• geograficznego

• ekonomicznego

( stosunki ekonomiczne)

• socjologicznego

• kosmologicznego

pierwsze dwa poziomy - podobieństwo do rzeczywistości opisywanej przez etnografa

na trzecim - odstępstwa od tej rzeczywistości

Ważne to, co jest w micie WYOBRAŻONE! Jak świat realny funkcjonuje w opowieści mitycznej?

2. Porównanie różnych wersji i odnalezienie interpretacji odchyleń, pojawiających się między nimi wszystkimi skoro wszystkie pochodzą od tej samej populacji (lecz zostały zebrane w różnych zakątkach zamieszkiwanego przez nią terytorium), rozbieżności tych nie można wytłumaczyć zależnością od niepodobnych do siebie wierzeń, języków czy instytucji.

rozbicie na mitemy i zestawienie w tabelce ( mitemy "podstawowe jednostki znaczące" mitu) wewnętrzna analiza: jak mity są zbudowane struktura logiczna; SCHEMAT NARRACYJNY (przez to zmienia się treść mitów) 1) wydobycie opozycji 2) mediacje, relacje między opozycjami szukanie wspólnego dla wszystkich wersji mitu schematu narracyjnego

Czyny Asdiwala, mit Indian Tsimshian, znany nam jest w czterech wersjach, zebranych przed 60 laty przez Franza Boasa i opublikowanych. = >Tekst wyjściowy autorstwa Boasa. Indianie Tsimshian, podobnie jak Tlingitowie, należą do pn grupy kultur pn-zach. wybrzeża Pacyfiku. Ich siedziby znajdują się w Kolumbii Brytyjskiej, bezpośrednio na pd od Alaski, a na ich terytorium składają się dorzecza Nass i Skeeny.

Terytorium to dzieliły między siebie trzy grupy, wyodrębniane według różnic dialektalnych: w górnym biegu Skeeny — Indianie Gitksan, w dolnym biegu tej rzeki —Tsimshianie właściwi, a w dolinie Nass— Nisqa. Trzy wersje czynów Asdiwala zostały zebrane na wybrzeżu, w dialekcie tsimshian, a czwarta przy ujściu Nass — w dialekcie nisqa. W tej ostatniej zaznaczają się różnice w stosunku do trzech pozostałych.

Mit ten można znaleźć również u matrylinearnych Tlingitów i Haida, gdzie odnosi się do tego samego typu związków. Jasne więc, że tłumaczy on fundamentalny aspekt organizacji społecznej tych populacji, który opiera się na utrzymywaniu wrogiej równowagi między lineażami matrylinearnymi wodza wioski.

W micie rezydencja patrylokalna zostaje gwałtownie zniesiona przez głód, który zwalnia obie kobiety od przypisanych im obowiązków i po śmierci mężów umożliwia im połączenie się.

Pierwsza przygoda Asdiwala uruchamia opozycję niebo-ziemia.

Mamy tu zatem serię nierozstrzygniętych opozycji.„Opis życia, organizacji społecznej, wierzeń i praktyk religijnych danego ludu, jakimi jawią się one w mitach"- nieuchronnie wiąże się z ryzykiem.

Kierunek zachód-wschód dla myśli tubylców to kierunek przyjmowany przez rybę-świecę i łososia, kiedy rok w rok nadciągają z otwartego morza i płyną w górę rzeki.

ew.

Tsimshianie nie zajmowali się rolnictwem, zbierali owoce, jagody, dzikie rośliny i korzenie (zajęcia kobiet), mężczyźni polowali w górach na niedźwiedzie, kozy; polowali w rzekach. Pod koniec zimy tubylcy cierpieli ciężkie okresy głodu. Oczekiwali więc przybycia ryby-świecy, która przez sześć tygodni płynęła w górę Nass, aby odbyć tam tarło; rozpoczynało się to około 1 marca, a cała ludność znad Skeeny płynęła na czółnach wzdłuż wybrzeża aż do Nass, aby zająć tam stanowiska łowieckie, będące własnością rodzin. Okres między 15 lutego a 15 marca nazywał się, nie bez powodu, „posiłek z ryby-świecy", a następny po nim, od 15 marca do 15 kwietnia, „gotowanie ryby-świecy" (żeby wytopić z niej olej) — czynność surowo zakazana mężczyznom, zarezerwowana dla kobiet, które musiały używać nagich piersi jako prasy. Aż do zakończenia prac odpady pozostawiano w bezpośrednim sąsiedztwie, pomimo cuchnących wyziewów, aby stoczyły je robaki i żeby zgniły⁵. Następnie wszyscy powracali tą samą drogą nad Skeenę, gdzie miało miejsce drugie zasadnicze wydarzenie: przybycie łososi; łowiono je w czerwcu i lipcu. Kiedy ryby były już uwędzone i zmagazynowane na cały rok, rodziny udawały się w góry, gdzie mężczyźni polowali, a kobiety gromadziły zapasy owoców i jagód. Kiedy wraz z mrozami nadchodził obrzędowy miesiąc zabawy w bąki, które kręcono na lodzie, urządzano się w wioskach na dłuższy czas, aby przezimować. W tym okresie mężczyźni wyruszalii na polowanie na kilka dni lub tygodni. Ok. 15 listopada, nadchodził „miesiąc tabu".

ok.

Tsimshianie podzieleni na cztery klany matrylineame, nie posiadające stałej siedziby:

Orłów, Kruków, Wilków i Mieczników.

Organizacja społeczna Tsimshian opierała się na porządku hierarchicznym.

Streszczenie czynów Asdiwala wg wersji Boasa z 1912 roku, traktowanej jako wersja odniesienia. Zapisana na wybrzeżu, w Port-Simpson, w dialekcie tsimshian.

Opowiadanie odwołuje się do faktów z różnych porządków:

1. geografii fizycznej i politycznej kraju Tsimshian (wspominane miejsca i miasta istnieją w rzeczywis­tości)

2. życia ekonomicznego tubylców, które wymaga wielkich sezonowych migracji przygody Asdiwala dzieją się właśnie w tym okresie

3. organizacji społecznej i rodzinnej, jesteśmy świadkami wielu małżeństw, rozwodów, owdowień i związanych z tym wydarzeń (Rozpoznajemy tu społeczeństwo w którym, chociaż filiacja jest matrylinearna, miejsce zamieszkania jest patrylokalne, kobieta idzie za mężem do jego wioski. Dzieci, chociaż należą do klanu matki, wychowywane są u ojca, a nie u krewnych matki)

4. kosmologii, ponieważ w odróżnieniu od innych, dwie wizyty Asdiwala w niebie i pod ziemią należą do porządku mitycznego, a nie do porządku doświadczenia.

abstrakcje logiczne upostaciowione w mitach inwarianty - ten sam komunikat na poziomie głębokim, a nie naocznym, literalnym ( mit nie jest o tym, o czym nam się wydaje!) każdy poziom analizowany osobno struktura logiczna każdego z nich porównywanie to nie oznacza, ze poziomy istnieją realnie! To jest hipoteza (narzędzie strukturalne, a nie idea! Dopóki narzędzie prowadzi do celu - jest dobre, potem można je porzucić) grube różnice miedzy mitem a rzeczywistością - nie można traktować mitologii jako odbicia rzeczywistego życia społecznego; brak tutaj bezwzględnego determinizmu; mity przejmowane przez kolejne społeczności muszą być przekształcane

Analiza skłania do przyjęcia rozróżnienia między dwoma aspektami konstrukcji mitycznej: sekwencjami i schematami.

