Levi - Strauss „Antropologia strukturalna”
opracowanie: Paulina Zatorska (peliczek@wp.pl)
Język i pokrewieństwo
Językoznawstwo należy do nauk społecznych.. dostarcza ono socjologii danych etymologicznych pozwalających ustanowić związki między pewnymi terminami pokrewieństwa - związki te nie były dostrzeżone bezpośrednio.
N. Trubieckoj - sprowadza metodę fonologiczną do czterech podstawowych kroków :
fonologie przechodzi od badania uświadamianych zjawisk językowych do badania nieuświadamianej infrastruktur
nie chce ona traktować członów jako bytów niezależnych- podstawą jej analizy są zachodzące między nimi relacje
wprowadza pojęcie „systemu”
fonologia zmierza do odkrywania ogólnych praw, bądź znajdywanych przez indukcję, bądź „wywodzonych logicznie, co nadaje im charakter absolutny”
Terminy pokrewieństwa są jak fonemy, elementami znaczenia: zyskują one to znaczenie tylko gdy są scalone w systemy. Systemy pokrewieństwa tak jak systemy fonologiczne są wypracowane przez umysł na poziomie myślenia nieuświadomionego. Główne pytanie, czy stosując takie same zasady analizy jak językoznawca,. Możemy badać systemy pokrewieństwa.
Powierzchownie patrząc na system pokrewieństwa i fonologiczny możemy przyrównywać terminy z obu tych systemów. Jednak prawdziwa naukowa analiza musi być rzeczywista, upraszczająca i tłumacząca. Cechy dystynktywne znajdywane u kresu analizy fonologicznej istnieją obiektywnie z trojakiego punktu widzenia: psychologicznego, fizjologicznego, fizycznego. Językoznawstwo mówi, że analiza fonologiczna nie stosuje się bezpośrednio do słów, lecz do słów uprzednio rozłożonych na fonemy. Na poziomie słownictwa nie istnieją stosunki konieczne.
Mimo że socjolog wie o istnieniu systemów pokrewieństwa tworzonych przez terminy - wiadomo. Ale nie wiadomo jakie jest ich przeznaczenie.
Termin „system pokrewieństwa” obejmuje dwa porządki rzeczywistości:
mamy terminy, w których wyrażają się stosunki rodzinne. (systemy nazw; stanowią one system słownictwa)
system postaw.- także o charakterze społecznym i psychologicznym
Nie jest prawdą, że w każdym społeczeństwie system pokrewieństwa stanowi podstawowe narzędzie regulowania stosunków między jednostkami.
W 1919 r. Lowie wprowadził zasadę, która mówi o tendencji do kwalifikowania postaw.
Radcliffe-Brown - nazwa „awunkulat” nadawana jest dwom systemom postaw:
wuj reprezentuje autorytet rodzinny, budzi lęk, żąda posłuszeństwa i ma prawa do swego siostrzeńca
siostrzeniec ma wobec swojego wuja przywilej reprezentowania rodziny i traktuje go mniej lub bardziej jako swoją ofiarę.
To ma swoje odzwierciedlenie w postawie wobec ojca: gdy stosunki między ojcem a synem są swobodne, to między wujem a siostrzeńcem są poddane rygorom. Natomiast gdy ojciec jest rygorystycznie nastawiony - wuj jest traktowany swobodnie. Te dwie grupy tworzą pary opozycyjne.
Awunkulat występuje we wszystkich systemach patrylinearnych i matrylinearnych, a znajdujemy go czasem w systemach, które nie należą do żadnej z tych grup.
Stosunek wujostwa zachodzi między czterema członami (brat, siostra, szwagra i siostrzeńca)
Aby zrozumieć awunkulat, trzeba widzieć w nim stosunek należący do pewnego systemu, przy czym trzeba rozpatrywać sam ten system jako całość, aby dostrzec jego strukturę. Sama struktura wyraża się w czterech członach (brat, siostra, ojciec, syn) połączonych przez dwie pary opozycji skorelowanych i takich, że w każdym z dwóch pokoleń wchodzących w grę występuje zawsze jeden stosunek pozytywny i jeden negatywny.
Struktura jest najprostrzą zdolną do istnienia strukturą pokrewieństwa, jaka daje się pomyśleć. Jest ona elementem pokrewieństwa.. Aby struktura pokrewieństwa mogła istnieć muszą być obecne trzy typy stosunków rodzinnych: stosunek pokrewieństwa, stosunek więzi i stosunek filiacji. (czyli stosunek między rodzeństwem, małżonkami i między rodzicami a dziećmi.)
