Agregat 3- PRZETWÓRSTWO ROLNO-SPOŻYWCZE

Wpływa on na realizacje zadań produkcyjnych w przemyśle przetwórczym:

1) Istnieje uzasadnione dążenie do możliwie natychmiastowego przerobu i utrwalenia surowców rolnych bezpośrednio po ich zbiorze w skupie lub uzyskaniu w inny sposób np w drodze zakupu od innych przedsiębiorstw lub powierzenia w celu przerobu usługowego.

Dąży się też do unikania transportu surowców rolniczych na duże odległości oraz do przybliżenia zakładów przetwórczych do rejonów rolniczych stanowiących ich bazę surowcową.

*wprowadzono ograniczenia dotyczące zwierząt żywych eksportowanych-->Przechodzi się na export wyrobów gotowych, np tłuszczy zwierząt. Przedsiebiorstwa przetwórcze starają się zmniejszyć koszta transportu i uciążliwości z tym związanych.*

2) Rozproszenie rolniczej bazy surowcowej i związane z nim tendencje do przerobu surowców na miejscu , co ogranicza celowość koncentracji produkcji w przemysle przetwórczym , a procesy koncentracji przejawiają się w sposób umiarekowany przy czym są one dodatkowo uzależnione od rejonizacji i specjalizacji produkcji rolniczej. Czasem przetwórstwo surowców rolnych pozostawia się w gospodarstwach rolnych np ser, wino.

3) W związku z tendencja do możliwie natychmiastowego przerobu oraz ze względu na występowanie silnych wahań sezonowych podaży surowców rolniczych zakłady przetwórcze powinny mieć zdolności produkcyjne dostosowane do szczytowej podaży surowców. Wiąże się to z występowaniem nadwyżek mocy produkcyjnych w przetwórstwie nad podażą surowców rolnych w latach przeciętnych lub średnich urodzajów.

(Zwłaszcza w przemyśle owocowo-warzywnym, nawet nadwyżki 25% )

4) Isnieje tendencja do przenoszenia obowiązku magazynowania surowców rolniczych przez ich producentów do chwili przerobu przemysłowego, by w ten sposób ograniczyć koszty i ryzyko przemysłu przetwórczego

*np buraki cukrowe byly skupowane bezposrednio po zbiorach na placach składowych skupu, a teraz są skladowane na polach i stamtad sa sukcesywnie wywożone.*

ROZWIĄZANIE WYMIENIONYCH PROBLEMÓW MUSI ZAPEWNIAĆ OPTYMALNE EFEKTY EKONOMICZNE z zachowaniem wysokiej jakości i pełnej wartości wyrobów gotowych, żywnościowych, paszowych, tekstylnych i tytoniowych, niezależnie od trudności organizacyjnych, technicznych i technologicznych jakie powstają z powodu niskiej trwałości surowców rolniczych i ich dużej wrażliwości na warunki zbioru, obrotu, magazynowania i przetwórstwa. W porównaniu z innymi działami gospodarki i grupami przemysłu, przemysł przetwórczy surowców rolniczych w Polsce charakteryzuje się znacznym rozproszeniem polegającym na istnieniu dużej liczby małych zakładów rozrzuconych w terenie. Rozproszenie terytorialne jest uwarunkowane historycznie, w związku z tym takie wskaźniki jak skala i wartość produkcji, wielkość zatrudnienia przypadająca na jeden zakład są w tym przemyśle znacznie niższe, a niżeli w pozostałych grupach przemysłu. Stopień rozproszenia lub koncentracji w przemysle przetwórczym jest zróżnicowany w zależności od specyfiki i charakteru technicznego oraz ekonomicznego w danej branży przemysłu. Również występuje duże zróżnicowanie w obrębie poszczególnych branż przemysłu.

Obok przemysłu tytoniowego, tłuszczowego(duży kapitał obcy ok 90% nawet), rybnego i koncentratów spożywczych tj branż o dużym stopniu koncentracji, istnieja grupy przemysłu bardzo rozproszone, które z racji charakteru produkowanych wyrobów i ich więzi z konsumentem, powinny pozostać małymi zakładami.

*np piekarnie, cukiernie, które produkują na rynek typowo lokalny.*

W przemysle przetwórczym surowców rolnych podobnie jak w innych branżach przemysłu działa prawo koncentracji produkcji, przy czy ze względu na szczególne związki przemysłu spożywczego z baza surowcową i rynkami zbytu, które są przestrzennie rozproszone, można mówić o koncentracji przemysłu przetwórczego surowców rolniczych na ograniczoną skalę. Główną przyczyną dążenia do koncentracji przetwórstwa jest tendencja do zmniejszania kosztów jednostkowych produkcji w miare wzrostu wielkości, czyli skali produkcji.

Prawo to działa w omawianym przemyśle w specyficznych warunkach, przy dużym udziale kosztów zmiennych, w tym głównie surowcowych, w warunkach nietrwałości surowców i przy znacznych kosztach transportu hamujacych procesy koncentracji.

