Wspólnoty Europejskie - krótka charakterystyka

Na podstawie umów międzynarodowych zostały powołane wspólnoty europejskie, które mają kompetencje do wydawania aktów normatywnych będących źródłem prawa. Akty te stanowią pewien system prawny, obowiązujący państwa należące do wspólnot. Wspólnoty europejskie są oparte o zasady demokratyczne, natomiast ich wewnętrzne rozwiązania oraz kompetencje ich organów nie są tożsame z wewnętrznymi rozwiązaniami i kompetencjami organów jednostkowych państw wchodzących w skład wspólnot europejskich. Tak jak w państwach demokratycznych, wspólnoty europejskie przyjęły podział władzy na ustawodawczą, wykonawczą i sądowniczą.

W ramach Wspólnot Europejskich działają trzy wspólnoty: Europejska Wspólnota Węgla i Stali (EWWiS), Wspólnoty Europejskie (WE) oraz Europejska Wspólnota Energii Atomowej (EURATOM). Zostały one powołane odrębnymi aktami założycielskimi (tzw. traktaty). Tym samym, są one odrębnymi podmiotami i mogą samodzielnie podejmować czynności prawne, a także samodzielnie działać w zakresie określonym traktatem.

Dnia 1 listopada 1993 r. wszedł w życie traktat o unii europejskiej, który nie miał na celu zastąpienia traktatów rzymskich i traktatu paryskiego, ani też Unia Europejska nie stanowił i nie stanowi zagrożenia dla swobodnego działania Wspólnot Europejskich. Unia i Wspólnoty mają działać równolegle, z założeniem, że zakres merytoryczny Unii Europejskiej jest szerszy niż zakres wspólnot. Jednocześnie nie należy traktować Unii Europejskiej w kategoriach nowej międzynarodowej organizacji, a raczej należy podkreślać jej znaczenie, jako nowego etapu rozwoju współpracy pomiędzy członkami wspólnot.

Wspólnoty Europejskie, tak jak wszystkie instytucje, posiadają szereg organów pozwalających na realizowanie zadań określonych w traktatach założycielskich, oraz wypracowały sobie własne procesy podejmowania decyzji.

Do najważniejszych organów Wspólnot europejskich należą:

- Parlament Europejski,

- Rada Europejska,

- Komisja Europejska,

- Trybunał Sprawiedliwości.

Parlament Europejski

Parlament Europejski jako instytucja stanowi kontynuację organu Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali - Zgromadzenia Parlamentarnego. W dniach od 7 do 10 czerwca 1979 r. po raz pierwszy zostały przeprowadzone bezpośrednie wybory do Parlamentu. Wcześniej jego skład określały parlamentarne izby państw członkowskich. Dzięki wyborom bezpośrednim, Parlament stał się legitymowany przez narody wchodzące w skład wspólnot.

Parlament obraduje w czasie pięcioletnich kadencji a mandat parlamentarzysty nie zamyka drogi do potrzymania mandatu posła w kraju ojczystym. Wybory do parlamentu oparte są o zasady powszechności i bezpośredniości, a głosujący wybierają 626 posłów zasiadających w Parlamencie. Parlament jest organem kontroli, pełni funkcje ustawodawcze, stanowi arenę wymiany zdań i poglądów. Do zakresu jego kompetencji wchodzi także powołanie ombudsamana (rzecznika praw obywatelskich).

Parlament obraduje w swojej siedzibie w Strasburgu, poza wyjątkami, gdy poszczególne sesje mają miejsce w Brukseli. Siedzibą sekretariatu Parlamentu jest Luksemburg. Parlament obraduje raz w miesiącu, oprócz sierpnia na tygodniowych sesjach. Na czele Parlamentu stoi Prezydium, w skład którego wchodzi przewodniczący oraz 14 wiceprzewodniczących. Skład Prezydium wybierany jest bezpośrednio przez posłów na dwu i pól letnią kadencję. Zasadą obrad Parlamentu jest podejmowanie wszelkich decyzji absolutną większością oddanych głosów. Od powyższej zasady wyjątki przewiduje jedynie traktat.