Pokrewieństwo nie jest zjawiskiem statycznym; istnieje po to by przedłużać i utrwalać. Nie posiada jednakowej doniosłości we wszystkich kulturach. System pokrewieństwa jest pewnym językiem, nie jest to język jednak uniwersalny. Struktura elementarna wynikająca ze stosunków zachodzących między czterema członami jest ATOMEM POKREWIEŃSTWA. Stanowi on jedyny budulec, z którego wznoszone są bardziej złożone systemy.
Rodzina biologiczna stanowi punkt wyjścia, wokół którego wszelkie społeczeństwo buduje swój system pokrewieństwa. System pokrewieństwa istnieje tylko w świadomości ludzi, jest arbitralnym systemem przedstawień, a nie spontanicznym rozwinięciem sytuacji faktycznej. Podstawową cechą pokrewieństwa ludzkiego jest to, że ma ono za warunek ustanowienie stosunków między rodzinami elementarnymi.
Wiener - natura nauk społecznych sprawia, że ich rozwój musi się odbić na badanym przedmiocie. Język jest zjawiskiem społecznym. Prawie wszystkie zachowania językowe sytuują się na poziomie myśli nieuświadomionej.
Jacobson - jeden język mógłby zawierać wiele różnych struktur fonologicznych, każda z nich byłaby wykorzystywana przy pewnym typie operacji gramatycznych. Musi istnieć jakiś stosunek między wszystkimi odmianami strukturalnymi: jakaś metastruktura, którą można uważać za prawo grupy, tworzonej przez struktury cząstkowe.
Spośród wszystkich zjawisk społecznych tylko język może być badany czysto naukowo.
Uznanie reguł zawierania małżeństwa i systemów pokrewieństwa jako swego rodzaju język - czyli zespół operacji mających zapewnić pewien typ komunikacji między jednostkami a grupami. W tym wypadku „przekaz” stanowią kobiety należące do grupy, które krążą między klanami czy rodzinami.
System pokrewieństwa:
obszar indoeuropejski
obszar chińsko-tybetański
obszar afrykański
obszar Oceanii
obszar północnoamerykański
Język traktowany jako wytwór kultury - używany w społeczeństwie odzwierciedla ogólną kulturę ludności. Z innej perspektywy język jest częścią kultury - stanowi jeden z jej elementów. Może być także traktowany jako warunek kultury ( z punktu widzenia diachronicznego, gdyż jednostka przyswaja sobie kulturę swej grupy za pośrednictwem języka). Język i kultura zbudowane są z opozycji i korelacji - czyli ze stosunków logicznych. Można więc rozpatrywać język jako fundament, a nad nim nadbudowane struktury.
Whorf usiłował odkryć korelacje między językiem a kulturą. Przystępuje on więc do badania języka jako lingwista
Haudricourtow i Granai - wprowadzili rozróżnienie między nauką o języku a językoznawstwem. Pierwsza jest bardziej ogólna niż językoznawstwo. Nie stosują one tych samych metod więc też nie stosują tych samych pojęć.
Etnolog bada nieograniczony zbiór rzeczywistych lub możliwych systemów komunikacyjnych.
„rewolucja kopernikańska” - interpretowanie społeczeństwa w jego całokształcie z perspektywy teorii komunikacji można zapoczątkować bez sprowadzania społeczeństwa czy kultury do języka. Próbę można podjąć na 3 poziomach: pokrewieństwo i zawieranie małżeństw służy zapewnieniu krążenia kobiet między grupami, tak jak z reguły ekonomiczne służą zapewnieniu wymiany dóbr i usług, a reguły językowe krążeniu przekazów. Te 3 formy komunikacji są też formami wymiany, między którymi zachodzą stosunki (bo związkom małżeńskim towarzyszą świadczenia ekonomiczne, a język uczestniczy na wszystkich poziomach)
W społeczeństwie jest także wiele elementów, które nie poddają się ujęciu strukturalnemu z uwagi na ich naturę, albo z powodu niedostatków naszej wiedzy.
Organizacja społeczna
Mianem „pierwotnych” określa się zbiorczo ludy, które nie poznały pisma i z tego powodu nie mogą być badane metodami czysto historycznymi. Lud pierwotny nie jest ludem bez historii.
Prawdziwy archaizm jest domeną archeologa i prehistoryka, a etnolog powołany do badania społeczeństw żywych i obecnych, nie może zapominać, że aby być musiały one żyć, trwać, więc także zmieniać się. Zmiana, która wprowadza rudymentarne warunki życia i organizacji, że przypominają one stan archaiczny, jest regresem.