• Sekwencje to powierzchniowa treść mitu, zdarzenia następujące po sobie w porządku chronologicznym: spotkanie dwóch kobiet, interwencja nadprzyrodzonego opiekuna, narodziny Asdiwała, jego dzieciństwo, wizyta w niebie, kolejne małżeństwa, wyprawy na polowanie i na połów, konflikty ze szwagrami itd.

• Ale na nieporównanie głębszej płaszczyźnie sekwencje zorganizowane _Są w zależności od schematów — nałożonych na nie i równoczesnych:

1. Schemat geograficzny. Bohater idzie ze wschodu na zachód, po czym powraca z zachodu na wschód. Owa podróż tam i z powrotem modulowana jest przez inne odejście i powrót, z południa na północ, później z północy na południe

2. Schemat kosmologiczny. Trzy wizyty w miejscach nadprzyrodzonych tworzą relację między pojęciami uznawanymi odpowiednio za „niższe" i „wyższe":

- wizyta Hatsenasa, ptaka przynoszącego szczęście, u młodej wdowy;

- wizyta Asdiwała w rajskim niebie, w pogoni za Gwiazdą Wieczorną;

- wizyta Asdiwała w podziemnym królestwie fok

1. Integracja, schemat, zasadzający się na kilku opozycjach binarnych; bohater nie może przezwyciężyć żadnej z nich.

Podział według opozycji binarnych, podstawowych typu męskie-żeńskie, znajome-obce.

Opozycje: początkowa i końcowa—wysoko/nisko i szczyt/dolina — są „pionowe" i wynikają w ten sposób ze schematu kosmologicznego.

Dwie opozycje środkowe (woda/ziemia i polowanie na morzu/polowanie na ziemi) są „poziome" i wynikają ze schematu geograficznego.

W rzeczywistości jednak opozycja ostatnia, a jednocześnie najbardziej ograniczona (szczyt/dolina), łączy cechy właściwe poprzednim schematom: jest ona „pionowa" poprzez swą formę, ale i „geograficzna" poprzez swą treść.

Tak więc klęska Asdiwala ma potrójne znaczenie: geograficzne, kosmologiczne i logiczne.

3. Schemat socjologiczny. Na początku dominuje rezydencja patrylokalna, z wolna ustępując miejsca rezydencji matrylokalnej (małżeństwo Hatsenasa), która staje się śmiertelna (niebiańskie małżeństwo Asdiwala), a potem po prostu wroga (małżeństwo wśród Ludzi Jodeł),… co ostatecznie umożliwi powrót do rezydencji patrylokalnej. Jednakże schemat socjologiczny nie ma struktury równie zamkniętej, co schemat geograficzny.

4. Schemat technoekonomiczny. Mit rozpoczyna się przywołaniem zimowego głodu; kończy się owocnym polowaniem. W okresie ograniczonym tymi wydarzeniami zawiera się cykl ekonomiczny i sezonowe przemieszczenia tubylców, udających się na połów

Integracja całościowa. Jeśli sprowadzimy mit do dwóch skrajnych wypowiedzeń: początkowego i końcowego, sumujących funkcję operacyjną mitu, otrzymamy uproszczoną tabelę:

MĘSKI

oś GÓRA-DÓŁ PRZEJEDZENIE BEZRUCH

ŻEŃSKI

oś WSCHÓD-ZACHÓD

GŁÓD

RUCH

Po rozróżnieniu kodów dokonaliśmy analizy struktury przekazu. Następnie należy odszyfrować znaczenie.

Cecha myśli mitycznej:

kiedy schemat mityczny przechodzi z jednej populacji do drugie (przy czym chodzi tu o takie populacje, w których różnice języka, organizacji społecznej lub rodzaju życia powodują, iż jest on przekazywany z trudem — mit zaczyna się gmatwać i ubożeć). Możemy jednak uchwycić przejście na granicy, gdzie zamiast ostatecznego rozmycia się i utraty konturów następuje odwrócenie mitu i gdzie częściowo odzyskuje on właściwa sobie precyzję.

Pole myśli mitycznej ma ścisłą strukturę,

CLAUDE LEVI-STRAUSS, DROGI MASEK

Przebieg analizy strukturalnej:

-pytanie, jak w konkretnej rzeczywistości dokonują się mityczne transformacje, dlaczego w umysłach narratorów i słuchaczy powstają takie modyfikacje,

-konfrontuje się mity różnych populacji, które przeczą sobie wzajemnie, pozostają w stosunku inwersji lub ujawniają stosunki symetrii na wielu osiach,

-indywidualna jednostka i kolektyw-nie da się tego rozdzielić'

-szuka się mitu wyjściowego-->pomiędzy odrębnymi mitami lub pomiędzy wersjami tego samego mitu, badacz wnioskuje o powiązaniach logicznych, pojęcia mitu rozmieszcza na grafach siatki lub “dendrytu”; na grafach tych pewnym mitom/wariantom przyznaje się pozycje dominującą, innym podporządkowaną

-łączenie analizy strukturalnej z historią (jednak wychwycenie momentu w historii, w którym doszło do transformacji jest trudne, bo to ludy niepiśmienne)

Jednostka analizy: grupy indiańskie z rodziny językowej salish, które zamieszkiwały terytorium na kontynencie na pn i pd od estuarium rzeki Fraser oraz we wsch cz. W. Vancouver.

Streszczenia kilku wybranych mitów:

Wersje wyspiarskie:

W pradawnych czasach przodkowie spadli z nieba. Ich twarze były podobne do masek współczesnych. Dwie istoty przybyłe na początku odgoniły trzecią by zapach jej ciała lub dźwięk sistrum(grzechotek) nie przepłoszył łososi. Czwarta osoba dotykając ziemi spowodowała wstrząsy sejsmiczne… Wszystkich przybyszy było sześć.

Pewien gostek zamieszkiwał już te okolice, miał leniwą córkę, którą wydał za jednego z nich. Niepomyślne małżeństwo: wczesna śmierć trzech zrodzonych dzieciaków, odesłanie żony do ojca. Ten sam przybysz ożenił się z córką innego przybysza. Dużo dzieci. Przodek ze swoim bratem odnaleźli psa, który pomagał im w polowaniu. Pewnego razu pies zniknął, bo przodek zawinił wzg. zwierzaka niewstrzemięźliwością seksualną ze swoją żoną. Poszukiwania psa przez braci. Dotarcie do wodospadu, gdzie dużo łososi-obfity połów.

Brak rozwiązania problemu, wątek urywa się na połowie rybek.

