Temat: Używki
1. Tytoń
- nikotyna ma wpływ na OUN; próby leczenia nikotyna p.n.e,
- roślina ozdobna→ lecznicza→ żucie, palenie,
- XIX- XX w powstają maszyny do zwijania tytoniu, produkcja papierosów,
- Azja i Ameryka Południowa- popularne żucie tytoniu ( choroby jamy ustnej),
- w Polsce ok. 27% kobiet i 37% mężczyzn powyżej 15 r.ż. pali,
- ok. 22% kobiet pali w ciąży,
- Szwecja- więcej palących kobiet niż mężczyzn,
2. Skład dymu tytoniowego
- ok. 4000 zw. chemicznych,
- ok. 40 zw. rakotwórczych,
- ok. 600 zw. zidentyfikowanych,
- ok. 600-700 zw. niezidentyfikowanych,
- zw. organiczne, nieorganiczne, alkohole, aldehydy, ketony, węglowodory, nitrozoaminy, metale (kadm, ołów, arsen, polon),
3. Związki rakotwórcze
- nikotyna ma działanie uzależniające, ale nie rakotwórcze,
- podczas palenia papierosów powstają pochodne nikotyny i to one są prokancerogenne,
- jedno i wielo pierścieniowe węglowodory aromatyczne:
· benzen,
· benzopiren
benzofluoraten + pochodne,
benzoantracet + pochodne,
- n-nitrozoaminy,
- aldehydy:
· mrówkowy,
· octowy,
( zw. kancerogenne kontaktowe- w miejscu działania powstaje nowotwór),
- żucie tytoniu- w jamie ustnej powstają nowotwory; jest rozwiązane z ww. aldehydami,
- metale: ołów, kadm,
4. Dodatki
- dodawane w czasie procesów technologicznych,
- dodatki te modyfikują działanie biologiczne dymu tytoniowego,
- np. lukrecja, czekolada- poprawiają smak,
- zw. które nie dają liściom tytoniu bardzo wyschnąć,
- substancje poprawiające kolor dymu,
- 100-200 substancji dodatkowych w papierosie,
- zmieniają aktywność biologiczną- interakcje- działanie
poszczególnych zw. może być mocniejsze, ale też zmaleć,
- substancje smoliste- ekstrakt dymu tytoniowego pozbawiony nikotyny i dymu,
- 12 mg zw. smolistych na papieros,
- 10 mg CO,
- 1.2 g nikotyny,
5. Nikotynowa terapia zastępcza
- plastry, gumy do żucia, tabletki pod język- z nikotyną,
- ilość wchłanianej do organizmu substancji jest niższa, niż przy paleniu,
- różne dawki; można stosować do 3 miesięcy aby nie wywołać uzależnienia,
- Bupropion- do leczenia uzależnienia od nikotyny,
6. Choroby odtytoniowe
1) Nowotwory
- rak płuc: wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne, nitrozoaminy,
- nowotwory trzustki:
n-nitrozoaminy, wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne,
- rak pęcherza moczowego: aminy aromatyczne,
- nowotwory przewodu pokarmowego: efekt przerzutów,
- 95% przypadków raka płuc występuje u palaczy,
2) Choroby układu oddechowego
- przewlekła obduracyjna choroba płuc,
- palenie nasila ataki astmy,
- kaszel, odksztuszanie,
3) Choroby układu krążenia
- zawał,
- zator,
- choroba niedokrwienna serca,
- arytmia,
- miażdżyca,
4) OUN
- nikotyna po kilku sekundach dochodzi do mózgu,
- wpierw pobudzenia, później porażenie układu nerwowego i ośrodka oddechowego,
5) Choroby układu rozrodczego
- rozrodczego mężczyzn niepłodność przy dużej ilości palenia papierosów,
- wpływ dymu tytoniowego na układ hormonalny,
- kobiety: hormony, zmiana cyklu miesięcznego, zaburzenie tworzenia komórki jajowej, przedwczesne poronienia, zaburzony transport komórki jajowej i jej zagnieżdżenie,
- wady rozwojowe płodu: układ moczowo- płciowy, twarzoczaszka,
- niedotlenienie płodu, gdy kobieta pali podczas ciąży,
6) Układ narządów wydzielania wewnętrznego
- schorzenia tarczycy,
- schorzenia wzroku,
- choroba Grawesa-Basedowa,
- występowanie zmian u osób biernie narażonych,
7) Skóra
- szary odcień skóry,
- zmarszczki nad górną wargą,
- aldehyd mrówkowy, octowy- miejscowe działanie przy paleniu cygara, fajki→ nowotwór języka, krtani,
- nowotwór sutka i endometrium częściej występuje u kobiet niepalących niż palących,
- przerzyty do miejsc niezwiązanych z paleniem- związki rakotwórcze przedostają się z krwią do innych organów,
7. Biomarkery
- kotonina- główny metabolit nikotyny; można oznaczyć w moczu, krwi, łożysku, homogenacie tkankowym,
- nikotyna- b/krótki biologiczny kres półtrwania,
- 1-hydroksypiren,
- addukty DNA ze składu dymu tytoniowego,
- izocyjaniany- obecne w owocach pestkowców,
- CO- w wydychanym powietrzu,
- karboksyhemoglobina- w krwi,
- włosy- idealny materiał do badań- narkotyki, substancje psychotropowe( np. u noworodków),