Problem prymitywizmu jakiegoś społeczeństwa stawiany jest w związku z kontrastem, jaki zachodzi między nim a bliskimi sąsiadami. Porównuje się różnice poziomu kulturowego między tym społeczeństwem a społeczeństwami, które można najłatwiej z nimi porównać. Społeczeństwa różnią się od swoich sąsiadów nie we wszystkich elementach. W innych występują liczne analogie.- przykładem może tu być organizacja dualistyczna.
Społeczeństwo „archaiczne” w swojej strukturze wewnętrznej. - obfituje ona w szereg niespójności i sprzeczności. Zbieżności mają charakter rozproszony. A rozbieżności skupiają się w samym sercu kultury, dotyczą jej najgłębszej struktury i wyznaczają jej cechy swoiste i indywidualność.. dualizm ich sposobów życia jest obserwowalny w życiu codziennym i rozciąga się na wszystkie postawy psychiczne, na organizację społeczną i myślenie metafizyczne. Opozycja między działalnością męska określoną przez myślistwo i ogrodnictwo, a działalnością kobiecą opartą na zbieractwie - jest opozycją między płciami, opozycją pór roku.
Zewnętrzne rozbieżności nie są tak liczne, by całkowicie wyprzeć równie zewnętrzne zbieżności. Zbieżności te nie są nieswoiste - czyli nie łączą danej kultury z jakąś kulturowo określoną i geograficznie zlokalizowaną grupą lub zbiorem grup, lecz wskazują odmienne kierunki i odsyłają do grup różnicujących się od siebie.
Instytucje pewnych plemion centralnej i wschodniej Brazylii zalicza się do bardzo prymitywnych ze względu na niski poziom ich kultury materialnej. Za to posiadają złożoną strukturę społeczną zawierającą systemy połów, klanów klas wieku, stowarzyszeń obrzędowych, oraz innych form zrzeszania się.
Szerente - należą do centralnej grupy rodziny językowej Ges. Żyje w wioskach, podzielonych na połowy patrylinearne i egzogamiczne, dzielące się na 4 klany. 3 z nich uważane są za klany pierwotne a ostatni wywodzi się od obcego plemienia wziętego do niewoli. Tych osiem klanów - po 4 na połowę różni się od siebie funkcjami obrzędowymi i przywilejami.
Różnica między małżeństwem matrylateralnym a partylateralnym bierze się stąd, że pierwsze stanowi najbardziej bogatą formę wymiany matrymonialnej, bo partnerzy są określani raz na zawsze w strukturze globalnej i nieograniczenie otwartej. W małżeństwach patrylateralnych stanowi graniczną formę wzajemności. - pociąga za sobą w każdym pokoleniu całkowitą odmianę ról. Dlatego w małżeństwie matrylaterane przeważnie posługujemy się terminologią „konsekutywną”: wzajemna sytuacja lineaży nie ulega zmianie. Małżeństwo patrylateralne wymaga terminologii „alternatywnej”: przez ustanowienie opozycji pokoleń przedzielonych przez jedno pokolenie :syn zawiera małżeństwo w przeciwnym kierunku niż jego ojciec, ale w takim samym jak jego dziadek.
Wuj narzeczonej pełni następujące funkcje:
organizuje i przeprowadza badanie narzeczonej jako wstęp do małżeństwa
odbiera swą siostrzenicę w przypadku rozwodu i chroni ją przed mężem
zmusza brata męża, by ożenił się z nią w przypadku śmierci męża
wraz z mężem mści zgwałcenie siostrzenicy
zawsze powinny być trzy odmienne lineaże: lineaż Ego, lineaż żony i lineaż matki żony Ego.
Mit przedstawia stowarzyszenia jako klasy wieku, zrodzone od najmłodszej do najstarszej. Cztery stowarzyszenia łączą się w pary powiązane wzajemnością usług (tak jakby tworzyły połowy.
Tezy:
między połowami egzogamicznymi, stowarzyszeniami i klanami wieku występują przegrody. Stowarzyszenia funkcjonują tak, jakby były klasami matrymonialnymi.
jedyna ewolucja historyczna musiała wyglądać tak:
pierwotne trzy lineaże patrylinearne i patrylokalne z wymianą uogólnioną
wprowadzenie połów matrylinearnych
utworzenie czwartego lineażu partylokalnego
powstający konflikt między regułą filicaji a regułą zamieszkiwania
przejście połów do filiacji patrylinearnej
utrata funkcjonalnej roli lineaży, które przekształcają się w stowarzyszenia przez uruchomienie zjawiska „oporu męskiego”, jakie pojawiło się wraz z ustanowieniem połów w ich pierwotnej formie matrylinearnej
Jeśli mamy dwa klany związane przez preferencją matrymonialną małżeństwo może nastąpić tylko między sekcjami: wyższą i wyższą, niższą i niższą , średnią i średnią.