Wersje z kontynentu:

Surowy ojciec, który nie pozwalał synowi (przygotowującemu się do inicjacji) spotykać się z siostrą. Pewnego razu rodzeństwo wybrało się wspólnie na polowanie. Chłopiec poczuł się źle, wyruszył na poszukiwanie przygody, ciało pokryło się wrzodami. Zmęczony chorobą zatrzymał się nad strumieniem, gdzie ukazali mu się dwaj gostkowie, jeden pomalowany czerwono, drugi na czarno. Przepowiedzieli mu, że złowi łososie w kolorze czerwonym i czarnym, ma je przygotować wg rytuału i nie może ich jeść. Chłopak dostosował się do polecenia i z jego ciała wyskoczyły żaby i wskoczyły na rybki. W nocy ukazali mu się ci sami goście, kazali mu płynąć z biegiem strumienia. Dotarł do domostwa, gdzie wisiały stroje do tańca. Mieszkający w nim starzec nakazał, aby wrócił do swojej wioski a jego siostra ma obciąć 3 kosmyki włosów, zrobić z nich wędkę i zanurzyć w wodzie. Wyłowiła z wody dwie maski. Przed wyłowieniem dał się słyszeć hałas. brat włożył je do koszyka. W nocy przed mieszkańcami wioski zaintonował pieśń masek. Stał się bardzo bogaty.

Wersja pośrednia Squamiszów o pradawnej migracji z wybrzeża na wyspy.

W zamierzchłych czasach, kiedy na ziemi żyło niewielu ludzi, dwaj bracia usłyszeli hałas na dachu domu. Czynił go tańczący gościu w masce (odpowiednik maski swaihwe). Gostek nie zszedł z dachu i tańczył dalej mimo prośby braci. Zepchnęli go dachu, bo twierdził , ze jest pierworodnym. Bracia nie zgodzili się z tym i wypędzili go nad niewielką zatoczkę. Tam nieznajomy poślubił kobietę nie wiadomo skąd i mieli dużo energicznych i żywych dzieciaków. Ich wioskę odwiedzały foki. Myśliwi ze starszej wioski niestety wybili foki i wśród danych mieszkańców wybrzeża zapanował głód.

Pewien czarownik wykonał fałszywą, drewnianą fokę. Kiedy pojawiła się na wybrzeżu, mieszkańcy znad zatoki zarzucili na nią harpun, ale foka zaczęła ciągnąć przyczepionych do niej mężczyzn w stronę morza. Stąd mieszkańcy zatoki przenieśli się na wyspy.

Wersja pośrednia przyjmuje pośrednie rozwiązania względem dwóch poprzednich. rozgrywa się między kontynentem a wyspą. Pierwsza maska ukazuje się na dachu domu, między górą a dołem. Nie spadła z nieba ni nie wyłowiono jej z jeziora/rzeki. maska została przyjęta przez niewyraźną? parę, w której neutralizuje się opozycja mąż-żona lub brat-siostra. maska nie jest pierwszym przodkiem. Neutralizacja opozycji miedzy osią pionową a poziomą zneutralizowana- maska schodzi tylko z dachu domu a polowanie na fokę odbywa się wyłącznie na poziomie morza.

[Komentarz do tabeli na następnej stronie:] Wniosek "Lewego Strosa": łatwiejsze są transformacje wersji kontynentalnych w wyspiarskie niż na odwrót oraz wersje kontynentalne są konstruktami logicznymi w takim stopniu w jakim wersje z wysypy nie nimi nie są. tym samym wersje z kontynentu są pierwotniejsze wzg. wyspiarskich :).

wersje kontynentalne	wersje wyspiarskie
mają przejrzystą i dobrze skonstruowaną intrygę	odwrócone epizody i tym samym intrygi nie takie spójne
maski są wyciągane z wody (świat chtoniczny)	spadają z nieba bez zewnętrznej interwencji
punkt docelowy - ZIEMIA :)
zachowują pomiędzy sobą ten sam stosunek inwersji
stosunek między mężem a żoną	stosunek między bratem a siostrą
epizod inicjalny-nieuleczany syn matki izolowany z powodu odoru chorego ciała, który rzuca się do wody - podąża z góry na dół (oś wertykalna)	wątek leniwej i nieudolnej córki pewnego mężczyzny, która odbywa daleką podróż, by znaleźć męża (oś horyzontalna) lub motyw trzeciego przodka, który spadł z nieba i izolowany jest ze wzg. na lęk, jaki budzi u innych przez dźwięk sistrum, lub przez woń z jego ciała (woń ta przepłasza ryby)

Jeżeli jedna grupa przejmuje od innej niezmienioną formę plastyczną, to odwróceniu ulega funkcja semantyczna. Jeżeli funkcja semantyczna nie zmienia się, to odwróceniu ulega forma plastyczna.

Zrozumienie funkcji masek możliwe tylko przez łączenie w system stosunków.

To co sensem masek, w tym mitów, które ustanawiają ich pochodzenie, i rytów, gdzie one się pojawiają pojedyncze analizowanie cech, funkcji nic nie wniesie.

Maska SWAIHWÉ (ułatwiająca bogacenie się) u Shalishów przeszła do Kwakiutłów i przekształciła się w maskę XWÉXWÉ zachowując funkcje plastyczne a zmieniając funkcje semantyczne (są skąpe i utrudniają ludziom bogacenie się).

Kwakiutlowie posiadali także maskę DZONOKWĘ (Shalishowie też mieli jej odpowiednik), która posiadała funkcja plastyczne przeciwne względem XWÉXWÉ.

SWAIHWÉ	DZONOKWA
maski-wypukłość (wiszący język, wyłupiaste oczy..	Wklęsłość , oczy zapadnięte
dominuje kolor biały	dominuje kolor brązowy, ciemny
w stroju tancerza pióra łabędzie, puch	tancerz przybrany w skórę np. niedźwiedzia
przeciwstawne, ale się dopełniają także w społeczno-rytualnych funkcjach
mity o pochodzeniu rozgrywają się na linii pn-pd	na linii zach-wsch
Szczodrze zapewnia ludziom uzyskiwanie miedzi	Pozwala na odbieranie sobie miedzi nawet za cenę swojego życia

Maski xwexwe wiązane przez K. ze wstrząsami sejsmicznymi . Podobnie jak Xwexwe ( Powodują drżenie podłogi domu) I Dzonokwy (Powodują drżenie dachu).

Jedna z wersji tłumacząca pochodzenie masek: Wódz regionu Fort Rupert, terytorium podgrupy Kwakutl, ogłosił przez herolda wolę poślubienia córki wodza Comoxów. Zaraz po tym przybył morzem do Comoxów w towarzystwie licznej drużyny. Przywiózł bogate dary dla rodziny. W czasie przygotowań narzeczonej do drogi dźwięk sistrum z muszli zagłuszył hałas podobny do grzmotu, ukazały się 4 postaci i rozpoczęły taniec. Wódz Comaxów kazał uspokoić maski, następnie podarował je swojemu zięciowi. nadał mu ponadto nowe imię i dał 20 skrzyń bulw camas. Małżeństwo miało 3 dzieci, po narodzinach czwartego rozwiodło się. Kobieta wróciła do rodzinnej wioski z dwójką i upowaznieniem dla Comoxów do wykonywania kilku tańców Kwakiutlów związanych z obrzędami zimowymi.

