k4 – treści kształcenia

1. definicja:

2. całokształt podstawowych wiadomości i umiejętności z dziedziny nauki, techniki, kultury, sztuki oraz praktyki społecznej, przewidziany do opanowania przez uczniów podczas ich pobytu w szkole;

3. Bereźnicki – tworzywo materialne, które warunkuje realizację założonych celów; kryteria ich doboru i układ zależą od koncepcji teoretycznych systemu kształcenia, ustroju szkolnego, warunków społecznych;

4. system wzajemnie ze sobą powiązanych wiadomości, umiejętności, nawyków i doświadczeń;

5. wymagania stawiane wobec treści kształcenia

6. wymagania społeczne (zawodowe i kulturowe):

- przygotowanie ucznia do życia w rodzinie, wychowywania dzieci – pełnienia ról społecznych;

- przygotowanie do działalności politycznej, gospodarczej – specjalistyczne, postawa innowacyjna;

- przygotowanie do aktywnej recepcji dóbr kultury i ich pomnażania;

- rozwój wartościowych cech osobowości;

7. wymagania naukowe:

- teorie, twierdzenia udowodnione naukowo;

- weryfikacja programów nauczania;

- umiejętności samodzielnego stosowania wiedzy, poznanie metod badawczych oraz drogi myślenia naukowego;

8. wymagania dydaktyczne – konieczność przestrzegania zasad:

ü wymagania natury psychologicznej – treści dostosowane do potencjalnych możliwości ucznia, do jego rozwoju psychofizycznego, w którym wyróżnia się okresy: młodszy wiek szkolny – 6-11; dorastanie – 12-15; wczesna młodośćü – 15-18;

ü zasada systematyczności - zwarty i spójny układ wiedzy opanowanej przez uczniów:

- liniowy – nowa partia materiału jest ciągiem poprzedniej (matematyka);

- koncentryczny – te same treści przerabiane kilkakrotnie rozszerzające stopniowo zakres wiadomości;

- spiralny – forma pośrednia;

ü zasada korelacji – powiązanie przedmiotów wspierających się nawzajem: czasowa, przyczynowo-skutkowa;

ü zasada wiązania treści z praktyką;

ü zasada kompleksowości i problemowości (uczyćü się na zasadzie rozwiązywania problemów);

ü zasada określoneja teoria uczenia się;

9. teorie pedagogiczne doboru treści kształcenia

10. materializm dydaktyczny (encyklopedyzm)

- twórca nazwy – Friedrich Wilhelm Doerpfeld;

- przekazanie uczniom jak największego zasobu wiadomości z możliwie wielu różnych dziedzin nauki;

- Komeński, Milion,

- pośpiech, powierzchowność w pracy nauczyciela;

- uczeń jest biernym odbiorcą, metoda pamięciowa;

11. formalizm dydaktyczny:

- twórca nazwy – E. Schmid;

- cel nauczania – rozwijanie zdolności i zainteresowań poznawczych uczniów;

- treść kształcenia jest jedynie środkiem służącym do rozwijania sprawności intelektualnych (uwaga, pamięć, wyobraźnia, myślenie);

- ignorowanie treści społecznie koniecznych i ważnych do przygotowania do życia;

- ważna jest matematyka i języki obce;

- Heraklit, Cyceron, Kant, Pestalozzi, Dawid, Dobrowolski;

12. utylitaryzm dydaktyczny:

- Dewey, Kerschensteiner;

- cel kształcenia: praktyczne przygotowanie młodzieży do życia;

- indywidualna i społeczna aktywność ucznia;

- zajęcia typu ekspresyjnego i konstrukcyjnego – gotowanie, szycie, roboty ręczne (praktyczne);

- wyzwalanie w uczniach nowych nastawień i zachowań związanych z dotychczasowym doświadczeniem;

- podstawowym kryterium doboru treści kształcenia jest rekonstrukcja społecznych doświadczeń;

13. materializm funkcjonalny

- Okoń;

- założenie o integralnym związku poznania z działaniem;

- podstawowym kryterium doboru treści kształcenia są względy światopoglądowe;

- eksponowanie idei przewodnich danych przedmiotów nauczania;

14. teoria problemowo-kompleksowa:

- Suchodolski;

- wykształcenie ogólne to konieczny składnik wykształcenia zawodowego;

- szkoła ułatwia poznawanie rzeczywistości;

- treści mają dotyczyć problemów współczesnego świata (technika, socjologia, ekonomia, sztuka);

- problemowo-kompleksowy układ materiału nauczania (łącznie kilka przedmiotów);

