EDUKACJA MUZYCZNA

1. Muzyka (świat dźwięków) – drganie instrumentu (np. struny) powoduje drganie otaczającego powietrza, ono z kolei - drganie błony bębenkowej ucha, które mózg analizuje jako dźwięki odpowiedniej wysokości (im szybsze drgania – tym wyższy dźwięk).

2. ELEMENTY MUZYKI:

- RYTM – długość dźwięków, odpowiedzialny za organizację czasowego przebiegu utworu (zapis - metrum i wartości rytmiczne w taktach)

- MELODIA – szereg dźwięków następujących po sobie w logicznym porządku - wysokość dźwięków (zapis - nuty na pięciolinii z kluczem)

- HARMONIA – współbrzmienie lub następstwo dźwięków (dur - wesołe, moll - smutne)

- DYNAMIKA – głośność dźwięków (piano p – cicho, forte f – głośno, crescendo coraz głośniej, decrescendo - coraz ciszej.)

- AGOGIKA – tempo utworu i jego zmiany (allegro – prędko, lento – powoli, moderato – umiarkowanie, accelerando – przyspieszając, ritenuto – zwalniając, a tempo – powrót do tempa poprzedniego)

- BARWA – cecha pozwalająca odróżnić brzmienie instrumentów, głosów (np. trąbka – dźwięk ostry i wysoki)

- ARTYKULACJA – sposób wydobywania dźwięku (legato – płynne wykonanie kolejnych dźwięków, staccato – oddzielając-skracając, pizzicato – szarpanie strun palcem zamiast smyczka, col legno battuto – poprzez uderzanie strun drzewcem smyczka)

- FORMA MUZYCZNA – kształt utworu, np. forma AB, ABA, ronda, sonata symfonia itp.

1. Wartości rytmiczne

	Cała nuta - licz na 4 (symbol w metrum -1) Sylaba rytmiczna (tataizacja): ta – a –a - a
	Półnuta – licz na 2 (powstaje z podziału całej nuty na 2 części) (symbol - 2) Sylaba rytmiczna: ta – a, sza - a
	Ćwierćnuta – licz na 1 (powstaje z podziału całej nuty na 4 części) (symbol - 4) Sylaba rytmiczna: ta ta sza sza
	Ósemka – licz dwie ósemki na 1 (powstaje z podziału całej nuty na 8 części - symbol) Sylaba rytmiczna: ti ti ti ti es es ...
	Szesnastka - Sylaba rytmiczna: to to ...

1. METRUM

2 3 4

4 4 4

 

Metrum Å‚ac. miara, porzÄ…dkuje przebieg rytmiczny.

Metrum zapisujemy dwoma liczbami na początku rytmu – górna określa ile wartości ma być w każdym takcie, dolna – jakie to mają być wartości (symbol). Np. metrum

3

4

oznacza, że w każdym takcie muszą być trzy ćwierćnuty (lub ich równowartość) – w tym również pauzy.

Poniżej przykład rytmu o czterech miarach w takcie.

1. KLUCZE

	Klucz z rodziny g (tu - wiolinowy). Nuta znajdująca się na opasywanej nim pozycji – to g (sol).
	Klucz z rodziny f (tu - basowy). Nuta przez niego wskazywana – to f (fa).
	Klucz z rodziny c (tu - altowy). Nuta przez niego wskazywana – to c (do).

1. Nazwy nut w kluczu wiolinowym:

Gama C-dur to ukÅ‚ad 8 kolejnych nut (dźwiÄ™ków) na piÄ™ciolinii od c¹ do c²

1. Większość odległości między nutami zapisanymi na pięciolinii to tzw. całe tony (2 półtony).

Wyjątek stanowią półtony między e-f, oraz h-c.

W rzeczywistoÅ›ci miÄ™dzy c¹ - c² istnieje 13 dźwiÄ™ków. Do zapisania pozostaÅ‚ych wykorzystuje siÄ™ znaki chromatyczne – krzyżyk, bemol.

1. Znaki chromatyczne:

Gdy występują przy kluczu (przykluczowe), dotyczą wszystkich odpowiednich nut w całym utworze. Gdy występują sporadycznie (przygodne) dotyczą odpowiednich nut w całym takcie. Bemol wstawiony przed nutę obniża dźwięk o pół tonu dodając literowej nazwie nuty końcówkę –es, np. des (wyjątek – obniżone h nazywa się b). Krzyżyk wstawiony przed nutę podwyższa dźwięk o pół tonu dodając literowej nazwie nuty końcówkę –is, np. fis. Gdy chcemy zlikwidować działanie bemola lub krzyżyka należy przed nutą postawić kasownik (jak widać poniżej)

Ten sam dźwięk (ais = b) ma dwie różne nazwy. Wynika to z użycia różnych znaków chromatycznych.