Dzonokwa- klasa istot nadprzyrodzonych, najczęściej rodzaju żeńskiego, obdarzona duzymi piersiami, mieszka w głebinach lesnych, dzika olbrzymka, która porywa ludzkie dzieci, by je pożreć; z istotami ludzkimi utrzymuje ambiwalentne stosunki (wrogie lub nacechowane porozumieniem)

-Małżeństwo u Kwakiutlów jest aktem kupna, dokonywane na tych zasadach, co kupno miedzi.

-Miedź przechodzi z męża na ojca żony. Maska z rodziny żony do męża. Rozprzestrzenianie się masek i miedzi na jednej linii ale w przeciwnym kierunku.

Wodne pochodzenie miedzi i masek.

-maska (wyłupiaste oczy swaihwe, język-ryby łowi się za język; kształt maski podobny do ryby,maska wyławiana z wody, źródło bogactwa jak miedź)

-ryba (połyskliwa jak miedź, żyje w wodzie)

-miedź (połyskliwa, źródło bogactwa)

Mity tłumaczące w jaki sposób miedż znalazła się w posiadaniu ludzi.

Streszczenia:

1. Komogwa- bóstwo, Pan wodnego świata, właściciel licznych bogactw szczególnie m.in miedzi.

Poślubia on ludzką (ślepa) księżniczkę, która zjawiła sie w jego królestwie. Rodzi sie 4 synów, którzy po dorośnięciu obdarowani miedziakami powrócili do rodziny matki

2. Komogwa poślubia kobietę, która uciekła od męża- niedźwiedzia w dodatku cudzoziemca. Kobieta także ma 4 dzieci, lecz w tym micie to na ( anie dzieci) powraca do rodzinnej wioski z darami od Komogwy m.in miedzią.

3. Wódz wioski poślubia kobietę, która pojawiła się u niego pod postacią łabędzia o zapachu miedzi. Pod pretekstem ożenku z 2 kobietą, pierwsza żona zaprowadza wodza wgłąb ziemi, lecz narzeczona okazuje się być zaczarowanym niemowlęciem. Wódź rezygnuje z ożenku lecz poznaje Komogwe swojego teścia. Okazuje się, że Komogwa pomimo bogactwa ryb I miedzi, cierpi na brak drewna koniecznego przy budowach.

4. Kobieta (Dene) porwana przez Eskimosa, gdy udaje jej się uciec odnajduje złoża połyskliwej miedzi, o odkryciu donosi swoim braciom, którzy poprzez kazirodcze wykorzystanie kobiety tracą możliwość

pozyskania tej miedzi- gdyż zapada się ona pod ziemię.

5. Ziemska księżniczka uciekając przed porywaczem odnajduje łódź i dociera nią do synów słońca, którzy aby pojąć ją za żonę zabijają tę wcześniejszą. Jednak szybko porzucają księżniczkę pozostawiając ją wraz z urodzonym synem. Żyli oni w biedzie. Syn gdy dorosnął wybudował chatę z miedzianej łodzi swoich ojców. Dzięki czemu udało mu się poślubić dziewczynę której rodzice odrzucali do tej pory wszystkich kandydatów.

W 2 i 3 streszczeniu mamy do czynienia z pewnymi opozycjami I mediacjami.

2 Historia kobiety pomiędzy dwoma mężczyznami w opozycji do

3. Historii mężczyzny między dwoma kobietami

oraz

2. Podróż w osi poziomej ląd- morze- wybrzeże w opozycji do

3. Podróż w osi pionowej ziemia- podziemia- ziemia

* Motyw dziecka w mitach:

-płaczącego, lub którego płacz należy wywołać (powszechny w Ameryce motyw) - Jego matka zwykle Pani Bogactw, czyniła bogatym każdego kto, je usłyszał. Niektórzy próbując wymusić na matce dary porywali dziecko jako okup

-wyszczypujące oczy mieszkańcom wioski -dziecko boginki wodnej płci żeńskiej

-żarłocznego- inna forma nieposłuszeństwa, matka porzuca je objęta obawą- jest wynikiem małżeństwa zbyt odległego

-nieestetycznego, o wypukłym żołądku, podobnego do żaby

-nieludzkiego- naznaczonego, wyśmiewanego, lub biednego.

* Motyw oczu mitach:

-ślepa księżniczka

-oczy pożerane przez dziecko

-oczy zrozpaczonych ojców, którzy stracili swe dzieci zostały wystrzelone na północ i południe .

-wysadzone, wytrzeszczone oczy masek swaihwe.

-głęboko zapadnięte oczy maski Dzonokwy- są one wciąż olśniewane.

-próba wkłucia oczu maskom Swaihwe w czasie tańców rytualnych.

• Według Leviego -Straussa wysadzone oczy masek swaihwe odnoszą się do małżeństw zbyt odległych. Ale równocześnie zapobiegała małżeństwom kazirodczym. W Micie 1. Księżniczka poślubia postać chtoniczną, w 2. cudzoziemca w dodatku niedźwiedzia, w 3. wódz córkę postaci chtonicznej. Stąd właśnie ten typ masek pozwala bratu dobrze wydać siostrę za mąż, ale tylko “mądrze” czyli np. Za osobę z sąsiedniej wioski. Z kolei w micie sąsiedniego plemiona bohaterka w popiołach po pożarze wioski odnalazła dużą ilość miedziaków, dzięki którym poślubiła księcia (w pobliskiej krainie). Stąd zawarła małżeństwo bardzo pożądane we wszystkich rodzinach. Dla odmiany w 4. dochodzi do zbliżenia zbyt bliskiego pomiędzy rodzeństwem dlatego miedz zapada się w tym przypadku pod ziemię.

W micie 5. Miedz łączy i pomaga w ożenku istot podzielonych w dwojaki sposób bohater jest pochodzenia niebiańskiego a dziewczyna ziemskiego. A po drugie chłopak uchodzi za biednego, przezywany nie cieszy się we wsi szacunkiem. W przeciwieństwie do dziewczyny.

* Można powiedzieć także, że istoty chtoniczne, ludzie i dobra jakich potrzebują tworzą swoisty system:

- Komogwa posiada ryby i miedź - brak mu drewna I produktów leśnych.

- Dzonokwa posiada produkty leśne I miedź- brak jej ryb- które wykrada ludziom.

- Ludzie mają ryby I produkty leśne- lecz nie maja miedzi- mogą ja dostać jedynie od Dzonokwy lub Komogwy

*Wskazanie Leviego Straussa na mediację w zapachu łososia I zapachu miedzi oba wymienione u Kwiakiutlów są nazwane terminem “kilpala”.

* Podsumowując możemy mówić o kilku sposobach otrzymywania miedzi i miedziaków.

1. Otrzymanie od istoty chtonicznej ( Komogwa)- jako daru, nagrody za uleczenie,

2 . Otrzymanie od istoty chtonicznej (Dzonokwa, Pani Bogactw)- w wyniku szantażu, wymuszone- w wyniku usłyszenia płaczu dziecka Dzonokwy, złapania tegoż dziecka bądź też ujrzenia samej Dzonokwy ( czy też jej odpowiedników u innych plemion)

3. Poprzez odnalezienie

a) w popiołach po pożarze wioski

b) w podróży wyglądającej niczym błyskające światełka, samorodki.