15. strukturalizm:

- Sośnicki;

- do programu trzeba włączać treści najważniejsze – trwały dorobek danej nauki + osiągnięcia najnowsze;

- poznanie „rzeczywistości teoretycznej” i „rzeczywistości realnej”;

- łączenie teorii z praktyką;

16. egzemplaryzm

- Wagenschein,

- bezwzględna redukcja materiału nauczania;

- nauczanie paradygmatyczne – Scheuerl - materiał nauczania układać w sposób „ogniskowy”, wzorcowy;

- egzemplaryczny układ treści – Kupisiewicz - każdy egzemplarz tematyczny ma być reprezentatywny dla danego tematu;

17. krytyka dotychczasowych treści kształcenia

18. dokumenty określające treści kształcenia

a) plan nauczania

19. postaci:

- plan roczny;

- plan okresowy;

- plan codzienny;

20. definicja – obejmuje pełny rejestr realizowanych w danej szkole przedmiotów, ich rozkład na poszczególne lata nauki, a także liczbę godzin nauczania przeznaczoną dla każdego przedmiotu, zarówno w pełnym cyklu pracy szkoły, jak i w określonych klasach;

1-3 – przedmioty ujęte w postaci zintegrowanej, bez podziału; o zajęciach decyduje nauczyciel;

4-6 – zajęcia przedmiotowe, zbliżone treściowo; wychowawca dysponuje czasem dodatkowym;

gimnazjum – kształcenie przedmiotowe; ścieżki międzyedukacyjne uwzględniające korelacje między przedmiotami;

b) program nauczania

21. definicja:

- Kupisiewicz – ustala jakie wiadomości, umiejętności i nawyki o trwałych walorach poznawczych i wychowawczych oraz w jakiej kolejności uczniowie mają sobie przyswoić;

- reforma – opis działań nauczycieli umożliwiających realizację zadań określonych w podstawach programowych przewidzianych dla danego etapu lub etapów kształcenia;

- Okoń – odpowiednio przez specjalistów uporządkowany zbiór tematów z wybranych dziedzin wiedzy i życia, przydatny dla nauczania;

· funkcje:

- pedagogiczna

- społeczna

- reprodukcja kultury

- zmiana kultury

22. koncepcje programów nauczania:

I. program jako wykaz treści nauczania:

- postać inwentarza obejmującego zestaw podstawowych treści nauczania; stanowi wykaz czy spis tematów (przedmiotów, kursów, modułów składających się na całość kształcenia na danym poziomie szkolnictwa)

- wykaz haseł przeznaczonych do realizacji (np. programy tematyczne, funkcjonalne, sytuacyjne, gramatyczne, leksykalne)

- odpowiada na pytanie: czego uczyć?

- nie ma sposobów motywowania

II. program jako zestaw planowych czynności pedagogicznych

- program jako kompletny zestaw zaplanowanych aktywności edukacyjnych, a więc wszystko to, co daje się w procesie edukacyjnym przewidzieć; kwestie te obejmują:

ü układ treści

ü zakres nauczania

ü proporcje poszczególnych działów treści

ü interpretacje treści

ü metody i techniki nauczania

ü sposoby motywowania uczących się do pracy

- opracowuje się je dla instytucji oświatowych

- charakter proceduralny; metoda pracy ma rangę wyższą niż uzyskiwane za jej pomocą efekty;

- odpowiada na pytanie: jak nauczać?

III. program jako zestaw zamierzonych efektów pedagogicznych:

- program to wykaz rezultatów, jakie chcemy osiągnąć w danym procesie edukacyjnym;

- ogranicza się do efektów, rezygnując z zajmowania się drogami i środkami do ich osiągnięcia;

- liczy się to, co uczeń opanował, jakie umiejętności posiadł;

- są konstruowane tam, gdzie najistotniejsze jest wyrobienie dobrze zdefiniowanych umiejętności, które można rozwijać na wiele sposobów;

- odpowiada na pytanie: jaki efekt uzyskać?

IV. program jako zestaw pojęćV. i zadań do wykonania

- najbardziej stosowane podejście;

- wykorzystywane w projektowaniu treningu określonych umiejętności (przysposobienie do zawodu);

- program to wykaz jednostkowych zadań czy też aktywności przeznaczonych do wykonania przez uczącego się w celu wyrobienia nawyków czynnościowych, niezbędnych na niektórych stanowiskach pracy

- odpowiada na pytanie: jakie zadania stawiać uczniom?

