nauka o panstwie i prawie, Studia, nauka o panstwie i prawie


PAŃSTWO

Pojęcie państwa

Polis - Grecja

Civitas - Rzym, gmina pełnoprawnych obywateli, państwo obywateli rzymskich

Republika - państwo jako wspólnota wszystkich obywateli

Imperium - Rzym

Kraj Terra - średniowiecze

Państwo

Typy definicji państwa:

  1. Definicje funkcjonalne: opisują one państwo poprzez funkcje jakie spełnia w danym układzie społecznym: Państwo jest to zrzeszenie doskonale wolnych ludzi w celu korzystania z prawa oraz dla dobra powszechnego

  2. Definicje strukturalno-elementarne: wg. Jellinka państwo to: ludność, terytorium i władza zwierzchnia. Państwo to trwały związek ludzi trwale osiadłych na danym terytorium, podlegających jednej, wyłącznej władzy zwierzchniej (suwerenność)

  3. Definicje psychologiczne: Leon Petrażycki: Państwo jest to zbiór wyobrażeń dotyczących władczych stosunków międzyludzkich. Stosunki takie zachodzą głównie na płaszczyźnie kontaktów pomiędzy rządzącymi i rządzonymi

  4. Definicje socjologiczne: określają państwo jako społeczność polityczna. Państwo jest to zespół ludzi występujących jako członkowie lub funkcjonariusze określonych instytucji i mających z tej racji określone prerogatywy

  5. Definicje klasowe to odmiana definicji socjologicznych, Karol Marks: Państwo do instrument klasowego panowania ze względu na dominację klas posiadających

Typy umieć wszystkie, definicję jedną, najlepiej Jellinka

Cechy państwa

  1. Jest to organizacja polityczna

  2. Państwo jako organizacje przymusowe -> siła fizyczna stosowana wobec ludzi

  3. Przymus ekonomiczny np. embargo

  4. Przymus psychologiczny -> państwo posiada monopol na przekazywanie informacji (kiedyś cenzura)

  5. Państwo jako organizacja terytorialna

  6. Państwo jako organizacja suwerenna

Suwerenność - oznacza niezależność władzy państwowej w stosunkach z innymi państwami i organizacjami międzynarodowymi oraz od wszelkiej innej władzy wewnątrz państwa

Cechy państwa suwerennego:

  1. Posiada zwierzchnią władze nad terytorium i ludnością

  2. Może dobrowolnie nawiązywać stosunki dyplomatyczne z innymi państwami

  3. Może swobodnie kształtować własny ustrój społeczno-gospodarczy i formę państwa.

PAŃSTWO PRAWA

Państwo rządzone przez prawo

Cechy charakterystyczne państwa prawa

GENEZA PAŃSTWA

Arystoteles: państwo [pochodzi z natury co oznacza, ze powstało na drodze naturalnego rozwoju, syntezy mniejszych wspólnot rodzinnych w osady, które się łączyły i tworzyły miasta-państwa (polis). Zadaniem polis było zapewnienie obywatelom szczęśliwego życia

Arystoteles wyróżnił trzy czynniki władcze:

  1. Czynnik obradujący

  2. Czynnik rządzący

  3. Czynnik sądzący

Arystoteles podzielił ustroje na:

USTROJE

DOBRE ZDEGENEROWANE

USTRÓJ określa porządek władzy w państwie i sposób ich podziału, stwierdza co jest czynnikiem decydującym w państwie, jaki jest cel każdej wspólnoty.

USTROJE DOBRE wg. Arystotelesa

USTROJE ZDEGENEROWANE wg. Arystotelesa

Demokracja to wg. Arystotelesa (i po grecku)  rządy ubogich.

TRZY SPOSOBY DEFINIOWANIA DEMOKRACJI

  1. Ujęcie aksjologiczne

  • Ujęcie proceduralne:

  • - swoboda zrzeszania się

    - legalność działania opozycji

    - tworzenie wyspecjalizowanych instytucji kontroli władzy mających w założeniach zapobiegać jej nadużyciom

    ZASADY PRAWNO-USTROJOWE PAŃSTW DEMOKRATYCZNYCH

    1. Suwerenność narodu

    2. Zasada reprezentacji - obowiązek delegowania uprawnień władczych na przedstawicieli wybieranych przez naród

    3. Uznanie wyborów za główne źródło legitymizacji władzy

    4. Podział władzy

    5. Odpowiedzialność polityczna funkcjonariuszy politycznych

    6. Ochrona praw obywatelskich

    Ad. 3

    Demokracja może być traktowana jako realny efekt społeczny łączący formalne reguły sprawowania władzy z treścią polityki. Procedury i instytucje polityczne traktowane są w nim jako środek osiągania określonych celów społecznych:

    PŁASZCZYZNY I FORMY DEMOKRACJI

    1. Polityczna: związana z podejmowaniem decyzji

    2. Demokracji lokalnej (ograniczony zasięg terytorialny)

    3. Demokracja przemysłowa oznaczająca stworzenie dla zatrudnionych w przedsiębiorstwach warunków współuczestnictwa w podejmowaniu decyzji dotyczących strategii przedsiębiorstwa.