4. Przy pomocy maski swaihwe

5. Pozostawienie miedzi (np. przez synów słońca) swoim ziemskim dzieciom- pół bogom. Jako dowód, że miedź pochodzi z nieba ma świadczyć fakt, iż błyszczy ona niczym słońce.

6. Spadanie z nieba w postaci w postaci meteoru

7. Pierwsza znana ludziom miedź wg Tlingitów pochodziła z miedzianej łodzi syna słońca. Z kolei wg Kathlametów miedź ta pływała po powierzchni wody lśniąc. Czyli dla pierwszych słońce było panem miedzi dla drugich miedz nie mając pana błyszczała niczym słońce.

Metafory: puste muszle- podobne do miedziaków a strupy ran są muszlami danej osoby

Metonimie: mity czynią z muszli i strupów środki do zdobycia miedziaków.

* Co się dzieje dalej z miedziakami lub miedzią.

- miedz znika pod ziemia- za kare za związek zbyt bliski, kazirodczy pomiędzy kobieta a jej braćmi.

zostaje wrzucona do wody- jako

• jako błyszcząca obręcz wykradziona niedźwiedziowi, złamana i wyrzucona w powietrze stała się Lukiem tęczy. Z kolei słonce i księżyc stanowią bracia którzy nie mogli znieść żaru pierwszego całodobowego słońca więc zabili je i zajęli jego miejsce

• przekazywana prawem dziedziczenia, lub poprzez małżeństwo.

• Pozostaje w rodzinie przyczyniając się do szczęścia i życia w dobrych warunkach materialnych. Jednak częściej były one przeznaczone do przejścia w inne ręce.

• Były sprzedawane, oddawane w kawałkach czy też w całości podczas potlaczu .

TRÓJKĄT

Mózg jest wytworem natury, wszyscy ludzie są zwierzętami z gatunku homo sapiens , możemy wiec przypuszczać, że wytwory kulturowe ludzkich umysłów, będą przedstawiały pewne uniwersalne wartości.

Na podstawie językoznawczej koncepcji Jakobsona o trójkątach samogłoskowych i spółgłoskowych Levi-Strauss tworzy koncepcje „trójkąta kulinarnego”, zauważa, że tak jak nie ma na świecie społeczności pozbawionej języka mówionego, tak nie ma takiej, która nie warzyłaby przynajmniej części potraw.

Jedzenie warzone-świeże i surowe-przetwarzane za pomocą środków kultury.

Jedzenie zgniłe- świeże i surowe- przetworzone za pomocą środków natury

Tworzą się tu dwie opozycje binarne :

*Przetworzone-nieprzetworzone

*Kultura-natura

Surowe znajduje się pomiędzy: natura a kultura

Nie ma to jednak wpływu na rozważania Levi-Straussa, twierdzi on, że podstawowe sposoby warzenia pokarmów tworzą kolejny system będący odwrotnością pierwszego.

1. Trójkąt kulinarny (forma pierwotna)

NIEPRZETWORZONE KULTURA ↔ NATURA

STAN SUROWCA SUROWE

(stopień przetworzenia) ↕ ↙ ↘

WARZONE-------------------------ZGNIŁE

PRZETWORZONE

2. Trójkąt kulinarny (forma rozwinięta)

SUROWE

Pieczone

(-) (-)

Powietrze woda

(+) (+)

Wędzone gotowane

WARZONE ZGNIŁE

Zwierzęta po prostu zjadają swoje ofiary, przy wyborze tego, co jadalne kierują się instynktem, ludzi obowiązują konwencje ustalane w społecznościach. Określają one, co i w jakich okolicznościach powinno się jeść. Okazje te są sytuacjami społecznymi, musi więc istnieć ustalona homologia między systemem różnych typów pożywienia i sytuacji społecznych. Bez względu na miejsce zamieszkania, ludzie dzielą pożywienie na kategorie , a każda z nich jest traktowana inaczej.

DANIA → SUROWE → WĘDZONE → GOTOWANE → ZGNIŁE

Klasyfikacja jedzenia jest właściwa dla wszystkich społeczności ludzkich, bez względu na kulturę.

Levi-Strauss twierdzi, że przyznanie jedzeniu pieczonemu wyższej rangi, niż gotowanemu jest uniwersalna cechą kultury.

E. Leach, D.A. Aycock , Siostra Mojżesza

I. WPROWADZENIE (E. Leach)

- odrzucenie przez Leach'a niektórych założeń Levi-Straussa, wywodzących się z amerykańskiej antropologii kulturowej, przede wszystkim tego o wielości kultur i zastosowaniu metody strukturalnej tylko do społeczeństw „zimnych” (prymitywnych, preliterackich; opozycyjne do „gorących” - literackich, historycznych)

- zanegowanie dotychczasowych poszukiwań „prawdy historycznej” w Biblii, która jest „nieistotna”. Postulat skupienia się na istocie tekstów sakralnych i systemie struktur w nich zawartych („tajemnica do rozkodowania”)

II. ANTROPOLOGICZNE PODEJŚCIA DO BADAŃ NAD BIBLIĄ W XX W. (E. Leach)

- mit jako „sakralna opowieść o wydarzeniach z przeszłości, której używa się dla usankcjonowania działania społecznego w teraźniejszości”. Stąd jego racjonalna „nieprawdziwość” jest nieistotna; podważa to Levi-Straussowskie rozumienie mitu jako „niemożliwej opowieści fantastycznej”.

- podkreślenie konieczności odbierania tekstów mitów synchronicznie. „W opowieści jedna rzecz następuje po drugiej, gdyż jest to jedyny sposób narracji. Lecz prawda mitu, która jest prawdą religijną, zawarta jest w każdym kawałku”. Stąd rozwój diachroniczny mitu przestaje się liczyć podczas dociekań o „znaczeniu” mitu.

- potraktowanie Biblii nie jako zapisu rzeczywistego przebiegu wydarzeń; kwestia treści przekazywanych na bazie podobnej struktury. Stąd podobieństwo opowieści biblijnych do innych mitów, także spoza kręgu chrześcijańskiego.

- sensowność stosowania teorii strukturalistycznych do społeczeństw piśmiennych (zaprzeczenie tezie Levi-Straussa) ze względu na ich próby budowania własnej historii; odnajdywanie struktur mitycznych właśnie w owych „historiach”

- „naprawdę znaczącymi elementami narracji biblijnej są sprzeczności” - za Levi-Straussem

- różnorodność i niespójność, częściowe podobieństwo historii mitycznych, powinny przekonywać o nonsensowności rozważań nad ich „prawdziwością”. Odrzucenie historyczności to „otwarcie się na sens religijny” Biblii

- teza Leacha o identyczności struktury Starego i Nowego Testamentu (powtarzanie tego samego mitu)

[Betlejem - miejsce between and betwixt]

III. DLACZEGO MOJŻESZ MIAŁ SIOSTRĘ? (E. Leach)

- pierwotne założenie o bezpłciowości Boga - Pierwszej Przyczyny. Stąd chrześcijaństwo „uzupełnia” męskość Boga o Matkę Boską, Dziewicę (w katolicyzmie - zyskuje status bogini) lub noszącego cechy zniewieściałości Jezusa (w protestantyzmie)

- powiązania w Biblii „wszystkiego ze wszystkim” - Biblia „niesie znaczenie jako całość”. Zgodnie z tezą o synchroniczności Starego i Nowego Testamentu:

Jezus = Mojżesz

Dlaczego Jezus nie miał siostry? = Dlaczego Mojżesz miał siostrę?

