Eksport

Eksport w 2007 był szacowany na 144,6 mld $^[82] dał 29. miejsce w świecie za Tajlandią i przed Australią. W 2003 Polska była w pierwszej dziesiątce eksporterów^[83] takich towarów jak: skóry, futra, soki, przetwory owocowe, owoce mrożone (16,3% światowego eksportu), wyposażenie dystrybucji elektryczności, meble, wyroby drewniane, węgiel drzewny i kamienny, koks (13,5%), złom, silniki spalinowe (10%), żelazne materiały kolejowe, wyposażenie pojazdów szynowych, ceramika, wyroby hutnicze, statki (14,4%), kotły, turbiny, siarka, zużyta odzież.

Pod względem wartości w 2003^[84] najwięcej wyeksportowano takich towarów jak: samochody, statki, części samochodowe, silniki spalinowe, meble, kable, odbiorniki telewizyjne, węgiel kamienny, hutnicze wyroby konstrukcyjne, opony.

W 2004 eksportowano głównie maszyny, urządzenia i sprzęt transportowy - 38,4%, towary przemysłowe (surowcowe) - 23,7%, różne wyroby przemysłowe - 15,2%, żywność i zwierzęta żywe 7,6%, w tym miód - II największy światowy producent oraz I producent pyłku pszczelego;

• • •

> Obroty w polskim handlu zagranicznym • w miliardach US$

Lata	Import	Eksport	Saldo
1997	42,31	25,75	- 16,56
1998	47,05	28,23	- 18,82
1999	45,91	27,41	- 18,50
2000	48,94	31,65	- 17,29
2002	55,11	41,09	- 14,10
2003	63,65	57,60	- 6,05
2007	137,90	150,70	- 12,80

> Eksport na 1 mieszkańca w wybranych krajach Europy • w US$

Rok	Niemcy	Francja	Czechy	Węgry	Polska
1995	6229	4904	2096	1259	593
1998	6592	5095	2561	2275	730
2002	6912	5456	3249	3030	930
2007	16523	8726	11056	8633	3581

Eksport Polski na jednego mieszkańca jest stosunkowo niski. Europejskimi potentatami eksportowymi są Belgia i Luksemburg, w których to krajach eksport na jednego mieszkańca w 2007 roku wyniósł kolejno: 31.540 i 40.280,- $USA. Holandia osiągnęła w 2007 roku 28.030,-US$ na mieszkańca.

Struktura towarowa i geograficzne kierunki handlu międzynarodowego

Rozpatrując obroty handlu międzynarodowego ze względu na masę towaru, dominują w nim:

- surowce mineralne - głównie ropa naftowa, rudy żelaza, miedzi, węgiel kamienny, gaz ziemny, rudy cyny i boksyty;

- zboża - głównie pszenica;

- rolnicze surowce przemysłowe - przede wszystkim bawełna;

- używki i owoce - cytrusy, banany, kawa, herbata.

W handlu światowym pod względem wartości (w cenach bieżących) dominują wyroby przemysłowe - ok. 70% ogólnej wartości obrotów, choć stanowią tylko ok. 10% masy towarów znajdujących się w obrocie.
Geograficzna struktura eksportu i importu towarów zależy od rozmieszczenia surowców i upraw oraz od poziomu rozwoju gospodarczego państw.

- Państwa wysoko rozwinięte - dostarczają na rynek światowy większości artykułów przemysłowych, ponad połowę wyrobów rolno-spożywczych oraz dużych ilości surowców (Kanada, Australia). Importują surowce mineralne, głównie paliwa, oraz artykuły żywnościowe (używki, owoce) i produkty przemysłu elektromaszynowego. Państwa wysoko rozwinięte dominują w handlu międzynarodowym - 70% światowych obrotów.

- „Azjatyckie tygrysy” - eksport obejmuje przede wszystkim artykuły elektroniki użytkowej, samochody, statki i wyroby przemysłu lekkiego. Udział „azjatyckich tygrysów” w światowym handlu systematycznie rośnie i wynosi obecnie ok. 10% globalnych obrotów.