Tak jak w parlamentach narodowych, parlamentarzyści łączą się we frakcje polityczne.

Parlamentowi Europejskiemu zostały przyznane uprawnienia w zakresie legislacyjnym, budżetowym oraz kontrolnym.

• uprawnienia legislacyjne: pomimo braku możliwości występowania z inicjatywa ustawodawczą przez parlament, jest on zobligowany do współpracy przy ustanawianiu prawa wspólnotowego z Radą Unii Europejskiej oraz Komisją Europejską. Do parlamentu należą zadania na płaszczyźnie konsultacji, wyrażania zgody, współpracy oraz współdecydowania. Każda propozycja legislacyjne zaproponowana przez Komisje Europejską musi być najpierw czytana w Parlamencie, który wydaje opinie w danej sprawie (tzw. procedura konsultacji). Dopiero po uzyskaniu pozytywnej opinii (procedura wyrażenia zgody) propozycja Komisji przedkładana jest pod głosowanie w Radzie Unii Europejskiej. W przypadku niezaakceptowania przez Parlament propozycji legislacyjnej, może on zaproponować zamieszczenie w niej pewnych zmian (procedura współpracy), które jednak nie są wiążące dla Rady. Parlament, w przypadku całkowitej nieakceptacji propozycji Rady może ją odrzucić; jest to tzw. procedura współdecydowania.

• uprawnienia budżetowe: Parlament ma prawo do podjęcia następujących działań w tym zakresie:

- udzielenie absolutorium z wykonania budżetu Komisji Europejskiej,

- akceptowania projektu budżetu - akceptowanie przez cały parlament poprzedzone jest przez zatwierdzeniem budżetu przez Przewodniczącego,

- ustalanie wydatków nieobligatoryjnych czyli prawo do zapewnienia środków finansowych na działalność, do której wspólnoty europejskie nie zostały zobligowane przepisami traktatów.

• uprawnienia kontrolne: Parlament sprawuje kontrolę nad działalnością Komisji Europejskiej. Jest ona zobligowana do przedstawiania każdego roku sprawozdania z całości działań podejmowanych przez wspólnoty. W przypadku nie wywiązywania się Komisji ze swoich działań, Parlament może wystąpić z wnioskiem o votum nieufności. Komisja poddaje się do dymisji w przypadku przyjęcia votum nieufności większością dwóch trzecich oddanych głosów.

Rada Europejska (European Coucil)

Proces tworzenia Rady Europejskiej w Paryżu, rozpoczął na konferencji odbywającej się w okresie od 9 do 10 lutego 1961 roku, w której uczestniczyli szefowie państw oraz rządów krajów będących członami wspólnot. Podczas odbywającej się kolejnej takiej konferencji w dniach od 9 do 10 grudnia 1974 r., Galery Giscard Esting - prezydent Francji zaproponował, by tego typu spotkania były cykliczne, a szefowie państw i rządów działali jako Rada Europejska. Od dnia 10 grudnia 1974, który uznaje się za dzień powołania rady Europejskiej, konferencje odbywały się dwu- trzykrotnie w ciągu roku. Dopiero w roku 1986 postanowiono, by Rada obradowała dwa razy w ciągu roku, a w przypadku konieczności rozpatrzenia pilnych kwestii Rada zwoływana była na dodatkowe sesje. Rada nie obraduje w jednym ustalonym miejscu - jest ono uzależnione od kraju sprawującego Prezydencję w Unii Europejskiej. Kraj, który obejmuje w danym okresie przewodnictwo Unii, zaprasza członków rady na terytorium swego państwa. Jednocześnie postanowiono, by od 2002 roku, co najmniej jedno posiedzenie Rady Europy miało miejsce w Brukseli.