- nadrzędna rola wyobrażeń dotyczących relacji Bóg - człowiek:

a) obraz pan - sługa

b) obraz królestwa

c) obraz mąż - żona

Bóg wyobrażany jako antropomorficzny, nadnaturalnie wyolbrzymiony człowiek, niedwuznacznie rodzaju męskiego.

Ad. a)

PAN - SŁUGA

Spotkanie z Bogiem czyni sługę prorokiem (przypadek Wybrańców, obdarzonych Łaską Bożą). Powstaje hierarchia - Mojżesz jako stojący wyżej niż inni prorocy, gdyż rozmawia z Bogiem „usta w usta”. Podkreślenie niedziedziczności mocy prorokowania oraz mediacyjności miejsc proroctw (np. pustynia)

Ad. b)

KRÓLESTWO

Bóg jako „król królów”.

Kwestia ciągłości i dziedziczenia; król jako dzierżawca wiecznego urzędu, który to urząd jest nieśmiertelny i wszechmocny. Stąd król sam nabiera cech boskich.

Król i prorok jako doskonałe opozycje: bogactwo vs asceza, dwór i poddani vs samotność, dziedziczność vs niedziedziczność, życie erotyczne vs celibat, itd.

Częste współwystępowanie tych ról w różnych okresach u tej samej osoby - Mojżesz, Saul, Dawid, Jezus.

Podobieństwo do modelu Egiptu i władzy faraona - permutacja tej samej struktury idei religijnej. Stąd nieprzypadkowy związek patriarchów z faraonem - Abraham, Józef, Mojżesz, w których w pewnym stopniu wciela się sam Bóg.

Formuła podstawowa:

„Jeśli bóg-ojciec i bóg-syn są jednakowo wieczni, wówczas matka boga jest także żoną boga i matka jest żoną własnego syna”

Matka boga M₁ ● ≈ ▲ A₁ bóg - ojciec

|

Matka boga M₂ ● ≈ ▲ A₂ bóg - syn

„Związek między męskim aspektem bóstwa A a żeńskim aspektem bóstwa M może być zatem rozpatrywany zarówno jako związek matka - syn, żona - mąż, córka - ojciec, siostra - brat. Mitologia Ozyrysa, Izydy i Horusa mieści w sobie wszystkie powyższe możliwości

Izyda M₁ ● ≈ ▲ A₁ Ozyrys (zmarły faraon) ∆ A₁^' Set

(siostra-żona faraona)

Izyda M₂ ● ≈ ▲ A₂ Horus (żyjący faraon) ∆ A₂^' (Set)'

Abraham

Siostra faraona = żona faraona

(Ozyrys małżonkiem Izydy, własnej siostry, zabity przez Seta, brata; odrodzony zapładnia dziewiczo Izydę, która rodzi syna, Horusa)

Żyjący faraon = Horus

Zmarły faraon = Ozyrys

„Wzór strukturalny na poziomie mitologicznym polegał na dziedziczeniu stanowiska opartego na kazirodztwie rodzeństwa”.

W Biblii: Sara („księżniczka”), przyrodnia siostra i żona Abrahama, zostaje w efekcie żoną faraona. Tym sposobem Abraham i faraon stają się wymienni.

Józef

Egipt -> pustynia -> Palestyna

Obfitość głód

Cierpienie bezpieczeństwo

Potifar = „urzędnik faraona” = faraon = (Ozyrys)

Żona Potifar = żona faraona = (Izyda)

Asenat = córka Potifara = córka faraona = (Izyda)

Józef = (adoptowany syn) faraona = (Horus)

Dawid i Salomon

Dawid = stary faraon = (Ozyrys)

Batszeba (matka Salomona, „córka Szeby”) = królowa Szeba (żona Salomona) = Abiszag = (Izyda)

Salomon = młody faraon = (Horus)

Mojżesz

Historia Mojżesza jako bardziej skomplikowana wersja tego samego schematu.

Mojżesz (adoptowany syn córki faraona, zrodzony z kazirodczego związku rodzeństwa, Jokebed i Amrama) = odpowiednik ojca

Jokebed = córka faraona = siostra Mojżesz, Miriam = (Izyda)

Horus (odnaleziony w trzcinach) = Mojżesz

Faraon zabijający dzieci Hebrajczyków płci męskiej = Herod zabijający dzieci = (Set)

Mojżesz = Jezus = (Horus)

Miriam (dziewicza siostra Mojżesza) = Maria (dziewicza matka Jezusa)

Miriam

„Intrygujące jest właśnie to, że w Miriam nie ma nic szczególnego”. Jednak nikt nie pojawia się w Biblii bez znaczenia.

Okoliczności wspomnienia o Miriam:

- bezimiennie, pomieszana z Jokebed i córką faraona

- jako prorokini

- uleczona z trądu na prośbę Mojżesza

- nietykalna po śmierci

Maria, siostra Łazarza = Maria Magdalena = Miriam

Utożsamienie możliwe: świadkinie zmartwychwstania (Łazarza, Jezusa, Mojżesza - wyciągnięcie z trzciny); „skruszona grzesznica kojarzona z trądem”, „związana ze śmiercią i zmartwychwstaniem”.

Izyda i Horus = Maria i Jezus

Podobieństwo Miriam do bogini wegetacji.

Ad. c)

MĄŻ I ŻONA

„Pieśń nad pieśniami”:

Pan młody - panna młoda

Jezus Chrystus - Kościół

Bóg - lud Izraela

Duch Święty - Maria

Jezus Chrystus - Maria (Dziewica)

Kadzidła i mirra jako symboliczne afrodyzjaki; stąd trzej królowie stają się świadkami na ślubie.

Pytanie o świadków śmierci i zmartwychwstania Jezusa Chrystusa:

- obecność Matki Boskiej tylko podczas śmierci na krzyżu

- kobiety obecne przy zmartwychwstaniu: Maria Magdalena, Salome (siostra M.B.?), Joanna (alter ego M.M ?). Są to kobiety wyzwolone ze słabości, złych duchów - echo Miriam uleczonej z trądu.

Kwestie pokoleniowej różnicy Matki Boskiej, a innymi kobietami i mężczyznami w Nowym Testamencie (młodsza od Elżbiety i Anny, Józefa, Joachima, Zachariasza; starsza od Marii od Łazarza, Marii Magdaleny, Jezusa, Łazarza, Jana Chrzciciela).

Asztarte

Tradycyjna, oczyszczająca skalone łono śmierć pierworodnego na rzecz następnego dziedzica, uświęconego (Izmael na rzecz Izaaka, Ezar na rzecz Jakuba, Batszeba na rzecz Dawida). „Błogosławiony dziedzic zastępuje skalane dziecko”. Obrzezanie ma być pozostałością po ofierze z dziecka.