VI. program jako rejestr doświadczeń:

- wiąże się z osobą ucznia (z całością odbieranych doświadczeń edukacyjnych);

- program jest tym, czego uczeń faktycznie się nauczył, a nie tym czego miał zostać nauczony;

- bierze się tu pod uwagę „ukryty program”;

- odpowiada na pytanie: czego uczeń naprawdę się uczy?

23. struktura programu – Kupisiewicz:

1) uwagi wstępne – określają cele nauczania danego przedmiotu

2) materiał nauczania – podstawowe funkcje pojęcia, prawa, teorie i ważniejsze hipotezy, metody, techniki pracy, reguły postępowania itd. z zakresu dyscypliny naukowej odpowiadającej danemu przedmiotowi;

3) uwagi o realizacji programu – oraz wskazówki na temat metod, form organizacyjnych i środków umożliwiających skuteczną realizację materiału nauczania objętego programem;

c) podstawa programowa

źródło: reforma systemu edukacyjnego – projekt

Struktura podstaw programowych

a. Konstrukcja podstawy programowej każdego z zajęćb. edukacyjnych opiera się o ten sam schemat: podane są cele edukacyjne, zadania szkoły, treści oraz osiągnięcia uczniów. Przyjęto, tak jak na poprzednich poziomach kształcenia, że cele edukacyjne winny wyrażaćc. kierunek rozwoju ucznia w dziedzinie określonej podstawą programową danego przedmiotu w perspektywie zadań ogólnych opisanych w preambule Podstawy programowej dla szkół podstawowych i gimnazjów, dzięki czemu zapewniona będzie spójnośćd. wszystkich podstaw programowych. Z celów edukacyjnych wynikają konkretne obowiązki realizacyjne nauczycieli, opisane w zadaniach szkoły. W treściach określony jest bezpośredni przedmiot zajęće. edukacyjnych. Natomiast z punktu widzenia rozporządzenia dotyczącego standardów wymagań najważniejszy wydaje się opis wymiernych osiągnięćf. ucznia. Ze względu m.in. na to zadanie do pracy w zespołach opracowujących projekty podstaw programowych zostali zaproszeni przedstawiciele Centralnej Komisji Egzaminacyjnej.

g. W przypadku liceum profilowanego podstawa programowa kształcenia ogólnego stanowi kanon kształcenia ogólnego, który będzie obowiązkowo realizowany przez wszystkich uczniów (w ramach 80% czasu kształcenia). Poniżej przedstawione są projekty tych podstaw (z wyjątkiem podstaw programowych dotyczących etyki i języków mniejszości narodowych, które są w trakcie opracowania). Trwają także prace nad Podstawami programowymi kształcenia w profilach, których przykłady - wyłącznie spośród przedmiotów akademickich - są niżej podane.

Podstawy programowe kształcenia ogólnego dla liceum profilowanego
Cechy charakterystyczne liceum profilowego na tle pozostałych etapów kształcenia mają istotne znaczenie dla przygotowania odpowiedniej dla niego podstawy programowej. Uczniowie liceum profilowanego winni wyróżniać się wysokim poziomem wiedzy ogólnej oraz pogłębioną znajomością dziedziny wynikającej z profilu akademickiego lub profili zawodowych, co zapewni im możliwość studiowania na wyższych uczelniach lub nauki w szkołach policealnych (celem zdobycia kwalifikacji zawodowych) i jednocześnie przygotuje ich do pracy i do życia w warunkach współczesnego świata. Wynika stąd specyficzne dla liceum profilowanego rozróżnienie kanonu kształcenia ogólnego (80% czasu nauczania) oraz profili (20%). Wydaje się, że taka struktura reformy programowej liceum najlepiej odpowiada wyzwaniom i złożonej strukturze współczesnej cywilizacji, dla której najbardziej charakterystyczne są system demokratyczny, gospodarka rynkowa i typ społeczeństwa informacyjnego. Wynika stąd wniosek, że - przy zachowaniu ciągłości zadań reformy właściwych dla wszystkich poziomów kształcenia - cechami wyróżniającymi liceum profilowane winny być wiedza ogólna i wysoki poziom umiejętności intelektualnych uczniów.