    DOKTRYNY ŚREDNIOWIECZNE

    Doktryna teologiczna

    Doktryna patriarchalna:

    Doktryna patrymonialna:

    DOKTRYNY NOWOŻYTNE, CECHY DOKTRYN NOWOŻYTNYCH

    1. Następuje Oddzielenie własności prywatnej władcy od własności publicznej

    2. Następuje wytworzenie się trwałych instytucji administracji państwowej

    3. Powstają różne formy udziału obywateli w sprawowaniu władzy państwowej

    Doktryna umowy społecznej

    Doktryna podboju:

    Doktryna rozwarstwienia klasowego:

    Doktryny socjologiczne - społeczne:

    Doktryny psychologiczne:

    Doktryna państwa międzynarodowego:

    1. Wyzwolenie się narodu od zależności innego narodu np. Polska w 1918 r

    2. Secesja części terytorium danego państwa dająca początek nowemu państwu np. wystąpienie 11 stanów południowych z Unii

    3. Rozpad państwa na 2 lub więcej części np. 1993 Czechosłowacja na Czechy i Słowację, ZSRR

    4. Zjednoczenie dwóch lub więcej państw, np.: NRD + RFN= Niemczy

    5. Utworzenie nowego państwa na podstawie aktu międzynarodowego 1947 - Izrael

    Typy państw - pojęcie typu państwa powinno dać odpowiedź na pytanie kto w państwie sprawuje kontrolę nad środkami produkcji i wyłania ośrodki władzy

    Kryteria wyłonienia typu państwa

    1. Rodzaj stosunków na linii rządzący - rządzeni

    2. Określić (wyodrębnić) grupę, która w danym państwie włada środkami produkcji

    3. Zbadać relacje jakie zachodzą między grupami społecznymi

    4. Badamy grupę, która wyłania ośrodki władzy politycznej

    5. Badamy jaki jest status ludności w danym państwie

    6. Badamy grupę, która nadzoruje funkcjonowanie organów państwa

    TYPY

    1. Państwo niewolnicze

    2. Państwo feudalne

    3. Państwo kapitalistyczne

    4. Państwo socjalistyczne

    Ad. 1

    Niewolnictwo - jedna z form wyzysku polegająca na tym, ze pewna grupa ludzi wraz z narzędziami produkcji stanowi własność innych ludzi (który mogą nimi swobodnie rozporządzać)

    1926

    1948 - deklaracja praw człowieka - niewolnictwo i handel ludźmi zakazane!

    1956 - uzupełnienie zapisu z 1926

    197?- rezolucja potępiająca handel ludźmi

    Ad. 2

    Państwo feudalne to system społeczno-polityczny opierający się na systemie hierarchicznej zależności jednostek:

    Przesłanki powstania państwa feudalnego:

    Ad. 3

    Państwo kapitalistyczne:

    1. to system gospodarczy zorientowany na rynek czyli miejsce gdzie spotykają się popyt a także podaż dóbr i usług, oraz gdzie odbywa się współzawodnictwo

    2. to system gospodarki wymiennej, którego cechą jest podział ludzi na właścicieli środków produkcji oraz na robotników

    W rozwoju państwa kapitalistycznego wyróżniamy 2 okresy:

    1. państwo liberalne odpowiadające kapitalizmowi wolnokonkurencyjnemu

    2. współczesne państwo kapitalistyczne rozwijające działalność zarówno w strefie gospodarczej jak i socjalnej

    Ten drugi typ zaczął pojawiać się w XVIII w. :

    Ad. 4

    Państwo socjalistyczne - (ten typ pojawił się po II wś. W Europie wsch. i śr. )

    Trzy grupy społeczne: robotnicy, chłopi, inteligencja pracująca. Monopol jednej partii na sprawowanie władzy

    PAŃSTWO FASZYSTOWSKIE

    PAŃSTWA TRZECIEGO ŚWIATA (ROZWIJAJĄCE SIĘ)

    Forma państwa (3 elementy):

    Kryteria klasyfikacji:

    1. Kryterium ze względu na formę rządu:

      1. Monarchie

      2. Republiki

    Monarchie europejskie:

    Belgia  Albert II od 1993 r

    Dania  Małgorzata II od 1972 r

    Hiszpania  Juan Carlom od 1975 r

    Holandia  Beatrix od 1980 r

    Monaco  ks. Albert II od 2005 r

    Norwegia  Harald V od 1991 r

    Szwecja  Karol XVI Gustaw od 1973r

    Anglia  Elżbieta II od 1952

    Lichtenstein  ks. Hans Adam II od 1974

    Luxemburg  wlk. Ks. Henryk od 2000 r

    Watykan  Benedykt XVI od 2005 r (monarchia elekcyjna)

    Republika - władza pochodzi od narodu, jest określony czas sprawowania władzy i prawna odpowiedzialność głowy państwa

    1. Kryterium ze względu na wewnętrzny podział państwa