Etyka

Najważniejsza część nauki stoików, dzięki której ponad 2,5 tysiąca lat potrafili kierować do ludzi naprawdę sugestywne słowa.
Celem życia dla stoików jest osiągnięcie szczęścia, a etyka ma określić co jest naprawdę szczęściem i jak je osiągnąć.

Ideałem dla stoików jest życie zgodne z naturą ( zarówno z naturą świata jak i naturą człowieka ). Według tej nauki każdy byt w tym człowiek kocha siebie i dąży do zachowania i rozwijania siebie. Ze względu iż naturalną rzeczą jest to, że człowiek posiada rozum, więc za jego pomoca powinien starac się wybierać to co dla niego jest dobre, a unikać to co mu szkodzi.
Podstawą więc etyki stoików jest rozum, który umożliwia rozróżnienie co jest dobre, a co złe.

Stoicy dzielili rzeczy, ze względu na ich wartość moralną, na :

• dobre moralnie,

• złe moralnie,

• obojętne moralnie.

Dobre moralnie jest to co zachowuje i powoduje wzrost naszego bytu, natomiast złem jest to co mu zagraża i go pomniejsza. Za prawdziwie dobre uznawali wyłącznie dobra wzmacniające rozum, czyli dobrem jest jedynie cnota ( np.:przezorność, sprawiedliwość, dzielność, powściągliwość ...itd...)
Za obojętne moralnie uważali te rzeczy które dotyczą naszej natury fizycznej i biologicznej ( związane z ciałem) np.:życie i śmierć, bogactwo i ubóstwo, zdrowie i choroba, sława i niesława, uroda i szpetota ... itd... .

U podłoża takiego podziału leży założenie iż szczęście jest niezależne od wydarzeń zewnętrznych i że należy szukać je w sobie ( w rozumie).

Przedstawiano także inny podział z fizycznego punktu widzenia, dzielono rzeczy na :

• wartościowe,

• bezwartościowe.

Rzeczy godne wyboru, wartościowe to :

• w dziedzinie duchowej - wykształcenie, odwaga, mądrość, szlachetność ...itd.

• w dziedzinie cielesnej - życie, zdrowie, kondycja fizyczna ...itd. .

• w dziedzinie zewnętrznej - bogactwo, sława, szlachetne pochodzenie ...itd.

Oczywiście rzeczy bezwartościowe są przeciwieństwem wartościowych.

Dobra moralne są najważniejsze ponieważ to one powodują wzrost racjonalności i rozwój.
Dobra te są wartościami w sensie absolutnym.


Nauczali, że szczęście to zdobycie cnoty, która harmonizuje całe życie.
Cnota - to wiedza o tym co dobre a co złe, co należy wybierać, a czego unikać.
Wyróżniali 4 cnoty kardynalne którym podporządkowywali wszystkie inne cnoty :

• mądrość,

• umiarkowanie,

• męstwo,

• sprawiedliwość.

Mimo że rozróżniali wiele cnót łączyli je w jedno w wiedzy, mądrości praktycznej (phronesis). Nauczali że kto ma jedną cnote, ma je wszystkie, ponieważ wszystkie one przejawiają się w mądrości praktycznej. Kto posiada cnote może spełniac tylko i jedynie czyny doskonałe (katorthoma), bo jej posiadanie odbija się we wszystkich czynach, w postawie moralnej, w nastawieniu, a nawet w stanach nieświadomości.

