy, których rozwiązanie wymaga posługiwania się wiedzą z różnych przedmiotów. Uczniowie stykając się z rzeczywistością zintegrowana z faktami przyrodniczymi, społecznymi i innymi, których poznanie i zrozumienie staje się możliwe, gdy potrafią oni równocześnie operować wiedzą z zakresu różnych dyscyplin.
V. STRUKTUALIZM
Terminem tym posłużył się Kazimierz Sośnicki (1961), próbując sprecyzować założenia dotyczące doboru i układu treści programowych szkoły socjalistycznej. Programy nauczania były przeładowane materiałem; redukcja materiału pozostaje w sprzeczności z rozwojem nauki. Aby uniknąć tego rodzaju niebezpieczeństwa, trzeba włączać do programów treści najważniejsze, stanowiące trwały dorobek danej nauki. Należy budować programy odzwierciedlające system wiedzy, zarówno poszczególnych dyscyplin, jak i całokształtu nauk. Bardzo pomocne przy budowie takich programów może okazać się uwzględnienie zasad: strukturalności, nowoczesności, życiowości i kultury logicznej, a zwłaszcza zasada łączenia teorii z praktyką. Treść każdego przedmiotu nauczania podzielić należy na elementy podstawowe i wtórne.
EGZEMPLARYZM
Teorię doboru i układu treści kształcenia o tej właśnie nazwie opracował M. Wagenschein, a spopularyzował Hans Scheuerl (1958). Scheuerl i jego zwolennicy twierdzą, że bezwzględnie konieczna jest redukcja materiału nauczania w programach dla różnych typów szkół. Redukcja ta jednak nie powinna prowadzić do zubożenia obrazu świata odzwierciedlanego w świadomości uczniów.
Koncepcja nauczania paradygmatycznego zgodnie z nią materiał nauczania należy układać w sposób nie tyle systematyczny, co wzorcowy. Uczeń poznaje tyle, ile jest bezwzględnie konieczne, aby stworzyć obraz.
Koncepcja przestrzegania zasady egzemplarycznego układu treści. Uczeń opanuje gruntownie wiadomości dotyczące jednego egzemplarza np. zaznajomi się z jaskrem żółtym i na tej podstawie będzie umiał scharakteryzować wszystkie rośliny jaskrowate.
MATERIALIZM FUNKCJONALNY
Teorię doboru treści kształcenia o tej nazwie opracował Wincenty Okoń. Autor podkreślał potrzebę opracowania teorii, która zapewniłaby uczniom zarówno wiedzę, jak i umiejętności. U podstawy tej teorii znajduje się założenie o integralnym związku poznania z działalnością. Podstawowym kryterium doboru i układu treści programowej powinny być względy światopoglądowe. W materiale nauczania należy eksponować ich idee przewodnie. Wcielenie w życie tego postulatu jest uzależnione od treści i metod, które wspomogły by rozwój zdolności i zainteresowań poznawczych uczniów oraz skłaniały do samokształcenia.
PROGRAMOWANIE DYDAKTYCZNE
W połowie lat 50-tych towarzyszyła rozbudowa charakterystycznej teorii struktury operatywnej. Teoria ta stanowiła próbę formułowania odpowiedzi na pytanie: jak w sposób optymalny uczyć na określonym szczeblu pracy dydaktyczno - wychowawczej. Zwolennicy tej teorii do starannej analizy treści kształcenia, a więc wiadomości oraz zachodzących między nimi związków, posługiwali się metodą tzw: macierzy dydaktycznych oraz metodą grafów.
MACIERZ- to teoretyczna konstrukcja, z której korzysta dydaktyka w celu analizy treści kształcenia, struktury organizacyjnej szkolnictwa itp. Jest to tablica złożona z określonej liczby kolumn i wierszy. Zero symbolizuje brak związku między treścią informacji, zawartych w przedziałach figurujących wzdłuż przekątnej macierzy; jedynka wskazuje na występowanie takiego związku.
TEORIE DOBORU TREŚCI KSZTAŁCENIA
Zasady doboru treści:
koncepcja musi odzwierciedlać zainteresowania i potrzeby aktualne i przyszłościowe ucznia
musi odpowiadać normą nauki
musi być jednym ze składników budujących wartości
musi zapewniać odpowiedni rozwój
treści muszą być systematyczne
treści muszą być skolerowane (poszczególne przedmioty muszą się uzupełniać; wyodrębniają się przedmioty wiodące).