*Przylkładem przemysłu koncentracji jest przemysl cukrowniczy (cukrownia w szczelinie i świdnicy-już tylko dwie zostały reszta została zlikwidowana) wiąże się to z tym ,ze wszedł zagraniczny inwestor , który postanowił zmniejszyć koszty.*

Koncentracja potęguje też i tak stosunkowo wysokie ryzyko. Również bariery własnościowe podmiotów gospodarczych działają ograniczająco na możliwość wykorzystania prawa koncentracji. W różnych branżach przetwórstwa procesy koncentracji przebiegają różnie i są odmiennie zaawansowane. Rozmieszczenie przemysłu przetwórczego jest elementem infrastruktury i czynnikiem aktywizacji gospodarczej ściśle związanym z baza surowcową. Lokalizacja ma istotny wpływ na ekonomikę produkcji zarówno przedsiębiorstw przemysłowych jak i dostawców surowców tj gospodarstw rolnych. Rozmieszczenie przemysłu przetwórczego w Polsce po 2 wojnie światowej było na terenie kraju nierównomierne. Wschodnia i centralna część Polski miały rozwiniętą misję surowców rolnych, a niedobór mocy przetwórczej. Natomiast na ziemiach zachodnich i północnych istniała gęsta sieć zakładów przetwórczych przy niedoborze surowców i niepełnym wykorzystaniu ich mocy przetwórczej. Powodowało to konieczność organizowania odległych nieekonomicznych międzyregionalnych przewozów surowców rolnych np buraków cukrowych, zbóż, a także gotowych wyrobów przemysłowych. Celem polityki gospodarczej było poprawienie rozmieszczenia przemysłu przetwórczego i jego przybliżenie do bazy surowcowej oraz ośrodków konsumpcji żywności. Pomimo uzyskanej poprawy w rozmieszczeniu przetwórstwa nadal nie ma pełnej zgodności między rozmieszczeniem przetwórstwa, a produkcją surowców i konsumpcją wyrobów gotowych. Problem ten powinien stanowić zainteresowanie podmiotów gospodarczych i władz samorządowcy, aby podejmowane działania byly skuteczne trzeba analizować przestrzenne rozmieszczenie zakładów, ich moce przerobowe, stan bazy surowcowej i potrzeby konsumpcyjne ludności oraz sytuacje rynkową. Trzeba przy tym uwzględniać aspekty statyczne i dynamiczne (stałe i zmienne). Wahania sezonowe występują i powtarzają się w kolejnych okresach rocznych. Kształtują się one pod wpływem czynników przyrodniczych w tym głównie klimatycznych związanym z występowaniem pór roku. Mogą też kształtować się pod wpływem czynników społecznych (okres wakacyjny, urlopowy, kiedy zmiejsza się liczba ludności i tam gdzie wyjeżdżają trzeba im dostarczyć środków żywności)oraz postępu technicznego.

Występowanie wahań sezonowych wywiera istrotny ujemny wpływ na przebieg procesów gospodarczych zwłaszcza w przemyśle przetwórczym surowców rolnych, który opiera swą produkcje na surowcach dostarczanych. Sezonowo i nierytmicznie w następstwie wpływu warunków klimatyczno-przyrodniczych na rolnictwo. Następstwem tej sytuacji jest nadmierne przeciążenie w niektórych okresach zakładów przetwórczych, a w innych niedostateczne wykorzystanie ich mocy przetwórczych, a nawet postój zakładów. Stąd występuje sezonowy przykampanijny charakter przetwórstwa rolno spożywczego. Powstają też duże różnice w zapotrzebowaniu na siłę roboczą, transport, zaopatrzenie materiałowe itp. Wahaniami sezonowymi przemysł rolno spożywczy różni się od innych działów i grup przemysłu, dlatego jednym z celów polityki gospodarczej jest stabilizacja przetwórstwa i regulowanie wahań sezonowych. Dzięki czemu dochodzi do równowagi między sezonowością produkcji rolniczej, a mało zróżnicowanymi w czasie potrzebami konsumpcyjnymi.

Polityka gospodarcza posługuje się różnymi metodami regulowania sezonowości w przetwórstwie rolnym. Wyróżnia się metody ekonomiczne np ceny i zapasy surowców i metody organizacyjne tj kontraktacja i harmonogramy dostaw surowców. Ze względu na sposób oddziaływania czynniki regulowania sezonowości dzieli się na bezpośrednie tj takie których głównym celem jest ograniczenie lub likwidacja sezonowości i na pośrednie tj które osiagają inny cel główny, a dodatkowo przyczyniają się do regulowania sezonowości, np metody bezpośredniej jest prowadzenie przez zakłady mięsne tuchu zwierząt rzeźnych i sięganie po nie w okresach niedoboru surowca w bazie surowcowej. Metodą pośrednią jest np intensyfikacja produkcji zwierzęcej w oparciu o wykorzystanie pasz przemysłowych oraz preferowanie ras mięsnych o szybkiej rotacji tuczu. Ze względu na miejsce, czyli ogniwo działania wyróżnia się czynniki regulowania sezonowości występujące w poszczególnych sferach: rolnictwie, skupie, zakładach przetwórczych, magazynowani, handlu wewnętrznego i zagranicznych. Działania wszystkich wymienionych czynników wzajemnie uzupełniają się, czyli mają charakter komplementarny. Istotne jest przy tym prawidłowe stosowanie poszczególnych czynników regulowania sezonowości. W celu zmniejszenia wahań sezonowych należy:

+dobierać odpowiednie odmiany roślin, terminy wysiewu lub sadzenia, a tym samym zbiorów.

+intensyfikowac i racjonalizowac produkcje zwierzecą

+poprawiać działalność organizacyjną

+lepiej opracowywać i uzgadniać harmonogramy dostaw

+doskonalić instrumenty ekonomiczne: m.in. polityka cenowa i różnicowanie sezonowe cen

+rozwijać opłacalną produkcję międzysezonową