Podobnie noworodki, które zabito przy narodzinach Mojżesza i Jezusa to ofiary na ich rzecz.

Pieczara, z której wychodzą po zmartwychwstaniu Łazarz i Jezus - symbol łona, ratującego od śmierci

Mojżesz - matka jako świadek śmierci - Miriam, świadek znalezienia

Jezus - M.B., świadek śmierci - M.M., świadek zmartwychwstania

Również:

Miriam zazdrosna o małżeństwo Mojżesza = M.M. jako kochanka Jezusa

Oczyszczenie Miriam z trądu przez Mojżesza = M.M. oczyszczona ze skalania przez Jezusa

Miriam w Starym Testamencie i Maria Magdalena w Nowym Testamencie to odzwierciedlenie myślenia o żeńskim pierwiastku bóstwa.

Jedynie Mojżesza z całej Biblii porównać można do Jezusa - obydwaj są królami i prorokami; muszą być jednocześnie żonaci i nieżonaci, płodni i bezpłodni, narodzeni z kobiety, ale niespłodzeni przez mężczyznę. Kobiety które ich otaczają muszą uzupełniać tą sprzeczność, nie zaburzając jej.

V. PRZECIW PODZIAŁOWI NA GATUNKI: CZY PRZYPOWIEŚCI STAWIAJĄ ŚWIATŁO NA ŚWIECZNIKU CZY UKRYWAJĄ JE POD KORCEM? (E. Leach)

- twierdzenie Leach'a, że „pozornie epizodyczny tekst Ewangelii powinien być rozpatrywany jako całość wyrażająca sens liturgii eucharystycznej”

- rola literatury sakralnej z obrazową i epizodyczną narracją wśród pierwszych chrześcijan w obliczu nieikoniczności

- brak „poprawnej” interpretacji tekstów biblijnych, niemożność ich osiągnięcia

- przekonanie o powtarzalności tematycznego wzoru w tekstach biblijnych, których kontekst użycia stał się częścią tekstu

- założenie o traktowaniu tekstu jako całości, nawet jeśli niektóre odcinki to transformacje strukturalne innych części -> przypowieść. Zanegowanie interpretacji przypowieści na bazie kontekstu; nieodtwarzalność kontekstów i „prawdziwych słów”. Wg Leacha wszystkie nowotestamentowe teksty rozważać można jako parabole lub mit w sensie „świętej opowieści”.

- kontekst u Leacha rozumiany nie jako kontekst powstania słów (kto kiedy je wypowiedział), ale ich społeczne, pierwotne przeznaczenie, zastosowanie.

- „tajemnica” tekstów tkwi w rytuałach z nimi związanych, a nie w samych opowieściach

- sprowadzenie ceremoniałów religijnych w ogóle, w tym chrześcijańskich, do elementów w sekwencji wydarzeń, które traktowane jako pewne całości stanowią „ofiarę”, czyli „czynienie świętym”

Zastąpienie ofiar z ludzi ofiarami ze zwierząt, lub jak w chrześcijaństwie - ofiarą z Boga - Człowieka (kanibalistyczny akt zjedzenia ciała i krwi)

- Van Gennepowski „rytuał przejścia”

1) ryt separacji (stan rytualny)

2) stan marginalny (nietykalność)

3) ryt włączenia (stan rytualny) - 3 jako odwrotność 1

Struktura chiasmus -> a:b:c:c:b:a

Przypowieść o orłach nad padliną - wybrańcy w dniu Sądu Ostatecznego

Struktura rites de passage związana z biblijnym cudem rozmnożenia chleba:

A - wzmianka o braku mocy Jezusa w jego domowym otoczeniu

B - uczniowie wyruszają jako kapłani w anormalnej odzieży

C - wzmianka o Jezusie jako następcy Jana Chrzciciela

D - wzmianka o egzekucji Jana Chrzciciela (jako ofiary)

E - odejście Jezusa i uczniów do miejsca odosobnienia

F - po którym następuje zgromadzenie wiernych

G - cudowne pożywienie zgromadzonych (Eucharystia)

H - powrót uczniów do normalności (odwrócenie E)

I - odejście Jezusa do bardziej oddalonego miejsca odosobnienia

J - epifania: Jezusa objawia się jako osoba boska

K - Jezus manifestuje boską moc w normalnym otoczeniu

- wspólny przekaz tekstów ze względu na ich wspólną strukturę - w dniu Sądu Ostatecznego (końcowej Epifanii) zbawieni będą tylko ci blisko Chrystusa, uczestniczący w Eucharystii

- teza jest więc taka: „nie ma wyraźnej różnicy między fragmentami tekstu, które zwyczajowo uważa się za przypowieści, a innymi, traktowanymi przez teologów jako teksty przedstawiające opowiedzianą historię. Z mojego punktu widzenia opowieści o cudownym rozmnożeniu chleba i związanymi z nimi epifaniami, są w takim samym stopniu przypowieściami jak i wszystkie pozostałe. Jeśli opowieści te były umieszczane przez zwrotami w rodzaju: tajemnica Eucharystii podobna jest…, to ich przypowieściowy charakter może być powszechnie rozpoznany”.

- założenie o niehistoryczności a mityczności postaci Jezusa - stąd Ewangelie nie mogą być realnymi słowami i czynami Jezusa

- zastąpienie określeń „tajemnica królestwa niebieskiego”, „słowo o królestwie”, „słowo”, „królestwo niebieskie” - „ujawnienie Chrystusa w Eucharystii”

- strukturalne podobieństwo do historii o rozmnożeniu chleba innych: historia Przemienienia Pańskiego na górze, historia związana z przypowieścią o siewcy (sama przypowieść jest punktem G na wykresie, a więc zastępuje Eucharystię).

VI. LOS ŻONY LOTA: MEDIACJA STRUKTURALNA W MITOLOGII BIBLIJNEJ (D. Alan Aycock)

- nawiązanie do unieruchomienia i transformacji o charakterze mediacyjnym w micie i analizie mitu o Asdiwalu u Levi-Straussa

- w historii o Locie - wyjście od przyjęcia gości, aniołów i zjedzenia przaśnego, niesolonego chleba (wstrzemięźliwość i społeczna etykieta), zakończenie opilstwem i społeczną niewrażliwością Lota

- sól u Izraelitów - symbol oczyszczenia, ochrony i nieśmiertelności, symbol nieurodzaju i bezpłodności, wreszcie symbol umowy (pokój, małżeństwo)

Mediacyjna rola zamienionej w słup soli żony Lota w obliczu następujących par opozycji (otwierających i zamykających historię):

1) dwaj nieznajomi mężczyźni (aniołowie) vs dwie kobiety (córki/kochanki Lota). Żona Lota stanowi w tym przypadku „zatwierdzenie stabilności społecznej: została ona ofiarowana Bogu w ten sam sposób, jak Lot ofiarował jedzenie zamaskowanym aniołom”. Sól pośredniczy więc między człowiekiem a Bogiem. Istotne jest jednocześnie to, iż żona Lota nosi cechy zarówno aniołów jak i córek - bliska, ale bezimienna; obca/innej krwi.