Nawet w strukturze społecznej typu symetrycznego (dualistyczna) stosunek między połowami nie jest nigdy statyczny ani tak wzajemny, jak sądzimy. Mamy do czynienia ze strukturą:
średnicową: wieś podzielona na dwie połowy. Jest statyczny jego transformacje nie dają nic innego jak dualizm podobny do wyjściowego.
współśrodkową: złożona z dwóch współśrodkowych pierścieni. W środku znajduje się plac „scena życia publicznego i świątecznego” wokół którego rozmieszczone są spichlerze yamu - mają one charakter sakralny i obłożone są różnorakimi tabu. Spichlerze otacza kolista aleja, na jej obwodzie wybudowane chaty par małżeńskich. Opozycja między centrum a peryferiami i między świętym a świeckim. Dwa pierścienie są przeciwstawne ze względu na płeć (wewnątrz - męskie, zewnątrz - kobiece). Nierówność jest tu oczywista. Jest dynamiczny, zawiera w sobie utajony triadyzm.
Bororo - dom mężczyzn i miejsce zgromadzeń żonatych znajdują się w środku. Kobiety nie mają tam wstępu. Wokół tego placu pustkowie rozległe na męskie tańce. Filiacja matrylinearna, panuje też matrylokalizm. Wioska Bororo jest podzielona przez oś wschód -zachód, która wyróżnia wśród ośmiu klanów dwie inne grupy czteroklanowe, z których jedną określa się jako „górną” a drugą jako „dolną”. Trzecia forma dualizmu tutaj jest utajona. Jest tu struktura współśrodkowa, i dwie struktury średnicowe. Jest tu struktura trójdzielna: każdy z 8 klanów jest podzielony na 3 klasy (wyższa, średnia, niższa).
Wyróżnione zostały dwa typy wzajemności:
wymiana ograniczona: możliwa tylko przy parzystej liczbie grup; jest to przypadek szczególny wymiany uogólnionej.
wymiana uogólniona: daje się uzgodnić z dowolną liczbą grup.
Dualizm współśrodkowy jest przejściem między dualizmem średnicowym a triadyzmem.
Instytucja typu zero - mają one stworzyć warunki niezbędne dla istnienia systemu społecznego do którego należą. Mamy do czynienia z klasami albo klanami. Występują one w grupach, albo w odosobnieniu. Reguły zawierania małżeństw są wyrażane w sposób pozytywny albo negatywny. Płci są odróżniane albo nie odróżniane. Struktura trójdzielna określa grupy powinowatych a struktura binarna - dwa kierunki krążenia kobiet i mężczyzn. Pierwsza więc odnosi się do klas a druga do relacji między klasami.
Metodologia i nauczanie
Gdy się mówi o strukturze społecznej, przedmiotem rozważań są zwłaszcza formalne aspekty zjawisk społecznych - wychodzi się z opisu aby rozpatrywać pojęcia i kategorie właściwe etnologii.
Według strukturalistów - pojęcie struktury nie może być zdefiniowane w trybie indukcji opartej na porównaniu składników wspólnych wszystkim znaczeniom tego terminu w jego obecnym użyciu. Albo pojęcie struktury społecznej jest pozbawione znaczenia albo samo to znaczenie ma jakąś strukturę - właśnie tę strukturę pojęcia trzeba uchwycić przed wszystkim. Etnologowie zajmowali się strukturą tylko w związku z zagadnieniami pokrewieństwa. Pojęcie struktury społecznej odnosi się nie do rzeczywistości empirycznej ale do zbudowanych na jej podstawie modeli. Stosunki społeczne są surowcem używanym do budowy modeli, które unaoczniają samą strukturę społeczna.
Cztery warunki, które muszą być spełnione abyśmy mieli do czynienia ze strukturą:
struktura ma charakter systemu. Składa się z takich elementów, że zmiana jednego pociąga za sobą zmianę wszystkich pozostałych.
każdy model należy do pewnych grup transformacji; każda z tych transformacji odpowiada jednemu modelowi z tej samej rodziny, tak, że zbiór tych transformacji stanowi grupę modeli
uda się przewidzieć zachowanie modelu w przypadku zmiany jednego z jego elementów.
model musi być zbudowany w taki sposób, by jego funkcjonowanie mogło zdać sprawę ze wszystkich dostrzeżonych faktów.
