Temat: Toksykometria 12.12.08
Kierunki badań:
- działanie drażniące/ żrące
- działanie uczulające
- działanie toksyczności ostrej
- działanie toksyczności podostrej
- działanie toksyczności przewlekłej
- działanie toksyczności podprzewlekłej
- działanie rakotwórcze
- działanie teratogenne
- wpływ na płodność, rozrodczość i potomstwo
- działanie neurotoksyczne
Aby przeprowadzać badania trzeba mieć zgodę lokalnej komisji etycznej i krajowej do spraw doświadczeń na zwierzętach.
Badanie toksyczności doustnej:
badanie toksyczności ostrej:
- Krótkoterminowe:
+ podaje się sądę dożołądkową
- Długoterminowe:
+podaje się w paszy albo z wodą do picia
+ podawanie ksenobiotyku
+ dawkowanie
+ rejestracja padnięć i objawów klinicznych
+ 14-dniowa obserwacja
+ sekcje
+ LD50
Metody In vitro do oceny toksyczności ostrej:
- testy cytotoksyczności:
+ integralność błony komórkowej
+ zdolność proliferacji komórek
+ zdolność metaboliczna komórek
badanie toksyczności kumulacyjnej:
- powtarzalne podawanie dużych dawek ksenobiotków i rejestracja padłych zwierząt
- 2 grupy zwierząt po 5 sztuk
- co 4 dni iloczyn 1,5 (od 9% LD50)
- współczynnik kumulacji A-LD50, C-LD50
toksyczność podostra - test 28-dniowy:
- podawanie substancji
- zwierzęta samce, samice; 4-5 typ
- 4 grupy zwierząt
- liczebność 60 - 80 zwierząt
- po 14, 28 dniach badania: krew, wątroba, mocz, narządy, tkanki
toksyczność podprzewlekła - test 90-dniowy:
- podawanie substancji
- 4 grupy zwierząt
- liczebność 60 - 80 zwierząt
- po 14, 28, 90 dniach badania: krew, wątroba, mocz, narządy, tkanki
toksyczność podprzewlekła - test 2-letni:
- podawanie substancji
- 4 grupy zwierząt
- liczebność 120 zwierząt
- po 6, 12, 18, 24 miesiącach badania: krew, wątroba, mocz, narządy, tkanki
Badanie toksyczności inhalacyjnej:
- lejki doustne dla zwierząt
- specjalne komory
toksyczność ostra:
- 4 godziny, wzrastające stężenie
powtarzalne dawkowanie:
- 28 dni - toksyczność podostra
- 90 dni - toksyczność podprzewlekła
- 6 godzin różne stężenia
Badanie toksyczności skórnej:
- toksyczność ostra, podostra (test 28 lub 21 - dniowy); podprzewlekła (test 90 - dniowy); ostre pierwotne działanie drażniące na skórę i oko; działanie alergiczne na skórę.
- sposób przeprowadzenia badania:
+ usunięcie 10% powierzchni ciała z sierści
+ naniesienia płatków gazy
+ naniesienie substancji
+ naniesienie płatków zabezpieczających
+ po 24-ch godzinach usunięcie, przemycie skóry, osuszenie
toksyczność ostra:
- jednorazowe podanie
- 3 poziomy dawkowania
- obserwacje kliniczne
- badania patologiczne
toksyczność podostra (21,28-dni) i podprzewlekła (90 dni):
- powtarzalne dawkowanie
- 3 grupy zwierząt
- obserwacje kliniczne
- badanie biochemiczne
- badanie anatomopatologiczne
- badanie histochemiczne
badanie ostrego/ żrącego działania na skórę:
- cel: uzyskanie informacji o uszkodzeniu oczu i błon śluzowych
- oko jednego królika
- podanie płynu (0,1 ml) do worka spojówkowego
- badanie oczu po 1, 24, 48, 72 godzinach
- ocenia się uszkodzenie tęczówki, rogówki i spojówki w sposób punktowy
badanie uczulające:
- świnka morska
- test z adjuwanta Frenuda i test bez adjuwanta Buenlera
- śródskórne wstrzyknięcie lub naskórkowe naniesienie badanej substancji
- po 24-tygodniu podanie dawki K wywołującej uczulenie
- usunięcie sierści z boku lub z grzbietu
- 10-20 zwierząt; 5-10 zwierząt dawkę K
- nakładanie płatków gazy z substancją
- 6 godzin szczelny opatrunek
- powtórzenie czynności po 6-8; 13-15 dniach
- fazy wywoływania 27,29 dzień
- usuwanie sierści z innego miejsca
- sposób wykonania:
+ 6 godzin płatek z naniesioną substancją
+ po 30 godzinach obserwacja odczynu skóry i ocena wg. skali Magnussona i Klingmanna
+ zwierzęta K - tylko dawka wywołująca
Ocena genotoksyczności:
Ocena potencjalnych zdolności związków chemicznych do wywoływania mutacji u ludzi. W komórkach rozrodczych ( zmiany przekazane potomstwu) lub komórkach somatycznych (proces nowotworowy). Według OECD - 15 testów.