Materializm dydaktyczny - zadaniem szkoły jest przekazane uczniom, jak największej liczby wiadomości z jak największej ilości dziedzin nauki.
Formalizm dydaktyczny - za cel nauczania uznano sprawność intelektualną uczniów.
Materializm funkcjonalny - pełne rozwiązanie kontrowersji, empiryzmu, racjonalizmu z pragmatyzmu wraz z prawidłowym przezwyciężeniem błędów jednostronności.
Idee, na których opierał się Herbart:
idea doskonałości: kierunek, zakres i siła dążeń jednostki
idea życzliwości: podporządkowywać swoją wolę innym
idea prawa: zapobiegać konfliktom normy i zasady
idea słuszności: obowiązek zadośćuczynienia krzywd
idea wewnętrznej wolności: zgodność woli jednostki z jej ideałami
Stopnie przyswajania Herbarta:
zgłębianie przyswajające: zauważenie problemu
zagłębianie postępujące: łączyć wyobrażenia w kojarzenia
ogarnianie spoczywające: łączyć skojarzenia i tworzyć system pojęć
ogarnianie postępujące: włączanie nowych pojęć do systemu i przebudowanie starego systemu
Stopnie formalne Herbarta: jasność, kojarzenie, system, metoda;
Stopnie formalne Rein'a: przygotowanie, podanie, powiązanie, zebranie, zastosowanie, wytworzenie postawy, przekazanie informacji, umieszczanie informacji w systemie, wykorzystanie informacji w systemie;
Zarzuty wobec szkoły tradycyjnej:
wychowanie oparte na represji
werbalizm, czyli pamięciowe obejmowanie wiadomości
preferowanie metod, służących przekazywaniu uczniom gotowej wiedzy
ujmowanie rozwoju myślenia jako incydentu w procesie przekazywania wiadomości
niedostateczne respektowanie potrzeb i zainteresowań poznawczych dzieci i młodzieży
odizolowanie treści i procesu kształcenia od rzeczywistych potrzeb społecznych;
Stopnie nauczania w pełnym akcie myślenia:
odczucie trudności
wykrycie i określenie trudności
nasuwanie się możliwego pomysłu rozwiązania = formułowanie hipotezy
dalsze eksperymenty i obserwacje prowadzące do przyjęcia lub odrzucenia hipotezy
Stopnie formalne w progesywiźmie:
odczucie danej trudności
określenie trudności
formułowanie hipotezy, zmierzającej do przezwyciężenia trudności
wyprowadzenie z hipotezy wniosków dotyczących danych rozwiązań
sprawdzenie hipotezy za pomocą obserwacji lub eksperymentów;
CELE WYCHOWANIA I KSZTALCENIA. Charakterystyka procesu nauczania.
Cele wychowania - to wypadkowa pomiędzy ustrojami społecznymi a poziomem kultury i sztuki danego narodu, a są to:
przygotowanie dzieci i młodzieży do aktywnego uczestnictwa w życiu społecznym
przysposobienie do pracy zawodowej
przygotowanie do czynnego udziału w życiu kulturalnym
zapewnienie dziecku możliwie pełnego i wszechstronnego rozwoju intelektualnego, moralnego, fizycznego i estetycznego;
Cele kształcenia:
zapewnienie uczniom rozwoju intelektualnego w miarę pełnego i wszechstronnego
zaznajamianie uczniów z podstawami usystematyzowanej wiedzy o przyrodzie, społeczeństwie, zjawisk, wydarzeń i procesów oraz posługiwania się tą wiedzą przy przekształcaniu dostępnych dzieciom i młodzieży fragmentów rzeczywistych
rozwinięcie zdolności i zainteresowań poznawczych uczniów
kształtowanie u dzieci i młodzieży naukowego poglądu na świat
wdrażanie uczniów do samokształcenia;
zaznajamianie uczniów z naukowymi podstawami produkcji oraz wyrabianiu umiejętności posługiwania się najprostszymi narzędziami pracy;
Proces nauczania składa się z połączonych ze sobą par nauczania i uczenia się.