Eksperymentowanie na modelach - całokształt zabiegów pozwalających ustalić, w jaki sposób dany model reaguje na zmiany, bądź porównać między sobą modele tego samego typu lub różnych typów. Przy obserwacji podstawową regułą jest opisanie i zaobserwowanie faktów. Należy badać fakty ze względu na nie same, oraz w związku z całością.
Modele dotyczą zjawisk uświadamianych lub nieuświadamianych zależnie od poziomu na jakim funkcjonują. Modele uświadamiane (normy), odznaczają się ubóstwem.
Im wyraźniejsza struktura przejawiająca się na powierzchni, tym trudniej uchwycić głęboką strukturę z powodu uświadamianych i zniekształconych modeli.
Etnolog - musi rozróżniać dwie sytuacje - może budować model odpowiadający zjawiskom, których charakter systemowy nie został postrzeżony, przez badane społeczeństwo. W innych przypadkach etnolog ma do czynienia z modelami już zbudowanymi przez badaną kulturę w postaci interpretacji.
Nie zachodzi konieczny związek między pojęciem pomiaru i pojęciem struktury. Model, którego elementu są rzędu wielkości zjawisk modelowanych - jest to model mechaniczny.
Model statyczny - ten, którego składniki mają inny niż zjawiska rząd wielkości.
Sprzeczność jest charakterystyczną cechą badań strukturalnych. Najpierw trzeba wyodrębnić poziomy znaczące - wymaga to rozczłonkowania zjawisk.
Etnografia i historia - oparte są na gromadzeniu i porządkowaniu materiałów źródłowych.
Etnologia i socjologia - badają modele zbudowane na podstawie materiałów zebranych przez etnografia i historię i za ich pomocą.
Etnografia i etnologia - odpowiadają dwóm kolejnym fazom tego samego badania, które ostatecznie prowadzi do modeli mechanicznych. Historia dochodzi do modeli statycznych..
Nauki społeczne, które cały czas muszą zajmować perspektywę czasową.
Etnologia - odwołuje się do czasu mechanicznego, czyli odwracalnego i niekumulatywnego.
Historia - czas ma charakter „statyczny” ; jest nieodwracalny i zawiera określone ukierunkowanie.
Firth - dokonał rozróżnienia między pojęciem struktury społecznej, w której czas nie odgrywa żadnej roli, a pojęciem organizacji społecznej, w której musi on być uwikłany.
Metoda porównawcza - gromadzone fakty mają wartość jedynie, gdy wszystkie będą należeć do jednego typu.
Przedmiotem badań strukturalnych jest badanie stosunków społecznych za pomocą modeli. Etnolog korzysta z „makroczasu” i „mikroczasu” oraz z „makroprzestrzeni” i „mikroprzestrzeni”.
Ekologia - pojęcie struktury społecznej. W obu przypadkach zajmujemy się przestrzennym rozkładem zjawisk społecznych, ale badania strukturalistyczne dotyczą wyłącznie tych ram przestrzennych, które mają charakter socjologiczny(czyli nie zależą od czynników naturalnych, takich ja geologiczne, klimatyczne, fizjograficzne itd.)
Dwa kierunki badań:
te, które łączą się z słynnym prawem socjologii miasta, zwanym rank-size law i pozwalającym dla określonego zbioru ustanowić korelację między absolutnym rozmiarem miasta pozycją każdego z nich w uporządkowanym zbiorze ,a nawet jak się zdaje wyprowadzić jeden z elementów z drugiego.
te, które wyznaczone są przez prace pewnych demografów francuskich oparte na przeprowadzonym przez Dahlberga dowodzie, że absolutne rozmiary izolatu mogą być obliczone na podstawie częstości małżeństw między krewnymi.
Kultura - każdy zespół etnograficzny, który okazuje znaczące odchylenia od innych. Ponieważ ostatecznym przedmiotem badań strukturalnych są stałe związane z takimi odchyleniami, to pojęcie kultury może odpowiadać rzeczywistości obiektywnej, pozostając zarazem funkcją prowadzonych badań. Pojęcie kultury jest podstawowe dla etnologii.