2) zagłada Sodomy i Gomory vs powstanie plemienia Moabitów i Ammonitów (potomkowie Lota i córek). Sól, w jaką zamienia się żona Lota chroni umowę o zagładzie starego i narodzinach nowego porządku; daje ciągłość.

3) umiejscowienie w obrębie Sodomy vs umiejscowienie w grocie na wzgórzach ponad Soarem (kultura vs natura). Przejście geograficzne jest metaforycznym przejściem ze starego do nowego społeczeństwa. Symboliczne unieruchomienie, jakie wtedy następuje, dotyczy żony Lota (podkreślenie aspołecznego charakteru osób w fazie liminalnej). Czystość soli miała gwarantować trwałość statusu.

4) społeczeństwo homoseksualne (bezpłciowość) vs kazirodczy związek (płodność). Status żony Lota plasuje ją pomiędzy obiema grupami - jako kobietę w pierwszym, jako żonę i matkę w drugim. Jałowość soli anuluje jej dotychczasową rolę. Jednocześnie sól oznaczająca czystość odseparowuje ją od nieczystości tak Sodomy, jak i kazirodczego wzgórza Soar.

Włodzimierz Propp, Morfologia bajki

WNIOSKI

1. Liczba funkcji jest ograniczona - 31. W ich obrębie rozgrywają się akcje wszystkich bajek rosyjskich i większości pozostałych.

2. Każda funkcja logicznie wynika z poprzedniej.

3. Żadna funkcja nie wyklucza innej.

4. Wszystkie funkcje tworzą jeden ciąg.

5. Wiele funkcji występuje parami:

1. zakaz - naruszenie zakazu

2. wywiadywanie się - otrzymanie wiadomości

3. walka - zwycięstwo

4. pościg - ocalenie

6. Funkcje mogą występować grupami:

szkodzenie, wysłanie, decyzja przeciwdziałania, wyprawa z domu => zawiązanie bajki

ASYMILACJE to przypadki podwójnego znaczenia morfologicznego jednej funkcji, tzn. różne funkcje mogą być jednakowo realizowane. W takich przypadkach rozróżnienia można dokonać na podstawie analizy skutków działań.

INNE ELEMENTY BAJKI

1. Elementy pomocnicze dla wzajemnego powiązania funkcji.

Funkcje tworzą podstawowe elementy bajki, tj. takie, na których oparty jest rozwój akcji. Oprócz nich występują elementy pomocnicze, np.powiadomienia, podsłuchanie rozmowy, dialog, przeniesienie, przeprowadzenie, przybycie. Wszystko to ma symbol §

2. Elementy pomocnicze przy potrojeniach.

Ulegają mu atrybuty (lub ich detale) np. trzy głowy smoka, funkcje oraz całe sekwencje. Potrojenie może być równomierne (trzy zadania, trzy lata służby) albo potęgujące akcję (trzecie zadanie najtrudniejsze).

3. Motywacje- przyczyny i cele powodujące takie czy inne postępowanie postaci bajkowych. Należą one do najmniej stałych i trwałych elementów bajki. Są to głównie uczucia i emocje. Co ważne - wrogowie nie motywują swoich działań.

DYSTRYBUCJA FUNKCJI MIĘDZY POSTACIE BAJKOWE

W jaki sposób funkcje grupują się wokół działających postaci? Wiele funkcji logicznie łączy się w określone kręgi, które odpowiadają realizatorom funkcji.

Kręgi akcji w bajce:

1. Krąg akcji antagonisty: szkodzenie, bój albo inne formy walki z bohaterem, prześladowanie

2. Krąg akcji donatora: przygotowanie do przekazania środka magicznego, przekazanie bohaterowi środka magicznego

3. Krąg akcji pomocnika: przeniesienie przestrzenne bohatera, zlikwidowanie nieszczęścia albo braku, ocalenie z pościgu, wykonanie trudnych zadań, transfiguracja bohatera

4. Krąg akcji królewny i jej ojca: zlecanie trudnych zadań, nadawanie znamienia, zdemaskowanie, rozpoznanie, ukaranie przeciwnika, wesele

5. Krąg akcji osoby wyprawiającej bohatera: wysłanie, moment łączący.

6. Krąg akcji bohatera: wyprawa na poszukiwania, reakcja na żądanie donatora, wesele.

7. Krąg akcji uzurpatora: wyruszenie na poszukiwania, reakcja na żądanie donatora, bezpodstawne roszczenia.

W bajce występuje siedmiu protagonistów (dla jasności: wyliczonych powyżej) oraz postacie występujące w momentach wiążących akcję: oskarżyciele, donosiciele, oszczercy, zdrajcy.

Dystrybucja kręgów akcji pomiędzy poszczególne postacie bajkowe:

1. Krąg akcji dokładnie odpowiada postaci.

2. Jedna postać obejmuje kilka kręgów akcji.

3. Jeden krąg akcji obejmuje kilka postaci.

SPOSOBY WPROWADZANIA DO AKCJI NOWYCH POSTACI:

1. Antagonista pojawia się w toku akcji dwukrotnie: najpierw nagle i niespodziewanie po czym znika, a następnie jako postać odnaleziona w wyniku poszukiwania.

2. Donatora spotyka się przypadkowo.

3. Magiczny pomocnik włączony jest do akcji jako dar.

4. Osoba wyprawiająca bohatera, bohater, uzurpator oraz królewna włączeni są do akcji na początku.

ATRYBUT to całokształt wszystkich cech zewnętrznych postaci, wiek, płeć, status społeczny, cechy szczególne, itp.
CZĘŚCI SKŁADOWE BAJKI:

1. funkcje protagonistów

2. elementy wiążące

3. motywacje

4. formy pojawienia się osób działających

5. elementy atrybutywne (akcesoria)

SPOSOBY ŁĄCZENIA OPOWIADAŃBajka z morfologicznego punktu widzenia to każdy rozwój akcji od szkodzenia (A) lub braku (a) przez funkcje pośrednie do wesela (C*) lub innych funkcji wykorzystywanych jako rozwiązanie: nagroda, zdobycie czegoś lub likwidacja nieszczęścia, ocalenie z pościgu, itp. Taki rozwój nazywa się sekwencją.

Każde nowe wyrządzenie szkody lub straty, nowy brak tworzy nową sekwencję. Jedna bajka może zawierać kilka sekwencji i przy analizie tekstu należy przede wszystkim określić z ilu sekwencji się składa.

Sposoby łączenia sekwencji:

1. Jedna sekwencja następuje bezpośrednio po drugiej.

2. Nowa sekwencja rozpoczyna się zanim jeszcze się skończy pierwsza. Akcję przerywa sekwencja epizodyczna. Po zakończeniu epizodu następuje również zakończenie pierwszej sekwencji.

3. Epizod może być przerwany i wówczas powstają dość złożone schematy.

4. Bajka może się rozpoczynać od dwóch sytuacji szkodzenia równocześnie, z których najpierw całkowicie zlikwidowana bywa jedna, potem następna.

5. Dwie sekwencje mogą mieć wspólne zakończenie.

6. Czasem w bajce występuje dwóch poszukiwaczy. W połowie pierwszej sekwencji bohaterowie rozstają się przy słupie z wróżbami na rozstaju dróg i przekazują sobie przedmiot sygnalizator.

7

---