Ogniwa według Okonia:
uświadamianie uczniom celów i zadań dydaktycznych, stawianie problemów - czemu powinno odpowiadać powstawanie u uczniów odpowiednich motywów uczenia się?
zaznajamianie uczniów z nowym materiałem - czemu ze strony uczniów powinna odpowiadać określona działalność praktyczna
kierowanie procesami uogólniania - ze strony uczniów opanowywanie pojęć i sądów ogólnych poprzez odpowiednie operacje myślowe i rozwiązywanie problemów
utrwalanie wiadomości uczniów
kształtowanie umiejętności, nawyków i przyzwyczajeń
wiązanie teorii z praktyką
kontrola i samokontrola;
Cechy procesu:
jedność uczenia się i nauczania
jedność oddziaływań dydaktycznych i wychowawczych
wszechstronność:
a) samodzielne zdobywanie przez uczniów określonych wiadomości i umiejętności pojedynczo i w zespołach
b) nabywanie wiedzy w drodze poznania bezpośredniego przy równoczesnym umożliwieniu wzbogacania wiedzy za pomocą poznania pośredniego;
c) częste i systematyczne wykorzystywanie samokontroli i samooceny wyników uczenia się;
możliwość obejmowania działalnością dydaktyczno - wychow. dzieci i młodzieży
o zbliżonym wieku ,ale o różnym poziomie wiedzy wyjściowej;
elastyczność metodyczna i organizacyjna
TOKI PRACY: podający i poszukujący;
OGNIWA TOKU PODAJĄCEGO: przygotowanie do pracy, podanie nowego materiału, synteza materiału, kontrola wiadomości;
OGNIWA TOKU POSZUKUJĄCEGO: uświadomienie trudności, słowne określenie napotkanej trudności, formułowanie hipotez, weryfikacja empiryczna, włączenie do systemu wiedzy, utrwalenie i zastosowanie nowych wiadomości i umiejętności.
Tok poszukujący jest bardziej efektywny, sprzyja rozwojowi wiedzy, wyobraźni.
ZASADY I METODY NAUCZANIA
Zasady nauczania - normy postępowania dydaktycznego, których przestrzeganie pozwala nauczycielowi zaznajomić uczniów z podstawami usystematyzowanej wiedzy, rozwijać ich zainteresowania i zdolności poznawcze, wpajać pogląd na świat.
1. ZASADA POGLĄDOWOŚCI - najwcześniej sformułowana, najpowszechniej uznawana, jej przestrzeganie ma przyczynić się do usunięcia z procesu nauczania werbalizmu, tj. zastępowania przedmiotów przez często nieznane uczniom wyrazy.
Czynniki: właściwości psychofizyczne, zasób doświadczenia, stopień umiejętności samodzielnego prowadzenia obserwacji, umiejętność zapisywania wyników obserwacji.
REGUŁY:
bezpośrednie poznanie rzeczywistości
umiejętne kierowanie działalnością poznawczą ucznia.
2. ZASADA PRZYSTĘPNOŚCI W NAUCZANIU - inaczej zwana zasadą stopniowania trudności. Nauczyciel musi dostosować metody nauczania do poziomu uczniów, aby umożliwić im w maks. stopniu samodzielną pracę.
REGUŁY: w nauczaniu należy przechodzić od tego, co jest bliskie do tego, co jest dalsze
w nauczaniu należy przechodzić od tego, co jest łatwe do tego, co jest trudne; od tego, co jest znane do tego, co jest nowe;
w procesie nauczania należy uwzględnić różnice w tempie pracy i stopniu zaawansowania w nauce poszczególnych uczniów.
3. ZASADA ŚWIADOMEGO I AKTYWNEGO UDZIAŁU UCZNIÓW W PROCESIE NAUCZANIA - zwraca dużą uwagę na odpowiednie ukierunkowanie aktywności ucznia.
REGUŁY: * nauczyciel powinien starać się poznać indywidualne zainteresowania uczniów i rozwijać je w taki sposób, aby coraz bardziej uwzględniały obiektywne potrzeby społeczne
nauczyciel powinien stawiać uczniów w sytuacjach wymagających od nich dostrzegania i wyjaśniania niezgodności między obserwowanymi faktami a posiadaną wiedzą.
nauczyciel powinien stwarzać warunki sprzyjające wdrażaniu uczniów do zespołowych form pracy.