a) badanie mutacji genowych
- test mutacji powrotnych u Salmonella typhimurium
- badania mutacji genowych w komórkach ssaków In vivo
b) badanie aberracji chromosomowych:
- cytogenetyczne badania szpiku kostnego In vivo u ssaków
- test miktrojądrowy
- test dominujących mutacji letalnych
c) badania uszkodzeń DNA:
- uszkodzenie DNA oraz naprawa; nieplanowana synteza DNA w komórkach ssaków In vitro
- wymiana chromatyd siostrzanych In vitro w komórkach ssaków
d) badania działanie rakotwórczego:
- szczury, myszy, chomiki syryjskie
- 2 gatunki zwierząt
- samce, samice
- zwierzęta w 24 godzinie życia lub po odstawieniu od matki
- narażanie: 24-miesiące (szczury); 18 miesięcy (myszy)
- liczba zwierząt: 100 dla każdego poziomu dawkowania
- 3 zakresy dawkowania
- badanie per os - substancje podawane codziennie z paszą lub wodą
- ocena działania rakotwórczego:
+ wygląd ogólny zwierząt
+ spożycie paszy i wody
+ masa ciała
+ zmiany zewnętrzne
+ śmiertelność
+ sekcje zwierząt po 24 miesiącu
+ ważenie narządów
+ rozmaz krwi i szpiku kostnego
+ badanie anatomopatologiczne
+ badanie histopatologiczne
Badanie działania teratogennego:
Jest to trwałe w nieprawidłowości strukturalne lub funkcjonalne w okresie rozwojowym zarodka:
- szczury, myszy, chomiki, króliki
- 3 poziomy dawkowania ksenokbiotyku + K 20 osobników w grupie
- duża rozpiętośc dawek 1/5; 1/50; 1/250 - LD 50
- podawanie ksenobiotyku z paszą lub wodą
- podawanie ksenobiotyku w czasie organogenezy:
+ szczury, myszy: 6-45- dzień ciąży
+ chomik: 6-44 dzień ciąży
+ królik: 6-18 dzień ciąży
- co robimy:
+ 20 lub 21 dzień ciąży u 80% samic cięcie cesarskie
+ pozostałe samice - porody fizjologiczne (obserwacje do 3-miesiąca życia)
+ masa ciała samic w 1, 6, 15, 21- dniu ciąży
+ spożycie paszy i wody
+ liczba resorpcji wczesnych i późnych; płodów martwych i żywych, ciałek żółtych
+ wygląd łożyska
- ocena:
+ płeć płodów
+ masa ciała płodów
+ masa płodu z łożyskiem
+ długość ciemieniowo-siedzeniowa ciała
+ długość ogonowa
+ zaburzenia rozwojowe
+ wady narządów wewnętrznych
+ nieprawidłowości szkieletu ( czaszki, mostka, żeber, kręgosłupa, pasa barkowego, miednicowatego o raz kończyn)
Działanie opóźnione neurotoksyczne:
- 8-12 miesięczne kury domowe lub 1-roczne białe rasy Leghorn
- min 6 kur w grupie
- podawanie zgłębnikiem lub w kapsułkach
- 3 zakresy dawek + K + pozytywna K
- podawanie 28 dni
- obserwacja 14 dni
- spożycie paszy i wody
- ocena:
+ wygląd, zachowanie, zachorowalność, śmiertelność
+ objawy neurotoksyczne: bezwład, niedowład, porażenie, niezborność ruchowa, zaburzenie wrażliwości
+ badanie biochemiczne: NTE, ACHE
+ badanie histopatologiczne