TOWARZYSTWO REPUBLIKANÓW POLSKICH

1 X 1798 roku w Warszawie powstało TRP. Powstanie towarzystwa poprzedziło

przyjęcie 21 IX „Ustawy przedspołecznej”, jako statutu nowej organizacji.

Założycielami Towarzystwa byli: Erazm Mycielski, Bartłomiej Szulecki, były

członek Zgromadzenia Centralnego w Warszawie, jakobini- Jan Alojzy

Orchowski, Karol Eisbach i Andrzej Horodyski. Statut organizacji otrzymał

miano przedspołecznej dlatego, że został zatwierdzony tylko przez wąską grupę

obywateli i dopiero w wolnym państwie wszyscy obywatele będą mogli

decydować o przyjmowanych ustawach. Celem organizacji było szukanie

wszelkich zewnętrznych i wewnętrznych środków mogących wskrzesić państwo

na zasadach republikańskich. Wzorowano się tutaj oczywiście na Francji.

Członkowie Towarzystwa mieli zająć się agitacją idei demokratycznych wśród

wszystkich warstw społeczeństwa, także wśród włościan. Redagowali liczne

pisma oświeceniowe, które właściciele ziemscy mieli rozpowszechniać wśród

swych poddanych. Towarzystwo szczególnie interesowało się pruskim

garnizonem wojskowym, stacjonującym w Warszawie gdyż znaczna jego część

składała się z Polaków siłą wcielonych do armii pruskiej i była podatna na

rozpowszechniane hasła profrancuskie i prorepublikańskie. Ponad to inwigilacja

garnizonu dostarczała informacji wysyłanych później rządowi francuskiemu,

walczącemu akurat z Prusami. Towarzystwo ściśle współpracowało z

Legionami Dąbrowskiego, zasilając ich kasę pieniędzmi i wysyłając oficerów.

Organizacja wysyłała do Paryża swych emisariuszy, którzy otrzymywali zadanie

szkolenia się w propagandzie republikańskiej, potrzebnej po odzyskaniu

wolności. Członkowie przebywający w kraju zajmowali się gromadzeniem,

dzieł szczególnie ważnych dla upamiętnienia historii Polski, jak też dokładnego

zaznajomienia się z jej dziejami, geografią i stosunkami gospodarczymi.

Na czele Towarzystwa stał 5-osobowy Dozór Główny, pod kierownictwem

Mycielskiego, a po jego śmierci Horodyskiego. Zajmował się on kontrolą

organizacji w Warszawie i na prowincji, za pośrednictwem pięciu wydziałów:

1 Bezpieczeństwa i Związków Wewnętrznych, 2 Związków Zewnętrznych, 3

Wojskowy, 4 Skarbowy, 5 Instrukcji. Na czele każdego wydziału stał członek

Dozoru. Na prowincji powstawały Związki Prowincjonalne kierowane przez

pełnomocników, zawiadujących pracami organizacji za pomocą naczelników.

Pełnomocnicy byli w stałym kontakcie z Dozorem Głównym. Granicami

Związków były granice województw sprzed rozbiorów.

26 IV 1799 roku do Towarzystwa przystąpił, przebywający na emigracji

Tadeusz Kościuszko, a członkowie Dozoru byli w stałym kontakcie z

przywódcą polskich jakobinów, Hugo Kołłątajem, który był więziony przez

Austriaków w Ołomuńcu.