4. ZASADA SYSTEMATYCZNOŚCI - decyduje o skuteczności świadomych poczynań.
REGUŁY: * istotnym warunkiem skutecznego zaznajamiania uczniów z nowym materiałem jest uprzednie określenie stanu ich wiedzy wyjściowej oraz systematyczne nawiązywanie do niej.
ustalenie tzw. merytorycznego środka ciężkości dla każdej lekcji oraz eksponowanie na jego tle i w powiązaniu z nim pochodnych;
zaznajamianie uczniów z nowym materiałem wymaga na ogół podzielenia danego tematu na punkty i podpunkty, które nauczyciel powinien kolejno omawiać na lekcji;
streszczenia i systematyzujące powtórzenia powinny być stosowane również po zakończeniu poszczególnych tematów cząstkowych;
nauczyciele wszystkich przedmiotów powinni zwracać uwagę na sposób i formę wyrażania myśli przez dzieci i młodzież;
uczniów powinno się wdrażać do pracy samodzielnej oraz stwarzać im możliwości rozwiązywania zadań wymagających dłuższego i systematycznego wysiłku
5. ZASADA TRWAŁOŚCI WIEDZY UCZNIA
REGUŁY: * przygotowując uczniów do zaznajomienia z nowym materiałem nauczania musimy odpowiednio ukierunkować ich zainteresowania i wytworzyć pozytywne motywy uczenia się;
* zaznajomienie z nowymi treściami powinno być tak przygotowane pod względem org.
i dydakt., aby uczniowie brali w tym procesie jak najbardziej aktywny udział
nauczyciel powinien wdrażać uczniów do weryfikacji omawianych praw, zasad i reguł naukowych, co sprzyja ich trwałemu i operatywnemu opanowaniu;
systematyczna kontrola wyników nauczania, połączona z uzasadnioną oceną pracy uczniów; wpływa korzystnie na trwałość wiedzy opanowanej przez nich zarówno podczas zajęć lekcyjnych, jak i pozalekcyjnych oraz pozaszkolnych.
6. ZASADA OPERATYWNOŚCI WIEDZY UCZNIÓW - nauczyciel stwarza sytuacje wymagające od dzieci i młodzieży nie tylko przyswajania i odtwarzania wiadomości
i umiejętności zalecanych przez program, ale także posługiwania się nimi w pracy szkolnej
i pozaszkolnej.
REGUŁY: akcentowanie potrzeby wdrażania dzieci i młodzieży do dostrzegania, formułowania i samodzielnego rozwiązywania określonych problemów teoretycznych i praktycznych.
UCZNIOWIE analizują problem, formułują hipotezę, opracowują plan działania, wykonują go, sprawdzają i oceniają rezultaty.
7. ZASADA WIĄZANIA TEORII Z PRAKTYKĄ - służy przygotowaniu dzieci i młodzieży do racjonalnego posługiwania się wiedzą teoretyczną w różnorakich sytuacjach praktycznych.
Metody nauczania - system celowych działań nauczycielskich organizujących poznawczą i praktyczną działalność uczniów, która zapewnia opanowywanie przez niego treści kształcenia.
Metoda objaśniająco - poglądowa: organizowanie przyswajania informacji dla uczniów. Obejmuje ona pokaz, wykład, lekturę, audycje radiowe i telewizyjne. Uczniowie patrzą, słuchają, obserwują.
M. reproduktywna - polega na zmuszaniu uczniów do powtarzania nabytych nawyków i umiejętności.
M. problemowego przedstawiania materiałów - nauczyciel sam nawiązuje problem, objaśnia uczniom, w jaki sposób muszą wykonać określone czynności, aby dany problem rozwiązać.
M. częściowo poszukująca (heurustyczna) - przygotowanie uczniów do samodzielnego rozwiązywania problemów. Warianty: dostrzeżenie problemu, rozdzielenie problemu na serię łatwiejszych zadań oraz pogadanka: seria powiązanych pytań, z których każde to kolejny krok do ogarnięcia problemu.
M. badawcza - zapewnia opanowanie naukowego poznawania rzeczywistości. Kształtuje cechy działalności twórczej, rozwija nawyki i umiejętności.