- Kraje Europy Środkowo-Wschodniej - eksportują głównie surowce i półprodukty oraz maszyny i urządzenia, importują produkty przemysłu high- -tech. Udział tej grupy krajów w obrotach handlowych świata wynosi obecnie ok. 5%.

- Kraje rozwijające się - w eksporcie przeważają surowce mineralne i paliwa, import natomiast jest podobny do struktury eksportu państw wysoko rozwiniętych. W handlu międzynarodowym największą rolę odgrywają kraje naftowe. Kraje rozwijające się są eksporterami używek (kawy, herbaty) i owoców południowych (państwa położone nad Morzem Karaibskim, Zatoką Gwinejską i w Oceanii tzw. republiki bananowe). Ostatnio wzrosło znaczenie tych krajów w światowym eksporcie artykułów przemysłu lekkiego (Indie, Turcja, Pakistan, Tajlandia) i płodów rolnych (państwa Ameryki Południowej). Udział krajów rozwijających się w obrotach światowych wynosi około 20%.

Handel międzynarodowy - podstawowe pojęcia

Handel międzynarodowy (wymiana międzynarodowa) - odpłatna wymiana surowców, towarów i usług z partnerami zagranicznymi. Wymiana międzynarodowa obejmuje również przepływ kapitału, siły roboczej i transfer dóbr intelektualnych. Z tego względu coraz częściej określa się ją jako obrót międzynarodowy.

Import - przywóz towarów z zagranicy w celu ich wykorzystania w kraju w sferze produkcji i bezpośredniej konsumpcji.

Eksport - wywóz za granicę towarów wytworzonych w kraju.

Reeksport - wywóz za granicę towarów, które zostały uprzednio przywiezione z innych krajów.

Bilans handlowy - zestawienie wartości eksportu i importu towarów, dokonywane za okres jednego roku. Jeśli wartość eksportu przewyższa wartość importu, saldo bilansu handlowego jest dodatnie (aktywne). W sytuacji przeciwnej saldo jest ujemne (pasywne). Bilans handlowy może być także zrównoważony (zerowy), gdy wartość eksportu jest taka sama, jak wartość importu.

Bilans płatniczy - bilans handlowy poszerzony o zestawienie wszelkich obrotów dewizowych: bieżących i kapitałowych. W skład obrotów bieżących wchodzą: saldo importu i eksportu towarów i usług (np. turystyka zagraniczna, obsługa w portach, opłaty tranzytowe), saldo odsetek od kredytów i saldo transferów finansowych (świadczenia emerytalne i rentowe, różnice kursów walut, darowizny, spłata zadłużenia). Obroty kapitałowe to saldo inwestycji długo- i krótkoterminowych oraz pozostałych operacji finansowych. Często dodatnie saldo bilansu płatniczego mają kraje o ujemnym saldzie bilansu handlowego, np. Japonia, Szwajcaria.

Dumping - eksport towarów po cenach niższych od cen krajowych, niejednokrotnie niższych od kosztów produkcji, w celu pozyskania rynku zbytu lub szybkiego zdobycia dewiz. Dumping uważany jest za środek nieuczciwej konkurencji, stąd jego stosowanie w obrocie międzynarodowym jest prawnie zabronione.

Embargo - zakaz handlu określonymi towarami z danym państwem w celu wymuszenia na nim postępowania zgodnego z normami międzynarodowymi. Embargiem najczęściej objęta jest broń w handlu z krajami, w których toczą się działania zbrojne.

Terms of trade - stosunek cen różnych towarów biorących udział w obrocie międzynarodowym lub stosunek cen towarów importowanych do cen towarów eksportowanych.

Handel zagraniczny - informacje ogólne

Udział Polski w obrocie międzynarodowym jest niewielki - poniżej 1% globalnego importu i eksportu. Podobnie handel zagraniczny tworzy ok. 18% PKB, podczas gdy w krajach wysoko rozwiniętych - powyżej 30%. Bilans handlowy Polski od 1991 r. jest ujemny. Słabość polskiego handlu zagranicznego wynika z:

- małej konkurencyjności towarów na rynkach światowych (zacofanie technologiczne przemysłu) oraz wysokich kosztów jednostkowych produkcji;

- złej organizacji handlu - błędy w promocji polskich produktów;

- utraty dużej części rynków zbytu - głównie w Rosji i krajach byłego ZSRR oraz byłych krajach socjalistycznych.