"...mówią, że celem jest bycie szczęśliwym; ze względu na ten cel robi się wszystko, on zaś nie jest ze względu na coś innego. Jest nim życie według cnoty, życie zgodne z naturą, a także - co na jedno wychodzi - życie według natury.
Zenon zdefiniował szczęście w taki sposób: szczęście jest pomyślnym biegiem życia. Również Kleantes w swoich pismach posługuje się tą definicją, a także Chryzyp oraz wszyscy ich zwolennicy, także twierdzą, że szczęście nie różni się od życia szczęśliwego, aczkolwiek mówią, że szczęście jest celem, natomiast rezultatem jest posiadanie szczęścia, co równa się byciu szczęśliwym. 
Jasno z tego wynika, że to samo znaczy "żyć według natury", "żyć szlachetnie", "żyć dobrze", a także "dobroć i szlachetność" oraz "cnota i to wszystko, co w cnocie ma uczestnictwo".
Równie oczywiste jest, że to wszystko, co jest cnotliwe, jest dobre, i że każda rzecz występna jest zła.
Dlatego właśnie celem jest, według stoików, życie według cnoty."
(Stobajos, Anthol.,II,77,16) 

Stoicy czuli się obywatelami świata (kosmopolityzm).

Nauczali że źródłem wszelkiego zła są namiętności (afekty) więc należy je zwalczać. Uważali iż namiętności powstają pod wpływem błednych sądów (fałszywe mniemanie o rzeczach) i że namiętności są same błednym sądem, dzieki czemu podporządkowali je rozumowi.

Wyróżniali 4 główne namietności :

• pożądanie, które zależy od fałszywego mniemania i fałszywego sądu co do dóbr przyszłych - z tą namiętnością wiążą się gniew, zachłanność, ambicje ...itd...

• obawa, która zależy od fałszywego mniemania i fałszywego sądu dotyczącego przyszłego zła - z nia wiązą się wahania, lęki, obawy, niepokoje ...itd...

• cierpienie, które zależy od fałszywego mniemania i fałszywego sądu co do domniemanego zła obecnego - z nim wiąza się zawiść, zazdrość, udręka ...itd...

• przyjemność, która zależy od fałszywego mniemania i fałszywego sądu co do domniemanego dobra obecnego - z nią wiążą się niechęci, uniesienia, urzeczenia ...itd....

Nauczali że namiętności należy wyeliminować, a więc szczęście to beznamiętność (apatia).

 

Ewetualnie to bo to jest wypunktowane ale do czytania raczej tamto wyżej

1. Życie zgodne z naturą, znaczenie rozumu:

• etyka najistotniejszą częścią filozofii stoickiej,

• celem życia człowieka jest szczęście, etyka zaś ma określić czym ono jest i jak je uzyskać,

• dewizą stoików jest życie zgodne z nakazami natury,

• stoicy nie zgodzili się z tym, że podstawowym popędem człowieka jest odczuwanie przyjemności i bólu (wedle epikureizmu) - gdyby tak było, człowiek nie różniłby się specjalnie od zwierzęcia,

• szczególną właściwością człowieka jest według stoików rozumność. Rozum jest naturą (physis) charakterystyczną dla człowieka, zaktualizowanie tego rozumu będzie więc jego celem.

• życie zgodne z naturą oznacza życie, które urzeczywistnia w pełni zgodę na własny byt oraz na to, co go aktualizuje. Dla człowieka będzie to życie, które godzi się z własnym bytem rozumnym, zachowuje go i w pełni aktualizuje.

• stoicy za dobre uznali to, co zachowuje i powoduje wzrost naszego bytu (pomocne i pożyteczne), za złe - to, co mu zagraża i go pomniejsza (szkodliwe),

• za dobra prawdziwe i autentyczne uznają oni tylko te, które wzmacniają naturę rozumną, za złe - te, które jej zagrażają,

• to, co nie wpływa na ludzką naturę rozumną nie podchodzi pod kwalifikację „dobrego” i „złego” - jest obojętne,

• za pozytywne należy uznać wszystko, co wzmacnia byt - także na poziomie fizycznym i biologicznym (priorytet ma jednak poziom rozumowy),

2. Cnota, czyny, powinności:

• cnota (arete) - doskonałość tego, co swoiste i charakterystyczne dla bytu ludzkiego, a więc doskonałość rozumu,

