Jednym z powszechnie występujących czynników szkodliwych w środowisku pracy są substancje chemiczne. Narażenie na te czynniki występuje praktyczne we wszystkich gałęziach krajowej gospodarki. Procesy technologiczne, w których są one produkowane, przetwarzane lub stosowane są źródłem zanieczyszczeń powietrza na stanowiskach pracy. Według danych GUS z 2005 r. substancje chemiczne stanowią zagrożenie dla 5,5% ogólnej liczby pracowników zatrudnionych w warunkach szkodliwych dla zdrowia.

Substancje chemiczne w powietrzu na stanowiskach pracy występują w postaci gazów, par, cieczy lub ciał stałych. W warunkach narażenia zawodowego wchłanianie substancji zachodzi przede wszystkim przez drogi oddechowe, ale również przez skórę i z przewodu pokarmowego.

Trucizna to substancja, która po wchłonięciu przez organizm, wywołuje zakłócenie jego funkcji życiowych lub śmierć. Mogą one wywoływać ostre lub przewlekłe stany zatrucia organizmu. O tym, czy substancja jest trucizną decyduje jej dawka. Na przykład najsilniejsze trucizny chemiczne w odpowiednim rozcieńczeniu są często skutecznymi lekami. Natomiast substancje stosowane powszechnie, takie jak sól kuchenna czy woda destylowana, podane w nadmiernych ilościach, mogą prowadzić do zaburzeń funkcji organizmu lub zgonu.

Uwzględniając siłę toksykodynamicznego działania, substancje chemiczne dzieli się na trzy klasy:

-trucizny,

-środki szkodliwe,

-środki praktyczne nieszkodliwe dla zdrowia.

Substancja niebezpieczna - jedna lub więcej substancji albo mieszaniny substancji, które ze względu na swoje właściwości chemiczne, biologiczne lub promieniotwórcze mogą, w razie nieprawidłowego obchodzenia się z nimi, spowodować zagrożenie życia lub zdrowia ludzi lub środowiska; substancją niebezpieczną może być surowiec, produkt, półprodukt, odpad, a także substancja powstała w wyniku awarii (definicja ustawy – POŚ).

Trucizny dzielą się na dwie zasadnicze grupy: Pierwszą stanowią trucizny pochodzenia naturalnego, wytwarzane głównie przez bakterie chorobotwórcze, trujące grzyby i rośliny oraz zwierzęta jadowite. Drugą grupę trucizn stanowią trucizny antropogeniczne wytwarzane przez samego człowieka.

W rozumieniu ustawy substancjami niebezpiecznymi i preparatami niebezpiecznymi są substancje i preparaty zaklasyfikowane co najmniej do jednej z poniższych kategorii:

1) substancje i preparaty o właściwościach wybuchowych,

2) substancje i preparaty o właściwościach utleniających,

3) substancje i preparaty skrajnie łatwo palne,

4) substancje i preparaty wysoce łatwo palne,

5) substancje i preparaty łatwo palne,

6) substancje i preparaty bardzo toksyczne,

7) substancje i preparaty toksyczne,

8) substancje i preparaty szkodliwe,

9) substancje i preparaty żrące,

10) substancje i preparaty drażniące,

11) substancje i preparaty uczulające,

12) substancje i preparaty rakotwórcze,

13) substancje i preparaty mutagenne,

14) substancje i preparaty działające szkodliwie na rozrodczość,

15) substancje i preparaty niebezpieczne dla środowiska.

Bibliografia:

"Podstawy toksykologii" - Jerzy K. Piotrowski, Wydawnictwa Naukowo-Techniczne, Warszawa 2006