1 stycznia 1990 r. ustawowo zagwarantowano każdemu obywatelowi możliwość prowadzenia bezpośredniej wymiany towarowej z zagranicą. Pozbawienie państwa monopolu w międzynarodowym obrocie towarowym było jedną z przyczyn zmiany głównych partnerów handlowych Polski. Obecnie należą do nich przede wszystkim państwa Unii Europejskiej, na które przypada łącznie ponad 60% wartości obrotów handlowych.


Struktura towarowa handlu zagranicznego nie jest korzystna dla gospodarki Polski. W eksporcie dominują towary o niskim stopniu przetworzenia, tj. produkty hutnicze, surowce, odzież, meble oraz płody rolne. W imporcie do Polski przeważają produkty przemysłu elektromaszynowego, elektronicznego i chemicznego.


Struktura towarowa eksportu i importu jest inna dla poszczególnych grup krajów, z którymi Polska prowadzi wymianę:

- kraje wysoko rozwinięte - w eksporcie dominują surowce, półprodukty, nisko przetworzone artykuły przemysłowe, płody rolne i artykuły żywnościowe. W imporcie do Polski przeważają wysoko przetworzone artykuły przemysłowe - głównie przyrządy pomiarowe, komputery, leki, towary elektroniki użytkowej i przemysłowej oraz artykuły spożywcze i artykuły konsumpcyjne trwałego użytku;

- kraje Europy Środkowo-Wschodniej - wymiana handlowa obejmuje głównie maszyny i urządzenia oraz różnorodne artykuły przemysłu przetwórczego;

- kraje rozwijające się - w eksporcie do tych krajów dominują maszyny i urządzenia oraz inne artykuły przemysłowe, natomiast w imporcie przeważają surowce i produkty rolne.

Od 1 I 1992 r. statystyka obrotów handlu zagranicznego prowadzona jest według

metodologii Departamentu Statystyki Organizacji Narodów Zjednoczonych. Źródłem danych, na

podstawie którego opracowywane są informacje o obrotach, są:

a) dokument zgłoszenia celnego — Jednolity Dokument Administracyjny SAD, stosowany do

rejestracji obrotów, które zostały potwierdzone przez urzędy celne po przekroczeniu towaru

przez granicę Polski:

— do 30 IV 2004 r. — z wszystkimi krajami,

— od 1 V 2004 r. — w ramach systemu EXTRASTAT — z krajami niebędącymi członkami

Unii Europejskiej (UE), tzw. krajami trzecimi,

b) deklaracja przywozu i wywozu stosowana w ramach systemu INTRASTAT, rejestrująca od

1 V 2004 r., tj. od momentu przystąpienia Polski do UE, obroty wyłącznie pomiędzy

państwami członkowskimi UE,

c) alternatywne źródła danych wykorzystywane od 1 I 2006 r. do rejestracji obrotów tzw.

,,towarami specyficznymi'', tj. energią elektryczną, gazem ziemnym, produktami morskimi,

militariami.

Dane otrzymane z połączenia ww. źródeł tworzą jednolity zbiór statystyki handlu zagra-

nicznego.

Ponadto w danych o obrotach handlu zagranicznego od 1 V 2004 r. uwzględnia się szacunek

obrotów tych podmiotów, które zostały zwolnione ze składania deklaracji INTRASTAT (w 2007 r.

stanowił on po ok. 0,9% ogólnej wartości przywozu, jak i wywozu z państwami członkowskimi UE).

Wartość importu, jeśli nie zaznaczono inaczej, została wykazana na warunkach cif, tzn. łącznie

z kosztami transportu i ubezpieczenia do granicy polskiej. Wartość eksportu została wykazana na

warunkach fob.

Wskaźniki cen transakcyjnych określają zmiany cen w walutach obcych oraz zmiany kursów

walut wyrażonych w złotych. Wskaźniki cen obliczono przy przyjęciu struktury wartości obrotów

handlu zagranicznego z roku badanego.

Wskaźnik ,,terms of trade'' jest to stosunek zmian cen towarów eksportowanych do zmian

cen towarów importowanych.

---