Nazwa ekonomia pochodzi od greckich słów:

Olikos - prawo, Nomos - dom, Politykos - społeczny

EKONOMIA obok prawa, socjologii, historii należy do nauk społecznych i jak każda z tych nauk ma swój przedmiot tzn., że z ogółu wielorakich stosunków społecznych wydziela określony ich rodzaj lub grupę, którym właściwe są odrębne prawidłowości. Ekonomia bada stosunki społeczne zachodzące między ludźmi w związku z wytwarzaniem dóbr. Przedmiotem ekonomii są, więc stosunki ekonomiczne powstające i rozwijające się w procesie produkcji, podziału, wymiany i konsumpcji, czyli w procesie gospodarowania. Ludzie w procesie gospodarowania wchodzą w określone stosunki, najważniejsze są stosunki własnościowe lub w określony układ zależności kooperacji bądź konkurencji. (Stosunki te nie zawsze sobie uświadamiamy)

W największym uproszczeniu ekonomia jest nauką jak ludzie sobie radzą z problemem rzadkości dóbr (to rzadkość stworzyła ekonomię). Jak jednostki i społeczeństwo decydują o wykorzystaniu rzadkich zasobów, które mogą mieć tez inne alternatywne zastosowania w celu wytworzenia różnych dóbr i rozdzielenia ich na konsumpcję obecną lub przyszłą pomiędzy różne osoby i różne grupy społeczne.

Ekonomia jest nauką o wykonywaniu wyborów. Ekonomia analizując zmiany w całości gospodarki pomaga w kształtowaniu polityki za pomocą której rządy mogą wywierać wpływ na całokształt gospodarki. Z powyższego wynika, że badania ekonomi dotyczą jednostek jak i całych społeczności stąd wyróżnia się makro i mikroekonomię.

Makroekonomia zajmuje się badaniem zasad racjonalnego gospodarowania ograniczonymi zasobami mającymi alternatywne zastosowania w skali gospodarki jako całości, (a więc ogólnymi problemami rozwoju gospodarczego, czyli analizą procesów gospodarowania w skali makroekonomicznej). Badania te dotyczą tworzenia, podziału i wzrostu produktu narodowego, podstawowych problemów makroekonomicznych takich jak inflacji i bezrobocia, równowagi i nierównowagi gospodarczej, mierzenia gospodarki w skali makroekonomicznej, polityki pieniężno kredytowej i fiskalnej, integracji kapitału, cykliczności rozwoju gospodarczego, roli państwa w gospodarce, funkcjonowaniu runku kapitałowego.

Mikroekonomia zajmuje się badaniem zasad racjonalnego gospodarowania indywidualnych uczestników procesów gospodarowania. Tj. konsumentów, producentów, rynków poszczególnych towarów i czynników produkcji.

W przeciwieństwie do mikroekonomii, makroekonomię nie interesują szczegółu, nie zajmuje się takimi szczegółami jak relacje ceny chleba do innych produktów. Przedmiotem makroekonomii są problemy ogólne dotyczące całości gospodarki np. globalne rozmiary popytu i podaży.

Różnice między marko- a mikro- nie sprowadzają się wyłącznie do różnic skali, ale dotyczą metod analizy makroekonomii często posługujemy się podejściem modelowym.

• Podejście modelowe jest świadomym uproszczeniem rzeczywistości, dzięki któremu możemy wyodrębnić podstawowe elementy problemu i myśleć o ich uporządkowaniu.

• Podejście systemowe - metoda ta polega na tym na ujmowaniu opisywanych elementów nie jako niezależnych, lecz jako części składowych określonej całości.

Do myślenia w skali makroekonomicznej zmuszają nas szybko postępujące procesy globalizacji. Globalizacja działalności gospodarczej jest to dokonujący się na świecie długofalowy proces integrowania się coraz większej liczby krajowych gospodarek ponad ich granicami dzięki rozszerzaniu oraz intensyfikowaniu powiązań inwestycyjnych, handlowych i kooperacyjnych. W wyniku czego powstaje ogólnoświatowy system ekonomiczny o dużej współzależności i znaczących reperkusjach działań podejmowanych i toczących się nawet w odległych krajach. Oznacza to, że w dziedzinie gospodarki i rynku podobnie jak w dziedzinie informacji stajemy się jedną wielką wioską.

We współczesnej ekonomii wyróżnia się dwa kierunki metodologiczne w analizie ekonomicznej: pozytywną, opisową, która opisuje świat jaki jest i ekonomię normatywną wartościującą lub postulatywną dająca opis świata jaki powinien być, często z pozycji etycznych. Stąd duża różnica między poszczególnymi koncepcjami.

MIERNIKI GOSPODARKI W SKALI MAKROEKONOMICZNEJ
Okres, w którym żyjemy, obfituje w różne problemy makroekonomiczne, często słyszymy ostatnio o bezrobociu, inflacji, stagflacji, slumpflacji, wzroście gospodarczym i na tym tle powstaje szereg kontrowersji (brak jednolitego podejścia). Aby wyjaśnić źródła tych kontrowersji trzeba umieć ocenić wielkość i stopień skomplikowania stojących przed nami problemów makroekonomicznych. Musimy rozważyć problem sposobu mierzenia poziomu działalności gospodarczej. Stąd niezwykle ważnym problemem jest znalezienie dobrej miary. Oddający w sposób najbardziej obiektywny sytuację gospodarczą. Wśród wielu miar poziomu działalności gospodarczej najważniejszymi są: produkt narodowy brutto, produkt krajowy brutto, produkcja globalna, wartość dodana

Produkt Krajowy Brutto (PKB) - to wartość wszystkich towarów i usług, nowo wytworzonych (finalnych - nie podlegają dalszemu przetworzeniu) na terenie kraju w określonym przedziale czasu, najczęściej w ciągu roku bez względu na to kto jest ich właścicielem.