M. gier dydaktycznych - rodzaj metody nauczania nawiązującej do grupy metod problemowych i organizacji treści kształcenia w modele rzeczywistych zjawisk, sytuacji lub procesów w celu zbliżenia procesu poznawczego uczniów do poznania bezpośredniego, dzięki dostarczeniu okazji do manipulowania modelu.
RODZAJE:
symulacyjna: udawanie, inscenizowanie
burza mózgów: praca badawcza (pomysł i jego ocena)
sytuacyjna: odtwarzamy sytuacje
biograficzna: wywodzi się z ameryk. szkół biznesu.
KONTROLA I OCENA
DOCYMOLOGIA - nauka zajmująca się kontrolą i oceną; główny cel docymologii to udoskonalenie starych i stworzenie nowych metod kontroli i oceny wszelkich sprawdzianów
i konkursów.
Zasady konstruowania testów:
postarać się aby test był rzetelny, czyli wyniki powinny być stałe.
test musi być trafny, tzn., że badamy cechę, o która nam chodzi
test musi być diagnostyczny
test musi być prognostyczny;
Test standaryzowany dzieli się na test kryterialny i różnicujący.
FUNKCJE KONTROLI: prowadzi obserwację, analizę i ocenę postępów w nauce i zachowaniu poszczególnych uczniów;
obserwacje samooceny i kontroli indywidualnej uczniów
informowanie uczniów i rodziców o poziomie posiadanej wiedzy;
Kontrola może mieć charakter pośredni: np. zadanie domowe, brak kontroli między uczniem, a nauczycielem; bezpośredni: kontakt nauczyciel - uczeń, pisemna lub ustna forma.
RODZAJE OCEN:
emocjonalne: moralne i estetyczne
utylitarne: prakseologiczne i techniczne
szkolna: ustosunkowanie się nauczyciela do osiągnięć ucznia, czego wyrazem może być określony stopień szkolny lub opinia wyrażona w formie pisemnej lub ustnej, a także zewnętrzne objawy zachowania się nauczyciela
kolokwium: to forma kontroli ustnej;
NIEPOWODZENIA SZKOLNE
jest to zjawisko pojawiania się braków u uczniów zarówno wychowawczych jak i dydaktycznych
Sytuacje, w których występują wyraźnie rozbieżności między wymaganiami wychowaw., a dydak. szkoły, a zachowaniem uczniów oraz uzyskiwanymi przez nich wynikami nauczania.
Podział niepowodzeń dydaktycznych:
UKRYTE - to te braki, których nauczyciel jeszcze nie zauważył;
JAWNE - zauważone przez nauczycieli, dzielą się na: przejściowe, względnie trwałe, drugoroczność, odsiew szkolny;
Przyczyny niepowodzeń szkolnych:
ekonomiczno - społeczne: ogólnie domowe
biopsychiczne: rozwój biol. i psych. człowieka
pedagogiczne: wynikają z pracy szkoły jako życia społecznego (interakcje pomiędzy uczniami i pomiędzy nauczycielami i uczniami); środki, jakimi dysponuje szkoła.
OPÓŹNIENIE - uczeń nie jest w stanie opanować nowego materiału na tle pozostałych uczniów, jest słabszy i odstaje od reszty. Wyróżniamy opóźnienie cząstkowe: dotyczy jednego przedmiotu i opóźnienie ogólne: dotyczy całego semestru.
STADIA OPÓŹNIENIA:
epizodyczne: 1 lekcja
względnie trwałe: semestralne zaległości
chroniczne: nieznajomość materiału z danego przedmiotu z okresu około 1 roku.
ZAPOBIEGANIE:
profilaktyka pedagogiczna - organizacja pracy nauczyciela i ucznia, a także wspólny wysiłek szkoły i rodziców.
diagnoza pedagogiczna - obserwacja i rozmowa z uczniem, prowadzona przez nauczyciela i rodziców; badanie testowe; rady klasowe. Nauczyciel powinien prowadzić „ Dziennik obserwacji klasowej”. Prowadzenie funkcji kontrolnych.
terapia pedagogiczna - po diagnozie kierujemy ucznia na taką terapię; na początku sami mu pomagamy, jeśli to nie skutkuje odsyłamy ucznia na grupy wyrównawcze
i tam prowadzi się dokładne testy i sprawdziany, aby wyłapać braki. Wtedy nauczyciel wystawia indywidualne zadania uczniom zależne od ucznia.