Dowolne społeczeństwo składa się z jednostek i grup komunikujących się między sobą. W każdym społ. Komunikacja dokonuje się przynajmniej na trzech poziomach: krążenie kobiet, krążenie dóbr i usług, krążenie przekazów. Badsnie więc systemu pokrewieństwa, językowego i ekonomicznego okazuj pewne anologie.wszystkie3 daj się badać w ten sam sposób, a każdy z nich wybiera tylko inny poziom strategiczny. Kultura nie polega więc tylko na formach komunikacji, ale także na regułach dających się zastosować do wszelkich gier komunikacji. Opozycja osoba i symbol , wartość i znak istnieje różnica między grupami społecznymi a regułami zawierania małżeństw: pierwsze mają pozwolić każdemu z graczy na otrzymanie na własną korzyść możliwie największych odchyleń różnicujących, a punktem wyjścia jest dana na początku regularność. Statystyczna. Reguły zawierania małżeństw mają przywrócić regularność statyczną.
Jeśli antropologia, językoznawstwo i ekonomia połączą się by stworzyć wspólną dyscyplinę, która będzie nauką o komunikacji.( komunikacja tu rozumiana jako nauka o regułach)
Struktura społeczna - termin kojarzy się z Radcliffem-Brownem. Zauważa on, że gdy badamy systemy pokrewieństwa, stawiamy przed sobą cele:
sporządzić systematyczną klasyfikacje
zrozumieć cechy właściwe każdemu systemowi
przez połączenie każdej cechy ze zorganizowaną całością
przez dostrzeżeni w niej szczególnego przypadku już rozpoznanej klasy zjawisk.
osiągnąć prawomocne uogólnienie o naturze społeczeństw ludzkich
Pojęcie struktury jawi się jako pośrednie między pojęciem antropologii i biologii. R-B sprowadza badania nad pokrewieństwem do morfologii i fizjologii opisowej. Wraz z Malinowskim twierdzą, że więzi biologiczne są źródłem i wzorem wszystkich typów związków rodzinnych. R-B - jego empirycze stanowisko tłumaczy niechęć do jasnego rozróżnienia struktury społecznej i stosunków społecznych. Dzieło jego sprowadza strukturę do zbioru stosunków społecznych istniejących w danym społeczeństwie. R-B rozumie stosunki diadyczne jako takie które tworzą łańcuch, który może być wydłużany bez końca przez dołączanie nowych stosunków.
R-B - każdy termin pokrewieństwa odpowiadałby pewnemu zachowaniu nakazanemu lub zakazanemu; każde zachowanie byłoby oznaczone przez jeden termin. Postawy różnicujące krewnych dążą do zorganizowania się wokół tego samego wzorca co terminologia, ale stanowią sposób rozstrzygnięcia i przezwyciężenia sprzeczności i właściwych tej samej terminologii. Inny problem gdy rozpatrujemy społeczeństwa, w których system pokrewieństwa nie rządzi związkami małżeńskimi między równymi sobie jednostkami. Trzecia metoda - badanie wszystkich dających się pomyśleć typów struktur wynikających z przypadkowego pojawienia się relacji zależności i panowania.
R-B - fakty religijne muszą być badane jako nieodłączna część struktury społecznej. Jego zdaniem rola etnologa polega na ustanowieniu korelacji między różnymi typami religii i typami organizacji społecznych. Jego socjologia religii kończy się niepowodzeniem, bo wiązał on wierzenia i obrzędy ze stanami uczuciowymi. Po drugie chciał wyrazić w sposób ogólny stosunek między społeczeństwem a religią.
Lowie - utorował drogę badaniom strukturalnym w zakresie systemu nazw oraz kwestii stosunku między tym systemem a systemem postaw. Jako pierwszy udowodnił bilinearny charakter wielu systemów uchodzących dotąd za jednoliniowe. Pokazał wpływ wywierany przez sposób zamieszkiwania na tryb filiacji, odłączył rodzinne zachowania rezerwy czy szacunku od kazirodztwa.
Z punktu widzenia etnologa na społeczeństwo składa się zbiór struktur odpowiadających różnym typom porządków. System pokrewieństwa jest środkiem porządkującym jednostki wedle pewnych reguł, organizacja społeczna jest innym takim środkiem, jeszcze innym są stratyfikacje ekonomiczne, czy społeczne. Sam one mogą być uporządkowane.
Porządek porządków jest to najbardziej abstrakcyjny wyraz stosunków zachodzących między poziomami, do których może stosować się analiza strukturalna, tak dalece, że formuły mogą być niekiedy takie same dla społeczeństw historycznie i geograficznie odległych. Porządek porządków są to formalne własności zbioru złożonego z podzbiorów, z których każdy odpowiada danemu poziomowi strukturalnemu.
Materializm historyczny - twierdzi, że zawsze można przejść przez jakąś transformację od struktury ekonomicznej lub struktury stosunków społecznych do struktury prawa, sztuki czy religii.