• życie zgodne z naturą jest życiem zgodnym z cnotą - rozumem,

• w cnocie tkwi zatem szczęście człowieka, cnota jest tym szczęściem, a nie dostarcza go. W związku z tym, stoik wystarcza sam sobie - dzięki cnocie osiąga absolutny szczyt szczęśliwości

• cnota jest udoskonaleniem rozumu i logosu właściwego człowiekowi, dlatego musi być ona wiedzą (o tym, co dobre i złe) i poznaniem (tego, co dobre i złe),

• cztery cnoty kardynalne: mądrość jest wiedzą o tym, co dobre, złe i neutralne; umiarkowanie jest wiedzą o tym, czego pragnąć, a czego unikać; sprawiedliwość jest wiedzą zdolną przydzielić każdemu, na co zasługuje; męstwo, wreszcie, jest wiedzą o tym, czego należy się bać, a czego bać się nie trzeba,

• pozostałe cnoty podporządkowane tym czterem,

• wszystkie cnoty są emenacjami cnoty najwyższej - mądrości praktycznej,

• cnota jest identyczna u wszystkich ludzi cnotliwych, niezależnie od ich statusu społecznego,

• kto ma cnotę doskonale zharmonizowaną, może spełniać tylko czyny doskonałe.

• czyn zakorzeniony w cnocie stoicy nazwali "katorthoma",

• czyny osądzać należy biorąc pod uwagę nie ich wynik, ale punkt wyjścia - usposobienie duchowe, „intencję”,

• czynów nie można oceniać na podstawie jego znamion zewnętrznych,

• czyny zgodne z naturą nazywane są przez nich "czynami stosownymi" lub "powinnościami",

• kiedy do powinności dołączy się mądrość, staje się ona powinnością doskonałą, utożsamiającą się z "katorthoma".

3. Życie w społeczeństwie:

• prawo ludzkie wyrazem prawa naturalnego,

• człowiek istotą wspólnotowa, społeczną,

• odwołując się do natury (physis) przeciwstawiali się egoizmowi i indywidualizmowi,

• cała ludzkość stanowi jedną wielką rodzinę, jedno wszechświatowe państwo i jedno ciało, w którym poszczególni ludzie są członkami podlegającymi wspólnemu prawu.

4. Namiętności (afekty):

• są źródłem wszelkiego nieszczęścia,

• są konsekwencją błędu poznawczego, ignorancji (stanowisko sokratejskie),

• skoro trzeba je opanować mocą rozumu, nie mogą pochodzić z zewnątrz,

• wyróżniali cztery główne namiętności: pożądanie zależy od fałszywego sądu dotyczącego dobra przyszłego; przyjemność - od fałszywego sądu dotyczącego dobra teraźniejszego; obawa zależy od fałszywego sądu dotyczącego zła przyszłego; cierpienie - od fałszywego sądu dotyczącego zła teraźniejszego.

• należy je wszystkie wypleniać,

• stoicka "apatia" polega właśnie na usunięciu namiętności; stan szczęścia, polega zatem na beznamiętności.

5. Ideał mędrca:

• stoicki mędrzec nigdy się nie myli, ponieważ ma wiedzę, a nie mniemanie,

• wszystko czyni dobrze, gdyż czyni to zgodnie z prawym rozumem,

• jest wielki, wybitny, wzniosły i silny; bogaty, szlachetny i piękny - swoim rozumem,

• jest wolny, ponieważ chce tego wszystkiego, co jest konieczne;

• znosi i przyjmuje wszystko, co przyniesie fatum;

• wystarcza sam sobie, ponieważ w rozumie ma wszystko, czego potrzebuje,

• nic nie może go wzruszyć, gdyż przed wszystkim chroni go pancerz rozumu,

• nie jest entuzjastą życia,

• zawsze porusza się wśród ludzi podobnych sobie, przyjmując zasadę zupełnej obojętności uczuciowej.

---