1. SZKOŁA JOŃSKA [Tales, Anaksymander, Anaksymenes]
Jońska filozofia przyrody (szkoła milezyjska, szkoła jońska) - archaiczny, naiwny grecki materializm żywiołowy zapoczątkowany przez Talesa z Miletu około VI-IV wieku p.n.e.; pierwsze nie mitologiczne, racjonalne próby wyjaśnienia natury (physis), będące punktem wyjścia dla rozwoju filozofii i nauki europejskiej. Związana jest z badaniami przyrody. Przedmiotem badań był m.in kosmos.
Arche- myśl archaiczna,punkt wyjścia początek.
Pojawienie się pytań ;z czego świat powstaje, z czego jest złożony
o Badania filozoficzne polegały na poszukiwaniu początku-zasady (arche) natury
§ Tales - pramaterią jest woda; wysnuł ten wniosek na podstawie potocznych obserwacji, według ktych woda jest ośrodkiem życia, z wody wywodzi się życie, a dzięki temu, że zmienia stany skupienia - występuje w każdej formie
§ Anaksymander - apeiron (bezkres, nieskończoność, kta nie ma zasady, zatem sama musi być zasadą)
§ Anaksymenes - powietrze przenika wszystko wypełniając bezkres.
2. HERAKLIT Z EFEZU (arche, logos,walka przeciwieństw)
Heraklit z Efezu (gr. Herakleitos ho Ephesios), zwany "Ciemnym" (ὁ ς ho Skoteinos), ponieważ swoje poglądy przedstawiał w aforyzmach.
Filozofia Heraklita głosi, że ciągłe stawanie się i przemijanie jest najważniejszą cechą bytu, zaś stawanie się i przemijanie jest wynikiem nieprzerwanego ścierania się przeciwieństw (dialektyka). Wszelkie zdarzenia wynikają z napięcia powstającego między przeciwieństwami. Jego teorię zmienności nazywa się wariabilizmem lub herakliteizmem, a najlepszym jej obrazem jest rzeka – jej wody ciągle się zmieniają płynąc. Stąd słynne powiedzenia Heraklita:
nie można dwa razy wejść do tej samej rzeki
(nie można dlatego, że w każdym momencie "napływają nowe wody", kte sprawiają, że rzeka nigdy nie jest taka sama)
lub
"panta rhei" (wszystko płynie, nic nie stoi w miejscu)
Za arche (podstawę istnienia Wszechświata) Heraklit uznał ogień, który "żyje śmiercią tego, co spala". Niektórzy interpretatorzy filozofii Heraklita uważają, iż dlatego mędrzec uznał ogień za zasadę świata, bo dynamika tego żywiołu odzwierciedla obraz świata – jego ruch i dynamizm. Jednak procesem przemian kieruje logos – mądrość. Logos jest utożsamiany z siłą kosmiczną – rozumem. Można go też utożsamiać ze starożytną zasadą makro- i mikrokosmosu – jedno prawo dosięga wszystkiego np. prawo śmierci. I tak też logos wszystko przenika.
Według Heraklita świat jest wieczny i odwieczny – nie stworzył go żaden bóg.
Heraklit dużo uwagi poświęcił etyce: jego zdaniem mądrość polega na poznaniu logosu i myśleniu zgodnym z jego prawami. Poświęcił więcej uwagi introspekcji, krytykował m.in. poznanie zmysłowe ("złymi świadkami są zmysły i uszy"). Pisał o mądrości mędrca i tłumu.
Skrótowo: Filozofia Heraklita głosi, że ciągłe stawanie się i przemijanie jest najważniejszą cechą bytu, zaś stawanie się i przemijanie jest wynikiem nieprzerwanego ścierania się przeciwieństw (dialektyka). Za arche (podstawę istnienia Wszechświata) Heraklit uznał ogień. "panta rhei" (wszystko płynie, nic nie stoi w miejscu), procesem przemian kieruje logos – mądrość. Logos jest utożsamiany z siłą kosmiczną – rozumem. mądrość polega na poznaniu logosu i myśleniu zgodnym z jego prawami.