Nie posiadamy żadnego systemu odniesienia dającego się prawomocnie stosować do społeczeństw usytuowanych na pograniczach.
Marks i Engels sądzą, że społeczeństwa pierwotne lub uważane za takie są rządzone przez związki krwi a nie przez stosunki produkcji.
Antropologia - wywodzi się z pewnego poglądu na świat lub z pewnego oryginalnego sposobu stawiania problemów. Zostały one odkryte przy okazji i badania zjawisk społecznych niekoniecznie prostszych niż te , których widownią jest społeczeństwo obserwatora., odsłaniających pewne ogólne własności życia społecznego stanowiącego przedmiot badań antropologa.
Trzy wielkie odmiany nauczania antropologii:
jest prowadzone przez rozproszone katedry - kraj czy uniwersytet, który postanawia zorganizować nauczanie antropologii zaczyna przeważnie od utworzenia katedry.
przez wydziały
przez instytuty lub szkoły o charakterze między- lub pozawydziałowym, tzn. grupujące nauczanie we własnym zakresie.
Antropologia fizyczna - zajmuje się problemami takimi jak ewolucja człowieka począwszy od form zwierzęcych czy jego obecny podział na grupy rasowe, różniące się cechami anatomicznymi lub fizjologicznymi. Wszelkie społeczeństwo ludzkie zmienia warunki swego fizycznego trwania przez złożony system reguł takich jak zakaz kazirodztwa, endogamia, egzogamia, małżeństwo preferencyjne między pewnymi typami krewnych poligamia czy monogamia stosowanie norm moralnych, społecznych, ekonomicznych i estetycznych. Podporządkowując się tym regułom, społeczeństwo sprzyja pewnym typom związków i wyklucza inne. Antropologia fizyczna korzysta z wiadomości zapożyczonych od nauk przyrodniczych, utrzymuje ścisłe stosunki z naukami społecznymi. Sprowadza się w znacznej mierze do badania przemian anatomicznych i fizjologicznych, spowodowanych u pewnego gatunku istot żywych, przez pojawienie się życia społecznego, języka, systemu wartości lub kultury.
Etnografia - odpowiada pierwszym fazom pracy badawczej: obserwacji i opisowi, pracy w terenie. Właściwym typem badania etnograficznego jest monografia dotycząca grupy dostatecznie ograniczonej, by autor mógł zgromadzić większą część swych informacji dzięki doświadczeniu osobistemu. Etnografia obejmuje też metody i techniki odnoszące się do pracy w terenie, do klasyfikowania, opisu i analizy poszczególnych zjawisk kulturowych. W przypadku przedmiotów materialnych przedłużenie badań odbywa się w muzeum.
Etnologia jest pierwszym krokiem do syntezy. - nie wykluczając bezpośredniej obserwacji zmierza do wniosków na tyle rozległych, że trudno jest oprzeć się wyłącznie na obserwacjach zaczerpniętych we własnym zakresie. Synteza może się realizować w trzech kierunkach:
geograficznym - jeśli chce się scalić wiadomości dotyczące sąsiadujących ze sobą grup
historycznym - jeśli pragnie się odtworzyć przeszłość jednej lub wielu populacji
systematycznym - jeśli wyodrębnia się, by skupić na nim szczególną uwagę określony typ techniki, obyczaju czy instytucji.
Etnologia obejmuje etnografię jako pierwszy krok i stanowi jej przedłużenie.
W krajach anglosaskich Antropologia zmierza do całościowego poznania człowieka, biorąc swój temat w pełnym zakresie historycznym i geograficznym. Dąży do uzyskania wiedzy, dającej się stosować do całokształtu rozwoju ludzkiego. Między antropologią a etnologią zachodzi taki stosunek jak między etnologią a etnografią. Etnografia i antropologia nie są trzema różnymi dyscyplinami, lecz są to trzy stadia jednego badania.
Pojęcie kultury - pochodzenia angielskiego - bo Tylor jako pierwszy określił ten termin. Jako złożoną całość obejmującą wierzenia, wiedzę ...itd. Definicja ta odnosi się zatem do charakterystycznych różnic zachodzących między człowiekiem a zwierzęciem, dając początek klasycznej opozycji między naturą a kulturą. Człowiek tu występuje jako homo faber (tool-maker). Wierzenia, zwyczaje i instytucje jawią się jako techniki, różniące isę od innych tylko swą naturą
Antropologia społeczna - Wielka Brytania jako główny ośrodek. Sprowadza się do badania organizacji społecznej, co jest istotnym rozdziałem antropologii kulturowej, ale nie jedynym. Radcliffe-Brown - przedmiotem jego badań są stosunki społeczne i struktura społeczna. Na pierwszym planie znajduje się nie homo faber, ale grupa (czyli całokształt form komunikacji, które stanowią podstawę życia społecznego). Durkheim pokazał, że należy badać fakty społeczne jak rzeczy. Mauss + Malinowski wprowadzili pogląd, że rzeczy (przedmioty wytwarzane, broń itd.) same są faktami społecznymi.