Szef państwa lub rządu odpowiada także za właściwe sporządzenie dokumentu końcowego, który zawiera wszystkie postanowienia, które zapadły na sesji, podjęte rozstrzygnięcia i decyzje. Sprawozdanie końcowe jest następnie przekazywane do Parlamentu Europejskiego

Rada Europy kształtuje i określa najważniejsze cele Unii Europejskiej, na jej sesjach wytyczane są wspólne stanowiska w kwestiach dotyczących Europy. Określane przez nią zadania są wdrażane w życie za pomocą organów wykonawczych Wspólnot. Zarówno zakres poruszanych tematów jak i sposób podejmowania rozstrzygnięć nie jest określany żądnym traktatem ani innym aktem normatywnym. Wszystkie decyzje, które zapadają na sesjach zapadają na podstawie rozmów i negocjacji zmierzających do konsensusu.

Mimo, iż Rada Europejska nie została powołana żadnym aktem normatywnym, jej wpływ na kształtowanie się Unii Europejskiej i Wspólnot ma ogromne znaczenie i odgrywa kluczową rolę w kształtowaniu wspólnej polityki.

Komisja Europejska (European Commission)

Powołanie Komisji Europejskiej nastąpiło w 1958 r. wraz z powołaniem Europejskiej wspólnoty Gospodarczej (EWG) oraz Europejskiej Wspólnoty Energii Atomowej (EUROATOM). Komisja spełnia funkcje organu wykonawczego Wspólnot Europejskich, posiada jednakże także upoważnienia do sprawowania kontroli oraz prawo inicjatywy ustawodawczej.

Zakres zadań Komisji europejskiej określony jest Traktatem o wspólnotach Europejskich. Szczegółowo nalezą do nich:

- nadzorowanie wykonywania przez państwa przepisów traktatu oraz norm ustanowionych przez organy wspólnotowe,

- stanowienie zaleceń oraz wydawanie opinii w zakresie działań objętych Traktatem, będącym w zakresie kompetencji komisji,

- podejmowanie decyzji w właściwych dla niej sprawach,

- współdziałanie z Radą oraz Parlamentem,

- wykonywanie uprawnień, które zostały jej przekazane przez Radę w celu realizowania przepisów i ustaw podjętych przez Radę.

Do głównych zadań Komisji Europejskiej należy czuwanie nad przestrzeganiem i wykonywaniem wspólnotowego prawa wtórnego i pierwotnego. Kontroluje ona pod tym względem zarówno instytucje wspólnotowe jak i państwa będące członkami tych wspólnot. Posiada ona także uprawnienia legislacyjne, co oznacza, iż może ona wnosić do Rady swoje propozycje, dotyczące wszystkich dziedzin życia.

Kwestie dotyczące prowadzenia polityki zagranicznej i polityki dot. bezpieczeństwa a także dotyczące wymiaru sprawiedliwości oraz wewnętrznych spraw nie należą do jej wyłącznej inicjatywy legislacyjnej.

Do zadań Komisji należy analiza zagadnień, które należy unormować prawnie, przeprowadzenie konsultacji oraz sprawdzenie zgodności zaproponowanych zmian z prawem wspólnotowym oraz obowiązującymi zadaniami. Następuje występuje do Rady z inicjatywą ustawodawczą.

W skład Komisji wchodzi dwudziestu członków. Członkowie nazywani są komisarzami. Do cech ich charakteryzujących należy ich niezawisłość. Tym samym mogą oni pełnić w imieniu Komisji rolę bezstronnego negocjatora i rozjemcy w występujących pomiędzy państwami konfliktach.

Główna siedziba Komisji znajduje się w Brukseli, przy zastrzeżeniu, iż część ze służ zlokalizowana jest w Luksemburgu. Decyzje zapadają w Komisji zwykłą większością głosów. Aby decyzje mogły zapaść musi być obecnych co najmniej jedenastu komisarzy.

