Podejście systemowe

Za tworców tego podejścia uważa się biologa i filozofa L. Von Bertalanffy'ego- twórcę ogólnej teorii systemów i N. Wienera -twórcę cybernetyki , logika R. Rappaporta oraz filozofa i ekonmistę K. E. Bouldinga.

Przewodnią ideą teorii systemów była integracja różnych dziedzin wiedzy związanych z człowiekiem mających na celu ujednolicenie metodologii prac badawczych (ekonomika przedsiębiorstw, badania operacyjne, informatyka, ergonomia, psychologia przemysłowa)

Najogólniejszą definicją podejścia systemowego, jest podejście które dzieli organizacje na podsystemy według pewnych kryteriów np. podsystem finansowy, kontrolny, produkcyjny. Ważne są więzi i związki jakie zachodzą pomiędzy podsystemami np. związki kompetencyjne, informacyjne.

Można znaleźć jeszcze wiele innych definicji podejścia systemowego, jednak najtrafniejszą z nich okazuje się być definicja R. L. Ackoff'a. Mianowicie brzmi ona następująco: Organizacja jest to system zachowujący się rozmyślnie, zawierający przynajmniej dwa rozmyślnie zachowujące się składniki, mające wspólne zamierzenie, ze względu na które zachodzi miedzy nimi funkcjonalny podział pracy; jego funkcjonalnie oddzielne składniki mogą na wzajemne zachowanie się opowiadać w formie obserwacji albo łączności i przynajmniej jeden podzestaw pełni funkcje kontrolno-kierowniczą".

Z kolei Andrzej A. Koźmiński stara się rozłożyć tą definicję na czynniki pierwsze m.in:

a) wyjaśnia nam co to są systemy zachowujące się rozmyślnie. Pisze, że to takie, które oprócz dobierania środków, samodzielnie wyznaczają także cele, które realizują.

b) wspomina również o wspólnym zamierzeniu obu systemów, których celem jest osiągnięcie obszaru zgodności.

c) następnie opisuje łączność pomiędzy elementami systemu, która polega na osiągnięciu chociaż minimalnego stopnia spójności.

d) podkreśla, że funkcja kontrolno-kierownicza nie musi być ciągle sprawowana przez jeden system

e) jako ostatni czynnik powyższej definicji wyodrębnia funkcjonalny podział pracy, a jest to nic innego jak różnorodność zadań i funkcji.

A. Koźmiński po uprzednim przeanalizowaniu pojęcia podejścia systemowego pisze, że systemową ideologię badania organizacji najlepiej można określić poprzez pojęcie "myślenia systemowego". a więc jest to nic innego jak porzucenie tradycyjnego rozumowania w pojedynczych kategoriach na rzecz myślenia w kategoriach modelowych, czyli koncentrując się wzajemnym związku procesów i struktur. W związku z tym podstawowym narzędziem podejścia systemowego jest tworzenie modeli.

Modele nie są tworzone bez powodu lecz w określonym celu a mianowicie żeby rozwiązywać problemy jakie łączą się z ich przedmiotami, a najczęściej po to, aby sprawniej nimi sterować.

Kolejnym ważnym aspektem podejścia systemowego jest zróżnicowany język, za pomocą którego wyrażane są systemowe modele organizacji.

Z kolei Weinberger stwierdził, ze podstawowym kanonem myślenia systemowego jest dążenie do zrozumienia istoty rzeczy, pomijając szczegóły. Możemy to osiągnąć odpowiadając sobie na 3 pytania:

-Dlaczego widzę to, co widzę?

-Dlaczego rzeczy pozostają takie same?

-Dlaczego rzeczy się zmieniają?

Powyższe pytania noszą nazwę " trójcy systemowej"

Systemy organizacyjne mają zakodowane własne związki, cele i dążenia, których nie daje się zmienić. Te dążenia prowadzą do przetrwania i rozwoju organizacji.

Szczególnie ważnym zabiegiem poznawczym umożliwiającym analizowanie złożonych systemów, jest ich dekompozycja na części składowe. Granice pomiędzy tymi częściami nie są wyrażone.

Włodzimierz Piotrowski bliżej przyglądając się organizacji z podejściem systemowym stwierdza, że mają one wspólne cechy. Jest ich 7:

1. Organizacje są jednocześnie systemami sztucznymi i naturalnymi

2. Organizacje są systemami otwartymi.

3. Organizacje są uporządkowanymi systemami społeczno- technicznymi.

4. Organizacje mają budowę hierarchiczną.

5. Systemy organizacyjne mają zdolność doskonalenia się.

6. W organizacjach ścierają się ze sobą dwie tendencje, Jedna to adaptacyjna (innowacyjna), zmierzająca ku zmianom i druga konserwatywna (zachowawcza)

7. Systemy organizacyjne cechują się ekwifinalnością.

Kolejnym naukowcem, który miał wkład w interpretację podejścia systemowego był G. Nadler. w swojej książce stwierdził, że każdy system jest tworem człowieka, który ma zamierzony cel, w którego realizacji pomaga system pracy, którego cechami są:

- funkcje lub cele określone dla danego systemu

-wejścia- czyli praca żywa i uprzedmiotowana

-wyjścia-czyli produkt finalny lub usługa będąca rezultatem wykorzystania danych zasobów

-proces pracy- kolejność postępowania w procesie pracy

-otoczenie - system polityczny, społeczny, ekonomiczny, warunki naturalne, materialne, poziom techniczny itd.

-zasoby fizyczne - maszyny, urządzenia, oprzyrządowanie itd.

-ludzie biorący udział w procesie pracy

Podejście i cały tok rozumowania Nadlera szczególnie przydatny okazał się w metodzie syntetycznej (prognostycznej) projektowania organizacji. Zofia Mikołajczyk pisze że w tej metodzie ważne jest powstanie systemu zupełnie nowego, który wskaże perspektywiczne rozwiązanie problemów twórczych. Pomija się wszystkie etapy wstępne i bierze się pod uwagę funkcje (cele) nowego systemu. Zbieranie informacji przesuwa się na etap późniejszy po przyjęciu koncepcji rozwiązania, co służy raczej do stwierdzenia możliwości jego realizacji niż dokładnego ustalenia stanu dotychczasowego. Postępowanie syntetyczne nadal stanowi novum w postępowaniu organizatorskim, opierając się w zasadzie na koncepcji projektowania systemów idealnych.