3. PITAGOREJCZYCY [kosmos, koncepcja człowieka : dusza, ciało]
Jako pierwsi wprowadzili do filozofii poglądy religijne na nieśmiertelność niematerialnej duszy. Pitagorejczycy wierzyli w reinkarnację; uważali, że dusza po śmierci może wcielić się nie tylko w człowieka, ale i w zwierzę. Wierzyli także, że po określonym ciągu wcieleń dusza może się wyrwać z tego ciągu, a zarazem zjednoczyć z "duszą świata".
Pitagorejczycy praktykowali również wegetarianizm ze względów etycznych.
Pitagorejczycy uważali również, że człowiek składa się z duszy i ciała, przy czym pierwszy z tych elementów miał być źródłem dobrego rozumu, natomiast drugi to swoisty generator złych żądz i namiętności.
Pitagorejczycy opracowali model astronomiczny, w którym kulista Ziemia tkwi nieruchomo w środku wszechświata, a dookoła niej krąży siedem sfer z przymocowanymi do nich znanymi starożytnym planetami, a także Słońce i Księżyc. Ten skończony kosmos był zamknięty wewnątrz ósmej sfery z nasadzonymi na powierzchni gwiazdami. Wszystkie sfery obracały się wokół Ziemi raz.
6. SOFIŚCI [człowiek miarą wszechrzeczy, Gorgiasz]
Sofiści – V wiek p.n.e. – szkoła filozoficzna w Atenach o orientacji humanistycznej i relatywistycznej; wędrowni nauczyciele przygotowujący uczniów do życia publicznego poprzez nauczanie retoryki, polityki, filozofii, etyki.
Protagoras z Abdery (ok. 481 - 411 p.n.e.)V w. p.n.e. – jeden z najsłynniejszych sofistów. Głosił relatywizm poznawczy – Człowiek jest miarą wszechrzeczy, to znaczy, że nie ma żadnej rzeczywistości samej w sobie, a wszystko co istnieje, jest zawsze rzeczywistością ze względu na jakąś istotę i dla niej; nauczał "sztuki przekonywania"; sensualista; agnostyk; "O bogach", "Rozprawa polemiczna o prawdzie i bycie", prace gramatyczne, etyczno-społeczne, techniczne.
sensualizm – pogląd filozoficzny głoszący, że wszelka wiedza pochodzi od wrażeń zmysłowych (empiryzm);
relatywizm poznawczy, subiektywizm – prawda jest zależna od punktu widzenia, każdy widzi wszystko inaczej, więc każdy będzie postrzegał inną prawdę (obiektywnej);
pragmatyzm (praktycyzm) – Ważna jest ta prawda która jest praktyczna, nawet jeśli wydaje się być absurdem. Praktyka jest kryterium prawdziwości twierdzeń
konwencjonalizm – Nie ma prawd powszechnych, są tylko umowy, że jakaś prawda jest powszechna.
Za Protagorasem sofiści przyjmowali następujące poglądy:
nauczanie potrzebuje przyrodzonych zdolności i ćwiczenia;
teoretyczne nauczanie powinno iść w parze z ćwiczeniem i na odwrót;
kształcenie dziecka powinno rozpoczynać się w jak najwcześniejszym wieku;
wcześnie rozpoczęte kształcenie trzeba prowadzić do późnych lat. Najpierw elementarne nauki, później specjalne – muzykę, matematykę, astronomię – a następnie ekonomię i politykę. Celem ma być doskonała indywidualność, której życie będzie zgodne z prawem i moralnością;
tylko charakter moralny jednostek, czyli eubulia – jasność myśli i stałość woli – może zapewnić szczęście zbiorowości i jednostek.
Sofiści za nauczanie pobierali opłaty. Jako pierwsi opracowali metody wychowania polegające na bezpośrednim kontakcie z młodzieżą. Analizowali czynniki wychowania: zadatki wrodzone, środowisko, ćwiczenie, uczenie się, własna aktywność jednostki.
Skrótowo: Sofiści – V wiek p.n.e. – szkoła filozoficzna w Atenach o orientacji humanistycznej i relatywistycznej; wędrowni nauczyciele przygotowujący uczniów do życia publicznego poprzez nauczanie retoryki, polityki, filozofii, etyki.
Głównymi poglądami były; sensualizm, relatywizm, pragmatyzm, konwencjonalizm.
Człowiek był miara wszechrzeczy. Jako jednostka istnieje ito jest grunt myślenia fil.