Podstawa programowa kształcenia ogólnego szkół zawodowych
Szkoły zawodowe powinny być postrzegane jako szkoły "z wyboru". Głównym celem edukacji w szkole zawodowej jest przygotowanie uczniów do uzyskania kwalifikacji zawodowych, a także - jak w każdym rodzaju szkoły - do pracy i życia w warunkach współczesnego świata. W szkole zawodowej uznaje się za równie ważne kształcenie zawodowe i kształcenie ogólne. Podstawa programowa kształcenia ogólnego dla szkół zawodowych winna uwzględniać specyfikę i poziom wykształcenia gimnazjalnego oraz otwierać na liceum uzupełniające.
Podstawa programowa kształcenia ogólnego obejmuje następujące składniki: blok humanistyczno-społeczny (w tym język obcy) oraz blok matematyczno-przyrodniczy, a ponadto wychowanie fizyczne, godzinę do dyspozycji wychowawcy, przysposobienie obronne.

Podstawa programowa kształcenia ogólnego w liceum uzupełniającym
Celem liceum uzupełniającego jest przygotowanie absolwentów szkół zawodowych do egzaminu maturalnego.
W liceum uzupełniającym będzie realizowana zmodyfikowana Podstawa programowa kształcenia ogólnego dla liceum profilowanego. Rozwiązanie takie ma swoje uzasadnienie w fakcie, że łączny czas kształcenia w dwuletnim liceum uzupełniającym jest nieco wyższy niż czas poświęcony na realizację kanonu kształcenia ogólnego w ciągu trzyletniego liceum profilowanego.

d) podręcznik

24. definicja – konkretny, obszerny zbiór informacji pozostający w ścisłym związku z materiałem i określonymi wcześniej celami przedmiotowymi danego szczebla kształcenia; oczekuje się, aby zawierał przynajmniej zbiór treści danego programu kształcenia w jego rocznym wymiarze; w strukturze powinna być odzwierciedlona wybrana, określona teoria kształcenia, a jego treści porządkowane zgodnie z zasadami nauczania-uczenia się;

25. funkcje:

- Okoń:

26. informacyjna – przekazywanie informacji odpowiednio usystematyzowanych pod względem logicznym i rzeczowym,

27. badawcza – problemowe ujęcie treści i inspiracja do organizowania samodzielnej działalności ucznia,

28. transformacyjna (praktyczna) – przygotowanie ucznia na podstawie wiedzy do przekształcania rzeczywistości,

29. samokształceniowa – wyrabianie nawyku do ustawicznego pogłębiania i aktualizowania wiedzy;

- Kupisiewicz – uzupełnienie Okonia o funkcje: kontrolno-oceniającą i autokreatywną

- Olszański, Orzechowski – samoregulacyjna, preparacyjna;

- Kupisiewicz ?:

ü motywacyjna – polega na rozwijaniu sfery emocjonalno-motywacyjenj ucznia, na kształtowaniu jego zainteresowań oraz pozytywnego nastawienia do uczenia się;

ü informacyjna – umożliwienie wzbogacenia zasobu posiadanej wiedzy;

ü sprawnościowa – umożliwienie uczniom opanowywania określonych umiejętności i nawyków;

- integrująca, autokontrolna, samooceniająca, autokreatywna, wychowawcza, samoregulacyjna, racjonalizatorska;

30. forma:

- brak uprzyjemniania, gadulstwa, odwoływania się do motywów drugoplanowych;

- poprawność języka, spokój akademicki w przedstawianiu zagadnień;

- język formalnie doskonały, żywy, przemawiający do wyobraźni i zmuszający do wysiłku umysłowego, a jednocześnie przykuwający uwagę i dający czytelnikowi pełną satysfakcję intelektualną;

- harmonia treści i formy;

- ilustracja musi pozostawać w pełnej zgodności treściowej z tekstem; bezbłędna merytorycznie (wartość dokumentu); czytelność (techniczna doskonałość); wysokie walory estetyczne;

31. typologie

- konwencjonalny – oparty na założeniach tradycyjnej dydaktyki tzn. zbiór wiadomości, które uczeń ma za zadanie przyswoić (teksty drukowane, papierowe);

- audiowizualny – pakiety multimedialne, kasety, filmy (obraz + dźwięk);

- „obudowany” – inne środki dydaktyczne wspomagające podręcznik konwencjonalny

- podręcznik właściwy: uniwersalny, systematyczny, do ćwiczeń, programowy;

- uzupełniająca książka do czytania

- książki podręczne: słowniki, encyklopedie;

32. struktura wg kryteriów:

- poprawna strona merytoryczna treści;

- wiązanie nauki z życiem

- zgodność podręcznika z programem

- naukowość

- przystępność tekstów, pytań, zadań

- podmiotowe traktowanie ucznia;

literatura:

· Denek – O nowy kształt…

· Reforma systemu edukacyjnego – projekt

· Komorowska – O programach prawie wszystko

· podręczniki