Produkty finalne - dobra konsumpcyjne

Wielkość PKB odzwierciedla:

• potencjał ekonomiczny kraju

• poziom dochodu społeczeństwa

PKB wyraża się w ujęciu:

• nominalnym tj. w walucie danego kraju w cenach bieżących

• realnym tj. po wyeliminowaniu wpływu zmian cen towarów i usług, czyli w cenach stałych

Wielkość PKB nie uwzględnia tak zwanej „szarej strefy”.
Według szacunków GUS w szarej strefie pracuje ok. 15-25%.
PKB nie uwzględnia legalnej produkcji wykonywanej na własne potrzeby w domu.
PKB nie uwzględnia również efektów ubocznych wzrostu produkcji tzw. antydóbr (zanieczyszczenie środowiska, narkotyki)

Stosunek PKB w ujęciu nominalnym do PKB w ujęciu realnym pomnożony razy 100% nazywa się deflatorem. Za pomocą deflatora łatwo można przeliczyć PKB nominalne na realne lub odwrotnie.

Mylenie zjawisk nominalnych z realnymi nosi nazwę iluzji inflacji.

Dla porównań międzynarodowych PKB poszczególnych krajów przelicza się w jednej walucie najczęściej dolarach USA lub euro według kursu wymiany albo według parytetu siły nabywczej (PSN lub PPP)

Bardziej obiektywną miarą jest wartość PKB na mieszkańca w wybranej (per capita) walucie (dolar USA, euro) według parytety siły nabywczej.

Parytet siły nabywczej służy przeliczeniu walut w taki sposób, aby ustalić ich rzeczywistą siłę nabywczą różni się od kursy walutowego, może być od niego wyższy, niższy lub równy, a zależy to od:

• różnic cen towarów i usług w poszczególnych krajach

• polityki kursu walutowego (zaniżanie, zawyżanie) w poszczególnych krajach

• różnic kosztu dóbr publicznych i zakresu korzystania z nich

Produkt narodowy brutto - PNB jest miernikiem całkowitych dochodów osiąganych przez obywateli danego kraju powiększonych o dochody netto z tytułu własności czynników produkcji za granicą (praca, ziemia, kapitał). Dochody netto są różnicą między dochodami otrzymanymi z tytułu własności za granicą, a dochodami wypłaconymi z tytułu własności cudzoziemcom. [Co dany naród zarobił niezależnie od miejsca przebywania]

, wtedy
jest ujemny

, wtedy
jest dodatni

, wtedy

Produkt narodowy netto według cen rynkowych - PNN jest mniejszy od PNB o wielkość amortyzacji A_m (amortyzacja jest miarą spadku wartości istniejącego w kraju zasobu kapitału trwałego w danym okresie na skutek jego zużycia)

Dochód narodowy według cen czynników wytwórczych - DNCW jest mniejszy od PNN o wielkość podatków pośrednich T_p. Suma podatków pośrednich stanowi korektę, ponieważ nie są one częścią składową DNCW. DNCW zawiera:
- W_p - wynagrodzenie pracowników
- R - renty z tytułu dzierżawy, czynsze z tytułu najmu
- Z - zyski z kapitału
- D_w - dochody z pracy na własny rachunek

- S - dotacje

Osobisty dochód ludności - ODL to część DNCW, która pozostaje po potrąceniu nie rozdzielonych zysków przeznaczonych na rozwój przedsiębiorstw N_z, po spłaceniu podatku od dochodów przedsiębiorstw do budżetu państwa T_bz oraz po spłaceniu ubezpieczeń U_z Jednocześnie osobisty dochód ludności powiększony jest o transfery z budżetu państwa na rzecz ludności B_t (emerytury, renty, zasiłki dla bezrobotnych, opieka socjalna, stypendia etc.)

Dyspozycyjny (rozporządzalny) dochodów ludności - DDL (RDL) są to dochody gospodarstw domowych po potrąceniu podatków bezpośrednich T_b i grzywny G

zamieniają się na inwestycje

PKB możemy liczyć trzema metodami:

- finalną

- wydatkową, oznacza na co jest przeznaczony PKB

- poprzez sumowanie produkcji dodanej

PROCES TWORZENIA WARTOŚCI DODANEJ I PRODUKCJI FINALNEJ W GOSPODARCE

Produkcja globalna to wartość wytworzonej produkcji dóbr i usług w ciągu roku w przedsiębiorstwie, składają się na nią wartość przeniesiona oraz wartość dodana.

Wartość przeniesiona - stanowi nabyte z zewnątrz i zużyte w procesie produkcji surowce, materiały, półprodukty, paliwo, energię etc.

Wartość dodana - obejmuje sumę nowo wytworzonej wartości w przedsiębiorstwie. Jeśli dołączymy tu amortyzację otrzymamy wartość dodaną brutto.

Produkcja globalna działu = ∑ produkcji globalnych przedsiębiorstw w każdym dziale

Produkcja globalna gospodarki narodowej = ∑ produkcji globalnych działów

Produkcja finalna występuje w przypadku, gdy proces produkcji w kraju został zakończony i dane dobro nie podlega już przetworzeniu, ale jest przeznaczone do konsumpcji lub inwestycji w kraju, albo na eksport.

Roczny dochód narodowy to łączna suma wartości dodanej we wszystkich działach gospodarki narodowej. Dochód narodowy nie uwzględnia przepływów między poszczególnymi działami gospodarki.

Łączna suma przypływów międzydziałowych równa się łącznej sumie nakładów materiałowych.

,gdzie

---