Podstawy nauki o administracji
Administracja może być budowana według różnych założeń modelowych. Zasadniczo wyróżniamy dwa podstawowe modele organizacji i funkcjonowania administracji publicznej:
- centralistyczny
- zdecentralizowany (decentralistyczny).
Model centralistyczny polega na takim zorganizowaniu właściwości systemu organów administracji w określonej sferze, że podejmowanie decyzji należy wyłącznie do organów na wyższym szczeblu. Organ ten ma zawsze prawo ingerencji w działalność organu niższego, chociaż nie zawsze z niej korzysta.
Centralizacja nierozerwalnie wiąże się z hierarchicznym podporządkowaniem, które oznacza pełne podporządkowanie jednostek organizacyjnych niższych szczebli jednostkom wyższym i to w układzie pionowym.
Hierarchiczne podporządkowanie przejawia się w podwójnej zależności służbowej i osobowej. Zależność służbowa oznacza, że nie ma prawnego ograniczenia sfery wydawania poleceń służbowych organom niższym.
Zależność osobowa zaś oznacza, że organ wyższy ma prawo obsadzania stanowisk w organach niższych szczebli, dokonywania awansów, zwolnień, nagradzania, pociągania do odpowiedzialności i wymierzania kar.
Model decentralistyczny - to taki układ, w którym organy niższe nie są hierarchicznie podporządkowane organom wyższego stopnia. W tym systemie organizacyjnym, podmioty administrujące mają prawnie zagwarantowaną samodzielność.
Mówiąc o decentralizacji wspomnieć należy również o autonomii, która różni się od decentralizacji.
Autonomia polega na przyznaniu organom zarządzającym częścią terytorium państwa kompetencji do stanowienia przepisów rangi ustawowej w szerokim zakresie spraw.
Autonomia jest samodzielnością w stanowieniu prawa natomiast decentralizacja oznacza samodzielność, ale w wykonaniu prawa przez podmioty administrujące.
Wykonywanie zadań z zakresu administracji publicznej jest udziałem wielu różnych jednostek organizacyjnych, które posiadają różny status prawny i zróżnicowany charakter organizacyjny, jak również pełnią zróżnicowane funkcje. Wszystkie te podmioty, które w oparciu o prawo zaangażowane są w realizację zadań i kompetencji ze sfery administracji publicznej określamy ogólnym mianem podmiotów administrujących. Do tej kategorii zaliczamy:
1. Organy administracji publicznej
2. Urzędy administracyjne
3. Zakłady administracyjne
4. Inne jednostki administracyjne, np. agencje rządowe
5. Podmioty wykonujące funkcje zlecone administracji
Cechy charakterystyczne administracji publicznej:
1) administracja rządowa działa w imieniu i na rachunek państwa, a administracja samorządowa w imieniu własnym i na własny rachunek;
2) działa na podstawie prawa i granicach prawem przewidzianych - obywatel może robić to wszystko czego prawo nie zakazuje, administracja tylko to na co prawo jej pozwala;
3) charakter monopolistyczny, a więc działanie w ramach powierzonych przez prawo kompetencji jako wyłączny gospodarz we właściwej kategorii sprawy;
4) działanie w ramach struktur administracji rządowej jej organów instytucyjnych jednostek, a nie osób fizycznych;
5) charakter władczy - możliwość stosowania środków przymusu administracyjnego, ale tylko wówczas i w takich granicach, w jakich to jest dopuszczalne prawem;
6) działa na zasadzie kierownictwa i podporządkowania;
7) opiera się w swoim działaniu na urzędnikach państwowych, urzędnikach służby cywilnej i pracownikach samorządowych.
8) działanie w sposób ciągły i stabilny;
9) działanie nie tylko na wniosek zainteresowanych, ale także i to w przeważającym zakresie z własnej inicjatywy, co różni administrację od sądów.
Klasyfikacja administracji publicznej:
a) Administracja władcza - działania podejmowane przez nią mają charakter jednostronnych aktów prawnych, którym o domniemaniu ważności, a także realizacja ich jest gwarantowana prawnie za pomocą postępowania egzekucyjnego.
b) Administracja nie władcza - realizuje swoje zadania w sposób przewidziany dla wszystkich podmiotów.
c) Świadcząca - realizuje zadania z zakresu polityki społecznej a także zapewnia podstawowe usługi komunalne
Źródłem prawa administracyjnego są akty normatywne, w których zawarte są normy prawne.
System prawny to ogół norm będących w ścisłym powiązaniu ze sobą.
Ze względu na zakres obowiązywania źródła prawa dzielimy je na:
a) powszechnie obowiązujące - art. 87 konstytucji, np.
Ustawy
Ratyfikowane umowy międzynarodowe
Rozporządzenia
b) powszechnie obowiązujące, ale tylko na określonym terytorium np.
uchwały organów samorządowych.
c) obowiązujące tylko określone jednostki podległe organowi je wydającemu - art. 93 konstytucji, np.
zarządzenia
uchwały rządu
Zgodnie z regulaminem serwisu www.bryk.pl prawa autorskie do niniejszego materiału posiada Wydawnictwo GREG. W związku z tym, rozpowszechnianie niniejszego materiału w wersji oryginalnej albo w postaci opracowania, utrwalanie lub kopiowanie materiału w celu rozpowszechnienia w szczególności zamieszczanie na innym serwerze, przekazywanie drogą elektroniczną i wykorzystywanie materiału w inny sposób niż dla celów własnej edukacji bez zgody Wydawnictwa GREG podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności lub pozbawienia wolności.