Antropologia kulturowa - Stany Zjednoczone jako główny ośrodek.
Antropologie społeczna i kulturowa realizują dokładnie ten sam program.
Antropologia społeczna - wychodzi od technik i przedmiotów, by dojść do supertechniki, którą jest działalność społeczna i polityczna, umożliwiająca i warunkująca życie społeczne. Zrodziła się z odkrycia, że wszystkie aspekty życia społecznego - ekonomiczny, techniczny, polityczny- stanowią całość znaczącą i że niepodobna zrozumieć jakiegoś jednego z nich bez umieszczenia go pośród pozostałych. Przechodzi ona od całości ku częściom. Dowolna technika ma nie tylko wartość użytkową, ale pełni też funkcję, która wymaga dla swego zrozumienia rozważań socjologicznych, historycznych itd. Całość funkcji wymaga z kolei odwołania się do nowego pojęcia, do pojęcia struktury.
Antropologia kulturowa - wychodzi od życia społecznego i zniża się aż do rzeczy, na których wyciska ono swe piętno, oraz do działań poprzez które ono się przejawia. Konkluzja - system stosunków łączących między sobą wszystkie aspekty życia społecznego odgrywa większą rolę w przekazywaniu kultury, niż każdy z tych stosunków z osobna.
Antropologia tak samo społeczna jak i kulturowa dąży do poznania człowieka całościowego, przy czym ujmuje się go w jednym przypadku wychodząc od jego wytworów w drugim zaś od jego przedstawień. Orientacja kulturowa zbliża antropologię do geografii, technologii i prehistorii, a socjologiczna łączy ją bardziej z archeologią, historią i psychologią. Język jest zarówno faktem kulturowym odróżniającym go od zwierzęcia, jak i tym za pośrednictwem czego wszystkie formy życia społecznego są ustanawiane i nieustannie odtwarzane.
Folklorystyka - badania, które korzystają z metod badawczych i technik obserwacji tego samego typu co te z których korzysta się przy badaniu społeczeństw bardzo odległych.
Socjologia jest bardzo ściśle związana z obserwatorem.
Socjologia - usiłuje uprawiać naukę społeczną obserwatora.
Ambicje antropologii:
obiektywna - dąży do wypracowania nauki społecznej obserwowanego. Zmierza do osiągnięcia w swym opisie społeczeństw punktu widzenia samego tubylca, lub do poszerzenia swego przedmiotu, aby obejmował również społeczeństwo obserwatora, ale w tym wypadku usiłuje znaleźć system odniesienia oparty na doświadczeniu etnograficznym i niezależny od obserwatora, jak i jego przedmiotu. Chodzi o to by wznieść się ponad wartości przyjmowane przez społeczeństwo obserwatora oraz by oderwać się od metod myślenia. Antropologia pragnie być nauką semiologiczną - sytuuje się zdecydowanie na poziomie znaczenia.
całościowość - widzi w życiu społecznym system, którego wszystkie aspekty są organicznie ze sobą zespolone. Gdy antropolog stara się budować modele pragnie zawsze odkryć formę wspólną wielu przejawom życia społecznego.
znaczenie - domeną antropologii są społeczeństwa niecywilizowane, pozbawione pisma
Dwa sposoby istnienia społecznego:
sposobem życia ujmowanym jako tradycyjny i archaiczny, który właściwy jest przede wszystkim społeczeństwom autentycznym
formy późniejsze, w których ten pierwszy typ jest ciągle obecny, ale który organizują niedoskonałe i niepełne autentyczne grupy w szerszy system, napiętnowany przez nieautentyczność
Antropologia zaczęła zwracać się ku matematyce i logice symbolicznej. Jako nauka semiologiczna, antropologia z dwóch powodów zwraca się ku językoznawstwu:
bo znajomość języka pozwala przeniknąć system kategorii logicznych i wartości moralnych różniących się od systemu obserwatora
ponieważ językoznawstwo lepiej niż jakakolwiek inna nauka naucza sposobu przejścia od rozważania elementów, które same są pozbawione znaczenia, do systemu semantycznego. Pokazuje też w jaki sposób ów system może być zbudowany z tych elementów.
10