Komisje obradująca posiedzeniach, zbierających się zazwyczaj raz na tydzień. Obrady Komisji zazwyczaj są tajne. W skład kolegialnego organu, jakim jest Komisja, wchodzą reprezentanci państw członkowskich. Przewodniczącego wybiera się spośród komisarzy. Z dniem 1 września 1999 roku stanowisko przewodniczącego Komisji objął Romano Prodi, pochodzący z Włoch.

Organizacja pracy Komisji została powierzona Sekretariatowi Generalnemu Komisji. Komisja jest podzielona na Dyrekcje Generalne, za pracę których odpowiadają poszczególni komisarze. W zakres zadań Dyrekcji Generalnych wchodzą działania dotyczące gospodarki, finansów, rynku wewnętrznego, budżetu, handlu itd.

Trybunał Sprawiedliwości (Court of justice)

Trybunał sprawiedliwości początkowo odgrywał role jedynie organu Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali. Powołany Traktatem Paryskim w 1952 roku, miał przede wszystkim sprawować kontrole nad przestrzeganiem przez kraje członkowskie przepisów prawa oraz stosowanie przez nie właściwej interpretacji przepisów traktatów. Wraz z rozwojem struktur Wspólnot Europejskich zaczął on odgrywać główna rolę w zakresie władzy sądowniczej. Do zakresu jego kompetencji należy kontrola stosowania przepisów prawnych stanowionych przez Wspólnoty, wykładnia tych przepisów oraz jego dalsze rozwijanie poprzez uzupełnianie, nowelizowanie oraz stanowienie nowych aktów prawnych. Zarówno stanowi on prawo jak i wydaje wiążące opinie dotyczące interpretacji prawa wspólnotowego.

W skład Trybunału wchodzi 15 sędziów, jest wiec on organem kolegialnym. Sędziom asystuje ośmiu tzw. adwokatów generalnych. Skład Trybunału powoływany jest na sześcioletnią kadencję, a osoby w nim zasiadające wybierane są w drodze ustaleń pomiędzy państwami członkowskimi.

W związku z olbrzymią ilością spraw wpływających do rozpatrzenia przez Trybunał Sprawiedliwości, w 1987 r. został powołany Sąd Pierwszej Instancji, działający przy Trybunale. Do zakresu jego zadań należy rozpatrywanie spraw mających mniejsze znaczenie dla prawidłowego funkcjonowania Wspólnot Europejskich. Zazwyczaj są to sprawy dotyczące sporów pomiędzy osobami fizycznymi lub prawnymi a organami Wspólnot, lub też spory pomiędzy wspólnotami ich pracownikami lub przedsiębiorstwami Komisją Europejską.

Tak jak w trybunale Sprawiedliwości, w składzie Sądu Pierwszej Instancji zasiada 15 sędziów powoływanych na podstawie uzgodnień pomiędzy państwami członkowskimi. W odróżnieniu jednakże od Trybunału, sędziom nie pomagają adwokaci generalni. Sędziowie powoływani są na sześcioletnią kadencję z zastrzeżeniem, iż co trzy lata następuje zmiana części składu.

Najbardziej charakterystyczną cechą dla wspólnot Europejskich jest fakt, iż państwa członkowskie, ratyfikując traktaty założycielskie, zrzekły się z pewnej części swojej niezależności na rzecz wspólnie powołanych organów.

Organy wspólnotowe reprezentują więc równocześnie interesy państwowe i wspólnotowe. Wszystkie te cechy sprawiają, iż wspólnoty Europejskie nie są klasyczną umową międzynarodową.

Zgodnie z regulaminem serwisu www.bryk.pl prawa autorskie do niniejszego materiału posiada Wydawnictwo GREG. W związku z tym, rozpowszechnianie niniejszego materiału w wersji oryginalnej albo w postaci opracowania, utrwalanie lub kopiowanie materiału w celu rozpowszechnienia w szczególności zamieszczanie na innym serwerze, przekazywanie drogą elektroniczną i wykorzystywanie materiału w inny sposób niż dla celów własnej edukacji bez zgody Wydawnictwa GREG podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności lub pozbawienia wolności.

---