1. FORMA MUZYCZNA:

Forma muzyczna - to kształt nadany utworowi muzycznemu przez kompozytora. Najmniejszą cząstką utworu złożoną z kilku dźwięków i tworzących całość jest motyw. Z motywów powstaje fraza muzyczna, dwie frazy tworzą zdanie muzyczne, a dwa zdania (poprzednik i następnik) tworzą okres muzyczny. Okres złożony z dwóch zdań tworzy najmniejsza formę zwaną pieśnią jednoczęściową. Z dwu okresów powstaje dwuczęściowa mała forma pieśni (A+B). Z trzech okresów, z których środkowy jest kontrastujący powstaje trzyczęściowa mała forma pieśni (A+B+C, A+B+A, A+B+A1).

- Formy taneczne to stylizowane tańce (utwory poprzez rytmikę podobne do tańców towarzyskich, jednak komponowane z myślą o słuchaniu). Najpopularniejsze to: polonez, mazur, kujawiak, oberek, krakowiak, i obce-kozak, polka, czardasz, walc, bolero. Dawne tańce stylizowane łączy się w tzw. Suity taneczne

- Formy liryczno - instrumentalne(wybrane): preludium, nokturn, ballada, rapsodia, fantazja, etiuda.

- Wariacja jest formą instrumentalną i polega na kolejnym przekształcaniu tematu cechującego się pod każdym względem prostotą i przejrzystością. Przekształcenia polegać mogą na figuracji (ozdabianiu) linii melodycznej, zmian harmonicznych ( tonacji lub jej trybu), zmiany taktu i rytmiki, zmiany w dynamice, agogice lub kolorystyce dźwięku.

- Rondo - powtarzajÄ…cy siÄ™ refren przeplatany jest kontrastujÄ…cymi epizodami (kupletami): A-B-A-C-A

- Sonata klasyczna - utwór instrumentalny na instrument solo lub zespół kameralny. Składa się z 4 części: I-Allegro (sonatowe), II-Adagio (Largo lub Andante), III-Menuet lub Scherzo, IV-Finał - Allegro(Presto) często w formie ronda. W I części sonaty - Allegro sonatowym występują 3 części: Ekspozycja-prezentacja dwóch kontrastujących tematów,

- Przetworzenie-przeróbki, ścieranie się podanych tematów,

- Repryza-jakby powtórna ekspozycja, w której tematy nie konkurują już ze sobą, lecz dochodzą do porozumienia. Repryzę często kończy coda - zakończenie o charakterze improwizacyjnym.

- Allegro sonatowe w muzyce symfonicznej nosi nazwÄ™ uwertury koncertowej.

- Symfonia to sonata na orkiestrÄ™ symfonicznÄ….

- Koncert - to właściwie sonata o charakterze wirtuozowskim na instrument(y) z towarzyszeniem orkiestry, lub tylko na orkiestrę. Składa się z 3 części: Allegro(w formie sonatowej), Adagio, Allegro presto (zwykle w formie ronda).

- Poemat symfoniczny - muzyka programowa przeznaczona na orkiestrę symfoniczną (często zaopatrzona w komentarz literacki).

- Formy wokalne - pieśń, romans, ballada, serenada, aria, aria koncertowa.

- Wielogłosowe i wielkie formy wokalne i wokalno-instrumentalne: Motet, Madrygał, Kantata, Msza, Oratorium, Opera, Operetka, Balet.

1. Rodzaje głosów ludzkich: sopran koloraturowy, sopran, mezzosopran, alt, kontralt, tenor, baryton, bas.

Rodzaje chórów: chłopięce, dziecięce, męskie, żeńskie, mieszane.

1. INSTRUMENTY:

• Strunowe (chordofony):

  1. smyczkowe - skrzypce, altówka, wiolonczela, kontrabas

  2. szarpane - harfa, mandolina, gitara, cytra, lutnia, klawesyn

  3. uderzane – fortepian, pianino, cymbały

• DÄ™te (aerofony):

1. drewniane - flet, klarnet, saksofon, obój, fagot, rożek angielski i ich odmiany

2. blaszane - trąbka, róg (waltornia), puzon, tuba

3. klawiszowe - organy, fisharmonia, akordeon

• Perkusyjne:

  1. membranofony - kotły(określona wysokość dźwięku), bębny(wielki, mały), tamburyn

  2. idiofony - dzwony i dzwonki, wibrafon, ksylofon, talerze, triangel, gong.

• O okreÅ›lonej wysokoÅ›ci:

1. Kotły, dzwonki , dzwonki chromatyczne, metalofon, ksylofon, marimba, wibrafon.

1. Instrumenty tworzą zespoły:

• kameralne: duet; trio; kwartet smyczkowy (dwoje skrzypiec, altówka, wiolonczela), dÄ™ty (flet, obój, klarnet, fagot)lub fortepianowy; kwintet smyczkowy(dodatkowo kontrabas), dÄ™ty (plus waltornia); septet; sekstet; septet; oktet; nonet

• orkiestrowe: maÅ‚a orkiestra symfoniczna, wielka orkiestra symfoniczna

• Orkiestra symfoniczna

  1. Smyczkowe

  2. Dęte drewniane

  3. Dęte blaszane

  4. perkusyjne